DOI article:
Němec, Richard: Planowanie i przebudowa „Nowego Niemieckiego Wschodu”. Generalne Gubernatorstwo: Warszawa (1939 – 1945)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.45167#0168
PLANOWANIE I PRZEBUDOWA „NOWEGO NIEMIECKIEGO WSCHODU”...
167
9. Model eines künftigen deutschen Wohnviertels (Model przyszłej niemieckiej dzielnicy),
propagandowa prezentacja przyszłego osiedla narodowosocjalistycznego w starostwie Sochaczew,
w: F. Gollert, Warschau unter deutscher Herrschaft. Deutsche Aufbauarbeit im Distrikt Warschau, i. A. d. Gouverneurs
des Distrikts Warschau SA-Gruppenführer Dr Ludwig Fischer unter Benutzung amtlicher Unterlagen, Kraków 1942
Kolonizacja nie przebiegała jednak bezproblemowo. Wprawdzie Gollert w swojej wpływowej publikacji
przyznał istnienie rosnącej biurokracji jako całkowicie „nowej formy administracji”* * 38, która w przeciwień-
stwie do Francji lub Danii składała się z niemieckich instytucji nadzorujących, nie wspomniał jednak
o wynikającej stąd wysokiej liczbie pracowników administracyjnych o nierzadko niskich kwalifikacjach.
Tylko dla dystryktu warszawskiego potrzebnych było ponad 1000 urzędników, co odpowiadało objętości
administracyjnej dla całej okupowanej Francji39. W każdym razie, znaczenie „misji osadniczej” - i to nie
tylko na terenach wiejskich, lecz naturalnie w sposób zróżnicowany także w dużych miastach - wyjaśnia
fakt, iż nawet gubernator dystryktu warszawskiego, Fischer, na prośbę gubernatora generalnego był gotów
przejąć stanowisko w Radzie Nadzorczej spółki Budownictwo Mieszkaniowe Wschód (Wohnbau Osten).
W końcu, 8 kwietnia 1941 r., Fischer mianował radcę rządowego Kittę na dyrektora Niemieckiej Spółki
Mieszkaniowej i Osiedlowej z o.o. w Warszawie (Deutsche Wohnungs- und Siedlungsgesellschaft m.b.H.
Warschau)40. Materiały niezbędne do realizacji poszczególnych przedsięwzięć, jak na przykład żelazo,
spółka pozyskiwała z „miejsca transferowego” w dzielnicy żydowskiej w Warszawie. Postępowanie takie
zostało dobrze udokumentowane przy remoncie domu przy Ringstraße 3a41. Jeszcze 10 lutego 1944 r.
spółka wysłała do Gollerta pismo, w którym poruszono kwestię nabycia materiałów do prac prowadzo-
nych przy Ringstraße: główna część „zapotrzebowania własnego”, materiał do budowy kanalizacji oraz
gnuje się z przytaczania kompletnej listy odpowiednich dowodów i odsyła do katalogów i pomocy bibliograficznych (KVK, Opac ZI,
Stabsbibliothek München etc.).
38 Gollert, op. cit., s. 71-126, cyt. s. 86.
39 Madajczyk, Faszyzm i okupacje 1938-1945..., s. 347-372. Na to, jak trudne było zwerbowanie odpowiednich kandydatów,
zwrócił uwagę: S. Lehnstädt, „Ostnieten“ oder Vernichtungsexperten? Die Auswahl deutscher Staatsdiener für den Einsatz im Gene-
ralgouvernement Polen 1939-1944, „Zeitschrift für Geschichtswissenschaft”, 55, 2007, s. 701-721.
40 APW, nr zespołu 482 Amt des Gouverneurs des Distrikts Warschau, AGDW (Urząd gubernatora dystryküi warszawskiego),
sygn. 117, Deutsche Wohnungs- u. Siedlungsgesellschaft m.b.H. 1941-1944, pismo doktora Fischera do Wydziału Pracy w Urzędzie
Generalnego Gubernatora, 22 lutego 1941 (s. 5); ibidem pismo gubernatora do Kitta, 8 kwietnia 1941 r. (p. 6). Także inna przynależna
korespondencja.
