DOI Heft:
Część III. Sztuka XIX wieku / Part III. Art of the Nineteenth Century
DOI Artikel:Grochala, Anna; Martyna, Ewa: Powstanie styczniowe i jego uczestnicy na kameach z kolekcji Henryki z Dzieduszyckich Capelli. Recepcja wzorów graficznych i fotograficznych
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45361#0476
472
Sztuka XIX wieku
pokazującym los Polaków jest Pochód na Sybir Artura Grottgera, rysunek z 1867 roku, wyko-
nany kredkami czarną i białą50. Karton został kupiony przez Jana Działyńskiego do zbiorów
w Gołuchowie. Był pokazywany w 1869 roku w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych
w Krakowie, a następnie zreprodukowany w Monachium w technice litografii jako premia
krakowskiego TPSP51. Pięknym powtórzeniem tej kompozycji jest również kamea ze zbioru
Henryki Capelli52 (il. 7-8).
Upadek powstania wywołał nową falę emigracji. W obawie przed represjami Polskę opuś-
ciło około ośmiu tysięcy ludzi, najwięcej do Francji (ok. 34,00 osób). Do Włoch wyjechało ok.300
Polaków. Był wśród nich Józef Hauke, pseudonim Bosak (1834-1871)53, w powstaniu generał, od
29 września 1863 naczelnik województwa krakowskiego i sandomierskiego, dowódca II kor-
pusu stworzonego za rządów Traugutta. W latach 1865-1867 mieszkał z rodziną we Florencji.
Tamtejsza Polonia, chcąc uczcić bohatera, ofiarowała mu w 1865 roku medalion autorstwa
Lenartowicza na opisanej już uroczystości w domu Teodozji Dzieduszyckiej. Medalion ten
z portretem Bosaka został powtórzony na kamei54.
Inną formę upamiętnienia uczestników powstania podjął Aleksander Nowolecki, księgarz
i historyk warszawski, wydawca książek przeznaczonych dla uboższych warstw społeczeństwa
i dla młodzieży (m.in. Illustrowany Skarbczyk Polski Marii Unickiej). W1863 roku był zmuszony
opuścić Warszawę. Najpierw przebywał w Dreźnie, gdzie utrzymywał kontakty z Józefem
Ignacym Kraszewskim, a potem w 1866 roku osiadł w Krakowie. Podczas pobytu za granicą
kontynuował zbieranie materiałów do obszernej pracy Pamiątka dla rodzin polskich. Krótkie
wiadomości [...] zebrał i ułożył Zygmunt Kolumna. Z wstępem [...] przez B. Bolesławitę, wydanej
w dwóch częściach w Krakowie wiatach 1867-1868. Nowolecki nie mógł w tym czasie wydawać
książek pod własnym nazwiskiem, więc przybrał pseudonim Zygmunt Kolumna (od warszaw-
skiego adresu swej księgarni „Krakowskie-Przedmieście wprost kolumny Zygmunta Nr. 457”),
natomiast pod imieniem Bolesławity ukrywał się Kraszewski55. Dzieło, będące pierwszą próbą
zebrania wiadomości o losach jak największej liczby powstańców, objęło ponad cztery tysiące
50 Artur Grottger, Pochód na Sybir, 1867, kredka czarna i biała, karton, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
nr inw. GR42.
51 Litografował Franz Seraph Hanfstängl według rysunku Artura Grottgera, Pochód na Sybir, 1869, pa-
pier, litografia, 36,7 x 61,9 cm; sygnatury u dołu po lewej: Rysował Artur Grottger, po prawej: Litografował Franciszek
Hanfstängl, u dołu pośrodku: Z galeryi obrazów JW. z Czartoryskich Hr. Izabelli Działyńskiej. i Towarzystwo Przyjaciół
Sztuk Pięknych w Krakowie Członkom swoimzaRok i86ą. Por. egzemplarz w MNW, nr inw. Gr.Pol.15806 MNW.
