DOI Heft:
Część II. Sztuka starożytna / Part II. Ancient Art
DOI Artikel:Reiche, Andrzej: Polsko-kuwejckie badania archeologiczne w północnym Kuwejcie w latach 2007 - 2012
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45362#0096
Andrzej Reiche Polsko-kuwejckie badania archeologiczne w północnym Kuwejcie...
95
raz pierwszy w 1919 roku21. Wiązano ją z nieznanym elementem etnicznym zamieszkują-
cym południową Mezopotamię i terminu tego zaczęto używać nie tylko do określenia stylu
ceramiki malowanej, ale także do nazwania kultury archeologicznej oraz okresu dziejów
Mezopotamii. W i960 roku na podstawie zmian w ceramice zaproponowano podział okresu
Ubaid na cztery fazy22. Późniejsze odkrycia doprowadziły do rozbudowania tego podziału
o fazy Ubaid 0 (początek VI tysiąclecia p.n.e.)23 i Ubaid 5 (początek IV tysiąclecia p.n.e.)24.
Oprócz ceramiki malowanej istnieje jeszcze kilka innych wspólnych elementów kultury ma-
terialnej, m.in. miseczka na stożkowatym trzonku, ozdoby ciała w formie glinianych kołków
(labrety). Należy też wspomnieć o domach z suszonej cegły zbudowanych na trójdzielnym
planie prostokąta z dziedzińcem jako częścią centralną. Związane z kulturą Ubaid zjawiska
cywilizacyjne takie jak sztuczne nawadnianie, budowa dużych osad z wyodrębnionymi bu-
dowlami kultowymi, wytop i odlewy z miedzi, zostały przejęte i twórczo rozwinięte przez
Sumerów, którzy w IV tysiącleciu przybyli na tereny południowej Mezopotamii. Obecnie
terminu Ubaid, ubaidzki używa się dla określenia szeregu zjawisk kulturowych wspólnych
dla rozległego obszaru starożytnego Bliskiego Wschodu - od zachodniego wybrzeża Zatoki
Perskiej po południową Anatolię w okresie VI-V tysiąclecia p.n.e., kładąc nacisk na ich
regionalny charakter25.
Prace w osadzie Bahra 1 zostały rozpoczęte w najbardziej eksponowanej części stanowi-
ska SBH 38 w miejscu, w którym fragmenty ciągów murów kamiennych były widoczne na
powierzchni. Wykop o powierzchni 300 m2 leżał w obrębie czterech kwadratów wytyczonej
siatki geodezyjnej. Po wstępnym odczyszczeniu powierzchni z nawianego piasku można
było wyodrębnić dwa zespoły pomieszczeń, z których większy został określony jako Dom 1,
a mniejszy, na północ od niego, jako Dom 2. Aglutynacyjny typ zabudowy osady, w powią-
zaniu z brakiem czytelnych przejść, zmusza jednak do ostrożnego traktowania tych podzia-
łów. W 2011 roku rozpoczęto odczyszczanie powierzchni na zachód od głównego wykopu.
Odsłonięte tam zarysy budowli mają nieco inny charakter. Zabudowa jest mniej regularna
i mniej zwarta, choć nadal aglutynacyjna. Interesującym odkryciem było skupisko palenisk
w zachodnim skraju osady, co mogłoby świadczyć o zróżnicowaniu funkcjonalnym poszcze-
gólnych części osady. W sezonie 2012 rozpoczęto też regularną eksplorację położonego na
krańcu wschodnim sektora SBH 35. Jednakże na obecnym etapie badań najwięcej informacji
udało się zebrać dla Domu 1.
21 Henry R. Hall, C. Leonard Woolley, Al-‘Ubaid, Oxford 1927. Ur Excavations, 1.
22 Joan Oates, Ur and Eridu, the Prehistory, „Iraq” i960,22, s. 32-50.
23 Marc Lebeau, Aperçu de la céramique de la phase ‘Oueil (Obeid o) [w:J Larsa (10e campagne, 1(383) et‘Oueili
(f campagne, 1983) : rapport préliminaire, réd. Jean-Luc Huot, Paris 1987, s. 95-120. Recherche sur les grandes
civilisations, Mémoire 73.
