DOI issue:
Sztuka średniowieczna
DOI article:Dobrzeniecki, Tadeusz: Legenda o Secie i Drzewie Życia w sztuce średniowiecznej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19551#0177
uzdrawiającą. Następnie belkę wykorzystano jako most nad płynącą Siloe. Królowa Południa
Sybilla, która przybyła w odwiedziny do Salomona, dostrzegła niezwykłe przymioty belki,
omijając ją przeszła bosymi stopami przez potok i wygłosiła proroctwo o nadejściu Chrystusa.
Z belki tej wykonano później krzyż.
Z tej rozwiniętej wersji legendy znacznie więcej motywów przejął Baltazar Opeć niż autor
„Rozmyślań Przemyskich".23
Pewnego razu szedł miły Jezus do Jeruzalem około stawu, w którym obmywano barany
albo owce do ofiarowania. W tym stawie było jedno drzewo, na którem Pan Jezus miał umrzeć,
zakopane, a dla uczczenia jego, zstępował raz w rok anioł boży i poruszał ono drzewo, z którego
woda taką moc brała iż którykolwiek niemocny najpierw przybiegł i wszedł w on staw, został
uzdrowiony. A dla tego bardzo wiele tam niemocnych leżało na brzegach, czekając wzruszenia
onej wody. Mniemają tu niektórzy iż królowa Saba, gdy przyjechała do Jeruzalem słuchać mą-
drości Salomonowej, poznała drzewo, na którym Chrystus miał cierpieć; przeto mówiła do Sa-
lomona: Na tem drzewie ma umrzeć o którego śmierć mają Żydzi zginąć i koronę stracić. Bacząc
to Salomon, kazał zagrzebać ono drzewo bardzo głęboko w ziemię, na któremto miejscu później
ten staw zrobiono, a gdy się już przybliżał czas umęczenia, poczęło się onej wody poruszanie
przez anioła dla świętego krzyża.
Od XIII wieku wchodzi do programu dramatu scena Zstąpienia do otchłani, która stopniowo
rozwija się w oparciu o tekst apokryficznej ewangelii Nikodema i w XV w. staje się oddzielnym,
bardzo ważnym aktem w widowiskach pasyjnych i paschalnych24.
Trzy niemieckie utwory posiadają epizod z opowiadaniem Seta o wędrówce do raju25. Przy-
toczony tutaj monolog Seta z pasji z 1486 r., wystawianej w Pfarrkirch, jest wiernym tłumacze-
niem łacińskiego apokrytu:20
Seth dicyt:
Ich Seth wił ewch sagen gar fuegsam,
Das ich zw dem paradeys kam:
23 B. Opeć, Żywot Pana Jezusa Chrystusa... wedle edycji Jana Hallera z roku 1522 wydany przez ks.
Polkowskiego. Gniezno 1884, s. 143—4.
24 K. W. Ch. Schmidt, Die Darstellung von Christi Hóllenfahrt in den deutschen und den ihnen ver-
wandten Spielen des Mittelalters. Diss. Marburg a.d.L. 1915 omawia w rozdziale III stosunek poszczególnych
tekstów dramatycznych do źródeł łacińskich s. 55—66.
25 Znajduje się on już w Redentiner Osterspiel z 1464 r. (wyd. R. F r o n i n g, Das Drama des Mittelalters.
t. 1, Sttuttgart 1891), i Villinger Passion z XVI W. (ten ostatni tekst do 1951 r. pozostawał nie wydany).
26 J. E. Wackernell, Altdeutsche Passionsspiele aus Tirol ... Graz 1897, s. 206—7; niektóre motywy
związane z Drzewem Życia znalazły się w utworze francuskiego poety z 1 połowy XIV W. Guillaume de
Deguilleville, „Le Pelerinage de 1'ame". ed. J. J. Sturzinger. Printed for the Roxburghe Club, London
1895. Wpływem tego utworu na malarstwo francuskie i włoskie zajął się G. Ludwig, Giovannis Bellini soge-
nannte Madonna am See in den Uffizien, eine religióse Allegorie. Jahrbuch der kóniglicb preussischen Kunst-
sammlungen, XXIII, Berlin 1902, s. 163—186.
