DOI Heft:
Wykopaliska i badania archeologiczne
DOI Artikel:Godlewski, Włodzimierz: Badania archeologiczne w Starej Dongoli (Sudan) w latach 1983 - 1984
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19633#0381
prostokącie. Tak więc zewnętrzna bryła budowli była rozczłonkowana czterema występami
0 szerokości 4,50 m oraz długości 1,50 m po każdej stronie kościoła; wnętrze zaś miało cztery
absydy, z których trzy są wyraźnie czytelne, a czwarta, zachodnia, bardzo prawdopodobna.
Sklepienia budowli były wsparte na dwóch filarach krzyżowych. Brak jest zachowanych reliktów
wyposażenia liturgicznego.
Budowla ta została wzniesiona w XII—XIII wieku, jak można sądzić na podstawie znalezionej
ceramiki oraz analizy kolorystyki fragmentarycznie zachowanych malowideł.
Plan kościoła został ukształtowany wyraźnie pod wpływem popularnych w Dongoli założeń
centralnych i jest w swojej formie unikalny na terenie Nubii. Można by wstępnie stwierdzić, że
powstał on jako wynik pogodzenia dwu tendencji, bardzo żywych w sakralnej architekturze
Nubii: krzyża o wolnych ramionach oraz prostokątnej bazyliki z dwoma wejściami od północy
1 południa. Ten właśnie wymóg zachowania wejść w tradycyjnych miejscach spowodował wy-
ciągnięcie całego założenia do prostokąta, najpełniej i najbardziej harmonijnie komponującego się
w kwadracie.
NEKROPOLA CHRZEŚCIJAŃSKA
W 1984 roku prowadzono również na małą skalę badania na terenie nekropoli, rozciągającej
się po wschodniej stronie miasta i częściowo pokrytej późniejszym cmentarzyskiem muzułmań-
skim, używanym do chwili obecnej. Podjęto badania ratunkowe konstrukcji grobowych, które
uległy częściowemu zniszczeniu. Przebadano dwa groby. Są one bliskie grobom znanym z innych
części Nubii. Posiadały one nagrobki, z których zachowały się tak skromne pozostałości, że nawet
trudno rekonstruować ich formę. Część podziemna grobu składała się z szybu grobowego oraz
komory obudowanej i sklepionej cegłą mułową. Do konstrukcji grobów używano również rozbite-
go wyposażenia z wcześniejszych pochówków, jak ceramika i terakotowe krzyże z inskrypcjami.
Stwierdzone w grobach pochówki — w jednym trzy, a w drugim jeden — były owinięte w prostą
tkaninę oraz skrępowane taśmą. Swoim wyglądem zewnętrznym przypominają one pochówki
mnichów z Górnego Egiptu58. Czy w grobach byli pochowani dongolańscy mnisi? Odpowiedź na
to pytanie może dać przebadanie znajdującego się w pobliżu nekropoli rozległego komu H, który
może kryć w swoim wnętrzu zespół monastycznej zabudowy.
Na ograniczoną skalę były prowadzone również badania w tzw. Meczecie, budowli interpreto-
wanej jako Sala Tronowa królów nubijskich59. Prace te były subwencjonowane przez Sudański
58 G. Ca s tel, Etude d'une momie Copte. Hommages à Serge Sauneron. I, Le Caire 1980, s. 121—143.
il. X—XVII.
59 Godlewski, Polskie badania, jw., s. 473—476.
377
0 szerokości 4,50 m oraz długości 1,50 m po każdej stronie kościoła; wnętrze zaś miało cztery
absydy, z których trzy są wyraźnie czytelne, a czwarta, zachodnia, bardzo prawdopodobna.
Sklepienia budowli były wsparte na dwóch filarach krzyżowych. Brak jest zachowanych reliktów
wyposażenia liturgicznego.
Budowla ta została wzniesiona w XII—XIII wieku, jak można sądzić na podstawie znalezionej
ceramiki oraz analizy kolorystyki fragmentarycznie zachowanych malowideł.
Plan kościoła został ukształtowany wyraźnie pod wpływem popularnych w Dongoli założeń
centralnych i jest w swojej formie unikalny na terenie Nubii. Można by wstępnie stwierdzić, że
powstał on jako wynik pogodzenia dwu tendencji, bardzo żywych w sakralnej architekturze
Nubii: krzyża o wolnych ramionach oraz prostokątnej bazyliki z dwoma wejściami od północy
1 południa. Ten właśnie wymóg zachowania wejść w tradycyjnych miejscach spowodował wy-
ciągnięcie całego założenia do prostokąta, najpełniej i najbardziej harmonijnie komponującego się
w kwadracie.
NEKROPOLA CHRZEŚCIJAŃSKA
W 1984 roku prowadzono również na małą skalę badania na terenie nekropoli, rozciągającej
się po wschodniej stronie miasta i częściowo pokrytej późniejszym cmentarzyskiem muzułmań-
skim, używanym do chwili obecnej. Podjęto badania ratunkowe konstrukcji grobowych, które
uległy częściowemu zniszczeniu. Przebadano dwa groby. Są one bliskie grobom znanym z innych
części Nubii. Posiadały one nagrobki, z których zachowały się tak skromne pozostałości, że nawet
trudno rekonstruować ich formę. Część podziemna grobu składała się z szybu grobowego oraz
komory obudowanej i sklepionej cegłą mułową. Do konstrukcji grobów używano również rozbite-
go wyposażenia z wcześniejszych pochówków, jak ceramika i terakotowe krzyże z inskrypcjami.
Stwierdzone w grobach pochówki — w jednym trzy, a w drugim jeden — były owinięte w prostą
tkaninę oraz skrępowane taśmą. Swoim wyglądem zewnętrznym przypominają one pochówki
mnichów z Górnego Egiptu58. Czy w grobach byli pochowani dongolańscy mnisi? Odpowiedź na
to pytanie może dać przebadanie znajdującego się w pobliżu nekropoli rozległego komu H, który
może kryć w swoim wnętrzu zespół monastycznej zabudowy.
Na ograniczoną skalę były prowadzone również badania w tzw. Meczecie, budowli interpreto-
wanej jako Sala Tronowa królów nubijskich59. Prace te były subwencjonowane przez Sudański
58 G. Ca s tel, Etude d'une momie Copte. Hommages à Serge Sauneron. I, Le Caire 1980, s. 121—143.
il. X—XVII.
59 Godlewski, Polskie badania, jw., s. 473—476.
377