41 Ulicy Ringstraße nie można niestety zidentyfikować.
167
9. Model eines künftigen deutschen Wohnviertels (Model przyszłej niemieckiej dzielnicy),
propagandowa prezentacja przyszłego osiedla narodowosocjalistycznego w starostwie Sochaczew,
w: F. Gollert, Warschau unter deutscher Herrschaft. Deutsche Aufbauarbeit im Distrikt Warschau, i. A. d. Gouverneurs
des Distrikts Warschau SA-Gruppenführer Dr Ludwig Fischer unter Benutzung amtlicher Unterlagen, Kraków 1942
Kolonizacja nie przebiegała jednak bezproblemowo. Wprawdzie Gollert w swojej wpływowej publikacji
przyznał istnienie rosnącej biurokracji jako całkowicie „nowej formy administracji”* * 38, która w przeciwień-
stwie do Francji lub Danii składała się z niemieckich instytucji nadzorujących, nie wspomniał jednak
o wynikającej stąd wysokiej liczbie pracowników administracyjnych o nierzadko niskich kwalifikacjach.
Tylko dla dystryktu warszawskiego potrzebnych było ponad 1000 urzędników, co odpowiadało objętości
administracyjnej dla całej okupowanej Francji39. W każdym razie, znaczenie „misji osadniczej” - i to nie
tylko na terenach wiejskich, lecz naturalnie w sposób zróżnicowany także w dużych miastach - wyjaśnia
fakt, iż nawet gubernator dystryktu warszawskiego, Fischer, na prośbę gubernatora generalnego był gotów
przejąć stanowisko w Radzie Nadzorczej spółki Budownictwo Mieszkaniowe Wschód (Wohnbau Osten).
W końcu, 8 kwietnia 1941 r., Fischer mianował radcę rządowego Kittę na dyrektora Niemieckiej Spółki
Mieszkaniowej i Osiedlowej z o.o. w Warszawie (Deutsche Wohnungs- und Siedlungsgesellschaft m.b.H.
Warschau)40. Materiały niezbędne do realizacji poszczególnych przedsięwzięć, jak na przykład żelazo,
spółka pozyskiwała z „miejsca transferowego” w dzielnicy żydowskiej w Warszawie. Postępowanie takie
zostało dobrze udokumentowane przy remoncie domu przy Ringstraße 3a41. Jeszcze 10 lutego 1944 r.
spółka wysłała do Gollerta pismo, w którym poruszono kwestię nabycia materiałów do prac prowadzo-
nych przy Ringstraße: główna część „zapotrzebowania własnego”, materiał do budowy kanalizacji oraz
gnuje się z przytaczania kompletnej listy odpowiednich dowodów i odsyła do katalogów i pomocy bibliograficznych (KVK, Opac ZI,
Stabsbibliothek München etc.).
38 Gollert, op. cit., s. 71-126, cyt. s. 86.
39 Madajczyk, Faszyzm i okupacje 1938-1945..., s. 347-372. Na to, jak trudne było zwerbowanie odpowiednich kandydatów,
zwrócił uwagę: S. Lehnstädt, „Ostnieten“ oder Vernichtungsexperten? Die Auswahl deutscher Staatsdiener für den Einsatz im Gene-
ralgouvernement Polen 1939-1944, „Zeitschrift für Geschichtswissenschaft”, 55, 2007, s. 701-721.
40 APW, nr zespołu 482 Amt des Gouverneurs des Distrikts Warschau, AGDW (Urząd gubernatora dystryküi warszawskiego),
sygn. 117, Deutsche Wohnungs- u. Siedlungsgesellschaft m.b.H. 1941-1944, pismo doktora Fischera do Wydziału Pracy w Urzędzie
Generalnego Gubernatora, 22 lutego 1941 (s. 5); ibidem pismo gubernatora do Kitta, 8 kwietnia 1941 r. (p. 6). Także inna przynależna
korespondencja.
41 Ulicy Ringstraße nie można niestety zidentyfikować.