Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (31.1987)

14. „Choromański rzygający na mnie", 2 VI 1928, ołówek i kredki barwne na papierze, Biblioteka Narodowa,

I. Rys. 13107

królewicza z bajki lub cwanego kpiarza, styl impertynencki i nonszalancki albo uprzejmość
i delikatność sposobu bycia.

Będziemy musieli poprzestać na dość już banalnym stwierdzeniu, że wieloznaczność osobo-
wości dobrze łączyła się z wieloznacznością dzieła, a autoportrety wpisywały się szczególnie
wymownie w kolejne systemy, jakim poddawał Witkacy swoją malarską twórczość, łącznie
z tym, co nazwał skromnie jej namiastką użytkową, Firmą Portretową. Jednocześnie jakby
poddawał próbom własną tożsamość.

Witkacy od wczesnej młodości lubił przydzielać sobie różne role, przebierać się w rozmaite
kostiumy, które później miały w dużej mierze zastąpić rozmaite modele, warianty rozbudo-
wanego systemu masek, według pewnego klucza przydzielanych. Początkowo mundur carskiego
oficera znakomitego Pawłowskiego Pułku był jednym z przebrań, przebrań do określonej,
świadomie przyjętej roli. Na znanym portrecie z 24 lipca 1917 roku młodzieniec o chmurnym
obliczu, bardzo serio, skontrastowany jest z rozbudowaną martwą naturą — ogromnie prozai-
czną— złożoną z butelek, puszek, szczoteczki do zębów, pędzla do golenia... i lustra. Wyraźna
już nuta kpiny pobrzmiewa w zachowanym tylko w nieco późniejszej kopii autoportrecie w parad-
nym czaku, zatytułowanym: „Orang-Blanda Leib-gwardii Pawłowski pólk". Inny autoportret

33*

515