173
Sybilla, która przybyła w odwiedziny do Salomona, dostrzegła niezwykłe przymioty belki,
omijając ją przeszła bosymi stopami przez potok i wygłosiła proroctwo o nadejściu Chrystusa.
Z belki tej wykonano później krzyż.
Z tej rozwiniętej wersji legendy znacznie więcej motywów przejął Baltazar Opeć niż autor
„Rozmyślań Przemyskich".23
Pewnego razu szedł miły Jezus do Jeruzalem około stawu, w którym obmywano barany
albo owce do ofiarowania. W tym stawie było jedno drzewo, na którem Pan Jezus miał umrzeć,
zakopane, a dla uczczenia jego, zstępował raz w rok anioł boży i poruszał ono drzewo, z którego
woda taką moc brała iż którykolwiek niemocny najpierw przybiegł i wszedł w on staw, został
uzdrowiony. A dla tego bardzo wiele tam niemocnych leżało na brzegach, czekając wzruszenia
onej wody. Mniemają tu niektórzy iż królowa Saba, gdy przyjechała do Jeruzalem słuchać mą-
drości Salomonowej, poznała drzewo, na którym Chrystus miał cierpieć; przeto mówiła do Sa-
lomona: Na tem drzewie ma umrzeć o którego śmierć mają Żydzi zginąć i koronę stracić. Bacząc
to Salomon, kazał zagrzebać ono drzewo bardzo głęboko w ziemię, na któremto miejscu później
ten staw zrobiono, a gdy się już przybliżał czas umęczenia, poczęło się onej wody poruszanie
przez anioła dla świętego krzyża.
Od XIII wieku wchodzi do programu dramatu scena Zstąpienia do otchłani, która stopniowo
rozwija się w oparciu o tekst apokryficznej ewangelii Nikodema i w XV w. staje się oddzielnym,
bardzo ważnym aktem w widowiskach pasyjnych i paschalnych24.
Trzy niemieckie utwory posiadają epizod z opowiadaniem Seta o wędrówce do raju25. Przy-
toczony tutaj monolog Seta z pasji z 1486 r., wystawianej w Pfarrkirch, jest wiernym tłumacze-
niem łacińskiego apokrytu:20
Seth dicyt:
Ich Seth wił ewch sagen gar fuegsam,
Das ich zw dem paradeys kam:
23 B. Opeć, Żywot Pana Jezusa Chrystusa... wedle edycji Jana Hallera z roku 1522 wydany przez ks.
Polkowskiego. Gniezno 1884, s. 143—4.
24 K. W. Ch. Schmidt, Die Darstellung von Christi Hóllenfahrt in den deutschen und den ihnen ver-
wandten Spielen des Mittelalters. Diss. Marburg a.d.L. 1915 omawia w rozdziale III stosunek poszczególnych
tekstów dramatycznych do źródeł łacińskich s. 55—66.
25 Znajduje się on już w Redentiner Osterspiel z 1464 r. (wyd. R. F r o n i n g, Das Drama des Mittelalters.
t. 1, Sttuttgart 1891), i Villinger Passion z XVI W. (ten ostatni tekst do 1951 r. pozostawał nie wydany).
26 J. E. Wackernell, Altdeutsche Passionsspiele aus Tirol ... Graz 1897, s. 206—7; niektóre motywy
związane z Drzewem Życia znalazły się w utworze francuskiego poety z 1 połowy XIV W. Guillaume de
Deguilleville, „Le Pelerinage de 1'ame". ed. J. J. Sturzinger. Printed for the Roxburghe Club, London
1895. Wpływem tego utworu na malarstwo francuskie i włoskie zajął się G. Ludwig, Giovannis Bellini soge-
nannte Madonna am See in den Uffizien, eine religióse Allegorie. Jahrbuch der kóniglicb preussischen Kunst-
sammlungen, XXIII, Berlin 1902, s. 163—186.
173