DOI Artikel:
Němec, Richard: Planowanie i przebudowa „Nowego Niemieckiego Wschodu”. Generalne Gubernatorstwo: Warszawa (1939 – 1945)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45167#0159
158
RICHARD NÉMEC
4. Berlin, oś północ - południe według planów Alberta Speera, 1941
(latarnia uliczna, proj. Albert Speer, cztery stróżówki z otaczającymi murami, proj. Johannes Huntemüller).
Fot. R. Nemec 2017
były zarówno szerokie warstwy społeczne, jak i profesjonalne grupy zawodowe. Postulowano, aby od tej
chwili strategicznym celem uniwersalnej i propagowanej ideologii narodowosocj al i stycznej, odpowied-
nio zorientowanej na Niemcy Centralne, było rozszerzenie Rzeszy na Wschód. Kadra nazistowska stale
domagała się w swojej propagandzie rozszerzenia „niemieckiej przestrzeni życiowej” przede wszystkim
na „tereny wschodnie” - szczególnie nasiliło się to po rozpoczętej w czerwcu 1941 r. wojnie niemiecko-
-radzieckiej. W ramach Generalnego Planu Wschodniego stworzono i częściowo wdrożono ideę Nowej
Europy. W tej kwestii w czasie „rozmów przy stole w kwaterze głównej Führera” Hitler miał wypowie-
dzieć się w następujący sposób:
Tylko w Europie, w zamkniętym obszarze osadniczym, w stosunku do 60-65 milionów Anglosasów, 60 milionów
Wielkorusinów, 39 milionów Francuzów, 40 milionów Włochów, 17 milionów Polaków, 7 milionów Czechów,
jest 85 milionów Niemców. To pokazuje, jak nisko upadliśmy, jeśli chodzi o politykę silnej ręki, a tym samym
o politykę dotyczącą przestrzeni [,..]8.
Podjęto wówczas dalekosiężne decyzje polityczne, którym towarzyszyły rozważania na temat plano-
wania przestrzennego oraz urbanistyki na terenach podbitych (aneksja Austrii, Alzacji, terenów Niemiec
Sudeckich w latach 1938-1940, Słowacji, a przede wszystkim zajęcie Polski9). Tym samym stworzono
warunki sprzyjające działalności architektonicznej, która miała służyć reżimowi totalitarnemu, przy czym
należy zwrócić uwagę na to, że wszystkie terytoria, wraz ze stolicami i centrami administracyjnymi, różniły
się od siebie pod względem jurysdykcji. Strategię podboju w odniesieniu do polskich, jak i byłych terenów
8 H. Picker, Hitlers Tischgespräche im Führerhauptquartier, München 2003, s. 691-705, Adolf Hitlers Geheimrede vom
23. November 1937 (Tajna przemowa Adolfa Hitlera z 23 listopada 1937 r.).
9 W tym kontekście należy przytoczyć różne umowy, jak np. układ monachijski (Münchner Abkommen) z 30 września 1938 r.,
dyktat salzburski (Salzburger Diktat) z 28 lipca 1940 r. i inne, które miały uzasadniać tworzenie przemocą wielu politycznych jednostek
administracyjnych w latach 1938-1939, takich jak: Okręg Sudecki, Protektorat Czech i Moraw, autonomiczną Słowację oraz Okręg
Kraju Warty (26 października 1939/29 stycznia 1940) i Generalne Gubernatorstwo. W przypadku Generalnego Gubernatorstwa chodziło
o wcześniejsze terytoria Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej. Literatura poruszająca zasygnalizowaną tematykę jest bardzo obszerna i nie
ma potrzeby przytaczania jej w tym miejscu.
RICHARD NÉMEC
4. Berlin, oś północ - południe według planów Alberta Speera, 1941
(latarnia uliczna, proj. Albert Speer, cztery stróżówki z otaczającymi murami, proj. Johannes Huntemüller).
Fot. R. Nemec 2017
były zarówno szerokie warstwy społeczne, jak i profesjonalne grupy zawodowe. Postulowano, aby od tej
chwili strategicznym celem uniwersalnej i propagowanej ideologii narodowosocj al i stycznej, odpowied-
nio zorientowanej na Niemcy Centralne, było rozszerzenie Rzeszy na Wschód. Kadra nazistowska stale
domagała się w swojej propagandzie rozszerzenia „niemieckiej przestrzeni życiowej” przede wszystkim
na „tereny wschodnie” - szczególnie nasiliło się to po rozpoczętej w czerwcu 1941 r. wojnie niemiecko-
-radzieckiej. W ramach Generalnego Planu Wschodniego stworzono i częściowo wdrożono ideę Nowej
Europy. W tej kwestii w czasie „rozmów przy stole w kwaterze głównej Führera” Hitler miał wypowie-
dzieć się w następujący sposób:
Tylko w Europie, w zamkniętym obszarze osadniczym, w stosunku do 60-65 milionów Anglosasów, 60 milionów
Wielkorusinów, 39 milionów Francuzów, 40 milionów Włochów, 17 milionów Polaków, 7 milionów Czechów,
jest 85 milionów Niemców. To pokazuje, jak nisko upadliśmy, jeśli chodzi o politykę silnej ręki, a tym samym
o politykę dotyczącą przestrzeni [,..]8.
Podjęto wówczas dalekosiężne decyzje polityczne, którym towarzyszyły rozważania na temat plano-
wania przestrzennego oraz urbanistyki na terenach podbitych (aneksja Austrii, Alzacji, terenów Niemiec
Sudeckich w latach 1938-1940, Słowacji, a przede wszystkim zajęcie Polski9). Tym samym stworzono
warunki sprzyjające działalności architektonicznej, która miała służyć reżimowi totalitarnemu, przy czym
należy zwrócić uwagę na to, że wszystkie terytoria, wraz ze stolicami i centrami administracyjnymi, różniły
się od siebie pod względem jurysdykcji. Strategię podboju w odniesieniu do polskich, jak i byłych terenów
8 H. Picker, Hitlers Tischgespräche im Führerhauptquartier, München 2003, s. 691-705, Adolf Hitlers Geheimrede vom
23. November 1937 (Tajna przemowa Adolfa Hitlera z 23 listopada 1937 r.).
9 W tym kontekście należy przytoczyć różne umowy, jak np. układ monachijski (Münchner Abkommen) z 30 września 1938 r.,
dyktat salzburski (Salzburger Diktat) z 28 lipca 1940 r. i inne, które miały uzasadniać tworzenie przemocą wielu politycznych jednostek
administracyjnych w latach 1938-1939, takich jak: Okręg Sudecki, Protektorat Czech i Moraw, autonomiczną Słowację oraz Okręg
Kraju Warty (26 października 1939/29 stycznia 1940) i Generalne Gubernatorstwo. W przypadku Generalnego Gubernatorstwa chodziło
o wcześniejsze terytoria Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej. Literatura poruszająca zasygnalizowaną tematykę jest bardzo obszerna i nie
ma potrzeby przytaczania jej w tym miejscu.