52 Nr inw. 34163/40 MNW.
53 Stefan Kieniewicz, Hauke Józef Ludwik [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 9, Zakład Narodowy
im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa-Kraków 1960-1961, s. 305-307.
54 Nr inw. 34166/4 MNW. Medalion, obecnie zaginiony, przedstawia portretowanego w profilu w lewo, u dołu
skrzyżowana kosa i lanca ułańska z proporcem, poniżej data i86y, wokół napis: JÓZEFOWI HAUKE-BOSAKOWI
RODACYWE FLORENCYL, zob. A. Król, op. cit., s. 38, kat. nr 7, il. I/3.0 fotografii tego medalionu pisał J.I. Kraszewski
w „Tygodniu” 1871, nr 11 (12 marca), zob. Józef Ignacy Kraszewski, Listy do Adama i Joanny Miłaszewskich, rodziny Langie,
Walerego Eljasza-Radzikowskiego, oprać. Wincenty Danek, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-
Kraków 1966, s. 291, przyp. 6 do listu do Walerego Eljasza-Radzikowskiego z 25 kwietnia 1871. Por. fotografię S. Wiktora,
wykonaną w Paryżu, Biblioteka Narodowa w Warszawie, nr inw. I.F. 14756/W.
55 Zygmunt Kolumna, Pamiątka dla rodzin polskich. Krótkie wiadomości o straconych na rusztowaniach,
rozstrzelanych, poległych i zmarłych na wygnaniu syberyjskiem i tułactwie ofiar z 1861-1866 roku [...], cz. 1, wytłoczono
w drukarni Władysława Jaworskiego nakładem Redakcyi „Kaliny”, Kraków 1867; idem, Pamiątka dla rodzin polskich.
Krótkie wiadomości biograficzne o straconych na rusztowaniach, rozstrzelanych, poległych na placu boju, oraz zmarłych
w więzieniach, na tułactwie i na wygnaniu syberyjskiem od roku 1861-1866. Ze źródeł urzędowych, dzienników polskich,
jak niemniej z ustnych podań osób wiarogodnych i towarzyszy broni [...], cz. 2, wytłoczono w drukarni Władysława
Jaworskiego nakładem Redakcyi „Kaliny”, Kraków 1868.
Sztuka XIX wieku
pokazującym los Polaków jest Pochód na Sybir Artura Grottgera, rysunek z 1867 roku, wyko-
nany kredkami czarną i białą50. Karton został kupiony przez Jana Działyńskiego do zbiorów
w Gołuchowie. Był pokazywany w 1869 roku w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych
w Krakowie, a następnie zreprodukowany w Monachium w technice litografii jako premia
krakowskiego TPSP51. Pięknym powtórzeniem tej kompozycji jest również kamea ze zbioru
Henryki Capelli52 (il. 7-8).
Upadek powstania wywołał nową falę emigracji. W obawie przed represjami Polskę opuś-
ciło około ośmiu tysięcy ludzi, najwięcej do Francji (ok. 34,00 osób). Do Włoch wyjechało ok.300
Polaków. Był wśród nich Józef Hauke, pseudonim Bosak (1834-1871)53, w powstaniu generał, od
29 września 1863 naczelnik województwa krakowskiego i sandomierskiego, dowódca II kor-
pusu stworzonego za rządów Traugutta. W latach 1865-1867 mieszkał z rodziną we Florencji.
Tamtejsza Polonia, chcąc uczcić bohatera, ofiarowała mu w 1865 roku medalion autorstwa
Lenartowicza na opisanej już uroczystości w domu Teodozji Dzieduszyckiej. Medalion ten
z portretem Bosaka został powtórzony na kamei54.
