DOI article:
Biedrońska-Słota, Beata: Kobierce islamu w polskim malarstwie: Przyczynek do ikonografii tkanin orientalnych
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.21223#0115
Kobierce islamu w polskim malarstwie
113
z największych potentatów szwedzkich, w którym wtedy jeszcze „dywanów nie
ma nie tylko w przedpokojach, ale i w samym mieszkaniu”8, podczas gdy inwen-
tarze późniejsze odnotowują powszechną obecność tych tkanin w majątkach
szwedzkich. Zdarzało się także, iż kobierce, stanowiące bardzo częsty element
wyposażenia polskich siedzib, były wywożone jako dar lub posag
i zostały z czasem rozproszone po całym świecie9.
Obok przekazów pisanych o kobiercach wschodnich w Polsce informują
również - niekiedy nawet w sposób bardziej dokładny - źródła ikonograficz-
ne. Wiadomości na temat kobierców, zebrane na podstawie analizy wizerun-
ków tych tkanin w malarstwie polskim, mogą być dobrym uzupełnieniem da-
nych do dziejów sztuki kobiemiczej. Na obrazach, często dokładnie datowa-
nych, przedstawiano bowiem kobierce nieraz z tak dużą precyzją iż na pod-
stawie wyobrażonych tam ornamentów można określić ośrodek kobiemictwa,
w którym powstał pierwowzór namalowanej tkaniny.
Zagadnieniem przedstawień kobierców w malarstwie polskim zajmowa-
ła się Konstancja Stępowska10. Autorka na przykładach zaczerpniętych z kra-
kowskiego malarstwa cechowego przeanalizowała typy kobierców sprowadza-
nych do Polski pod koniec wieku XV i z początkiem XVI. Więcej świadectw
ikonograficznych pozostawił wiek XVII, okres, w którym kobierce były
w Polsce najbardziej popularne. Na portretach królów, przedstawicieli magna-
terii i szlachty, a także na obrazach o treści religijnej widać wnętrza ozdobione
takimi tkaninami.
W niniejszej pracy do analizy utrwalonych w malarstwie kobierców wy-
brano obrazy, w których ornamenty odtwarzanych tkanin są dokładnie czytelne
i dadzą się w sposób prawdopodobny związać z konkretnymi zabytkami za-
chowanymi w polskich zbiorach muzealnych. Do najczęściej występujących
w malarstwie należą kobierce tureckie. Przypuszczalnym tego po-
wodem była duża liczba tych tkanin w polskich majątkach oraz ich wyrazista
kompozycja o mocno zgeometryzowanych formach ornamentalnych.
8 Z. Łakociński, Polonica sveciana artistica (Rocznik Historii Sztuki, 3,
1962), s. 224.
9 Np. kobierce z monachijskich zbiorów publikowane przez Mańkowskiego,
o.c., tabl. 3; por. też R. C amman, Cosmic Symbolism on Carpets from the Sanguszko
Group [w:] Studies of Art and Literaturę of the Near East in Honour of Richard Etting-
hausen, New York 1974; T. Mańkowski, Le tapis persan dit cracovien-parisien
du tresor de la Cathedrale de Cracovie (Rocznik Orientalistyczny, 16, 1953).
10 K. Stępowska, Dywany wschodnie na zabytkach krakowskiego malarstwa
z końca w. XV i początków XVI i ślad po nich pozostały naszego handlu ze Wschodem
(Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce, 8, 1907), s. CCXLIV.
113
z największych potentatów szwedzkich, w którym wtedy jeszcze „dywanów nie
ma nie tylko w przedpokojach, ale i w samym mieszkaniu”8, podczas gdy inwen-
tarze późniejsze odnotowują powszechną obecność tych tkanin w majątkach
szwedzkich. Zdarzało się także, iż kobierce, stanowiące bardzo częsty element
wyposażenia polskich siedzib, były wywożone jako dar lub posag
i zostały z czasem rozproszone po całym świecie9.
Obok przekazów pisanych o kobiercach wschodnich w Polsce informują
również - niekiedy nawet w sposób bardziej dokładny - źródła ikonograficz-
ne. Wiadomości na temat kobierców, zebrane na podstawie analizy wizerun-
ków tych tkanin w malarstwie polskim, mogą być dobrym uzupełnieniem da-
nych do dziejów sztuki kobiemiczej. Na obrazach, często dokładnie datowa-
nych, przedstawiano bowiem kobierce nieraz z tak dużą precyzją iż na pod-
stawie wyobrażonych tam ornamentów można określić ośrodek kobiemictwa,
w którym powstał pierwowzór namalowanej tkaniny.
Zagadnieniem przedstawień kobierców w malarstwie polskim zajmowa-
ła się Konstancja Stępowska10. Autorka na przykładach zaczerpniętych z kra-
kowskiego malarstwa cechowego przeanalizowała typy kobierców sprowadza-
nych do Polski pod koniec wieku XV i z początkiem XVI. Więcej świadectw
ikonograficznych pozostawił wiek XVII, okres, w którym kobierce były
w Polsce najbardziej popularne. Na portretach królów, przedstawicieli magna-
terii i szlachty, a także na obrazach o treści religijnej widać wnętrza ozdobione
takimi tkaninami.
W niniejszej pracy do analizy utrwalonych w malarstwie kobierców wy-
brano obrazy, w których ornamenty odtwarzanych tkanin są dokładnie czytelne
i dadzą się w sposób prawdopodobny związać z konkretnymi zabytkami za-
chowanymi w polskich zbiorach muzealnych. Do najczęściej występujących
w malarstwie należą kobierce tureckie. Przypuszczalnym tego po-
wodem była duża liczba tych tkanin w polskich majątkach oraz ich wyrazista
kompozycja o mocno zgeometryzowanych formach ornamentalnych.
8 Z. Łakociński, Polonica sveciana artistica (Rocznik Historii Sztuki, 3,
1962), s. 224.
9 Np. kobierce z monachijskich zbiorów publikowane przez Mańkowskiego,
o.c., tabl. 3; por. też R. C amman, Cosmic Symbolism on Carpets from the Sanguszko
Group [w:] Studies of Art and Literaturę of the Near East in Honour of Richard Etting-
hausen, New York 1974; T. Mańkowski, Le tapis persan dit cracovien-parisien
du tresor de la Cathedrale de Cracovie (Rocznik Orientalistyczny, 16, 1953).
10 K. Stępowska, Dywany wschodnie na zabytkach krakowskiego malarstwa
z końca w. XV i początków XVI i ślad po nich pozostały naszego handlu ze Wschodem
(Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce, 8, 1907), s. CCXLIV.