Inną formę upamiętnienia uczestników powstania podjął Aleksander Nowolecki, księgarz
i historyk warszawski, wydawca książek przeznaczonych dla uboższych warstw społeczeństwa
i dla młodzieży (m.in. Illustrowany Skarbczyk Polski Marii Unickiej). W1863 roku był zmuszony
opuścić Warszawę. Najpierw przebywał w Dreźnie, gdzie utrzymywał kontakty z Józefem
Ignacym Kraszewskim, a potem w 1866 roku osiadł w Krakowie. Podczas pobytu za granicą
kontynuował zbieranie materiałów do obszernej pracy Pamiątka dla rodzin polskich. Krótkie
wiadomości [...] zebrał i ułożył Zygmunt Kolumna. Z wstępem [...] przez B. Bolesławitę, wydanej
w dwóch częściach w Krakowie wiatach 1867-1868. Nowolecki nie mógł w tym czasie wydawać
książek pod własnym nazwiskiem, więc przybrał pseudonim Zygmunt Kolumna (od warszaw-
skiego adresu swej księgarni „Krakowskie-Przedmieście wprost kolumny Zygmunta Nr. 457”),
natomiast pod imieniem Bolesławity ukrywał się Kraszewski55. Dzieło, będące pierwszą próbą
zebrania wiadomości o losach jak największej liczby powstańców, objęło ponad cztery tysiące
50 Artur Grottger, Pochód na Sybir, 1867, kredka czarna i biała, karton, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
nr inw. GR42.
51 Litografował Franz Seraph Hanfstängl według rysunku Artura Grottgera, Pochód na Sybir, 1869, pa-
pier, litografia, 36,7 x 61,9 cm; sygnatury u dołu po lewej: Rysował Artur Grottger, po prawej: Litografował Franciszek
Hanfstängl, u dołu pośrodku: Z galeryi obrazów JW. z Czartoryskich Hr. Izabelli Działyńskiej. i Towarzystwo Przyjaciół
Sztuk Pięknych w Krakowie Członkom swoimzaRok i86ą. Por. egzemplarz w MNW, nr inw. Gr.Pol.15806 MNW.
52 Nr inw. 34163/40 MNW.
53 Stefan Kieniewicz, Hauke Józef Ludwik [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 9, Zakład Narodowy
im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa-Kraków 1960-1961, s. 305-307.
54 Nr inw. 34166/4 MNW. Medalion, obecnie zaginiony, przedstawia portretowanego w profilu w lewo, u dołu
skrzyżowana kosa i lanca ułańska z proporcem, poniżej data i86y, wokół napis: JÓZEFOWI HAUKE-BOSAKOWI
RODACYWE FLORENCYL, zob. A. Król, op. cit., s. 38, kat. nr 7, il. I/3.0 fotografii tego medalionu pisał J.I. Kraszewski
w „Tygodniu” 1871, nr 11 (12 marca), zob. Józef Ignacy Kraszewski, Listy do Adama i Joanny Miłaszewskich, rodziny Langie,
Walerego Eljasza-Radzikowskiego, oprać. Wincenty Danek, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-
Kraków 1966, s. 291, przyp. 6 do listu do Walerego Eljasza-Radzikowskiego z 25 kwietnia 1871. Por. fotografię S. Wiktora,
wykonaną w Paryżu, Biblioteka Narodowa w Warszawie, nr inw. I.F. 14756/W.
55 Zygmunt Kolumna, Pamiątka dla rodzin polskich. Krótkie wiadomości o straconych na rusztowaniach,
rozstrzelanych, poległych i zmarłych na wygnaniu syberyjskiem i tułactwie ofiar z 1861-1866 roku [...], cz. 1, wytłoczono
w drukarni Władysława Jaworskiego nakładem Redakcyi „Kaliny”, Kraków 1867; idem, Pamiątka dla rodzin polskich.
Krótkie wiadomości biograficzne o straconych na rusztowaniach, rozstrzelanych, poległych na placu boju, oraz zmarłych
w więzieniach, na tułactwie i na wygnaniu syberyjskiem od roku 1861-1866. Ze źródeł urzędowych, dzienników polskich,
jak niemniej z ustnych podań osób wiarogodnych i towarzyszy broni [...], cz. 2, wytłoczono w drukarni Władysława
Jaworskiego nakładem Redakcyi „Kaliny”, Kraków 1868.