24 Joan Oates, Ubaid Mesopotamia Reconsidered [w:] The Hilly Flanks and Beyond: Essays on the Prehistory of
Southwestern Asia presented to Robert J. Braidwood, edsT. Cuyler Young, Jr., Philip E.L. Smith and Peder Mortensen,
Chicago 1983, s. 263. Studies in Ancient Oriental Civilization, 36.
25 Problem ten był szeroko omawiany podczas międzynarodowej konferencji „The Ubaid Expansion?
Cultural Meaning, Identity and Lead-up to Urbanism”, zob. Beyond the Ubaid: Transformation and Integration in
the Late Prehistoric Societies of the Middle East. Papersfrom the International Workshop held at Grey College, University
of Durham, 20-22 April 2006, eds Robert A. Carter, Graham Philip, Chicago 2010. Studies in Ancient Oriental
Civilization, 63.
95
raz pierwszy w 1919 roku21. Wiązano ją z nieznanym elementem etnicznym zamieszkują-
cym południową Mezopotamię i terminu tego zaczęto używać nie tylko do określenia stylu
ceramiki malowanej, ale także do nazwania kultury archeologicznej oraz okresu dziejów
Mezopotamii. W i960 roku na podstawie zmian w ceramice zaproponowano podział okresu
Ubaid na cztery fazy22. Późniejsze odkrycia doprowadziły do rozbudowania tego podziału
o fazy Ubaid 0 (początek VI tysiąclecia p.n.e.)23 i Ubaid 5 (początek IV tysiąclecia p.n.e.)24.
Oprócz ceramiki malowanej istnieje jeszcze kilka innych wspólnych elementów kultury ma-
terialnej, m.in. miseczka na stożkowatym trzonku, ozdoby ciała w formie glinianych kołków
(labrety). Należy też wspomnieć o domach z suszonej cegły zbudowanych na trójdzielnym
planie prostokąta z dziedzińcem jako częścią centralną. Związane z kulturą Ubaid zjawiska
cywilizacyjne takie jak sztuczne nawadnianie, budowa dużych osad z wyodrębnionymi bu-
dowlami kultowymi, wytop i odlewy z miedzi, zostały przejęte i twórczo rozwinięte przez
Sumerów, którzy w IV tysiącleciu przybyli na tereny południowej Mezopotamii. Obecnie
terminu Ubaid, ubaidzki używa się dla określenia szeregu zjawisk kulturowych wspólnych
dla rozległego obszaru starożytnego Bliskiego Wschodu - od zachodniego wybrzeża Zatoki
Perskiej po południową Anatolię w okresie VI-V tysiąclecia p.n.e., kładąc nacisk na ich
regionalny charakter25.
Prace w osadzie Bahra 1 zostały rozpoczęte w najbardziej eksponowanej części stanowi-
ska SBH 38 w miejscu, w którym fragmenty ciągów murów kamiennych były widoczne na
powierzchni. Wykop o powierzchni 300 m2 leżał w obrębie czterech kwadratów wytyczonej
siatki geodezyjnej. Po wstępnym odczyszczeniu powierzchni z nawianego piasku można
było wyodrębnić dwa zespoły pomieszczeń, z których większy został określony jako Dom 1,
a mniejszy, na północ od niego, jako Dom 2. Aglutynacyjny typ zabudowy osady, w powią-
zaniu z brakiem czytelnych przejść, zmusza jednak do ostrożnego traktowania tych podzia-
łów. W 2011 roku rozpoczęto odczyszczanie powierzchni na zachód od głównego wykopu.
Odsłonięte tam zarysy budowli mają nieco inny charakter. Zabudowa jest mniej regularna
i mniej zwarta, choć nadal aglutynacyjna. Interesującym odkryciem było skupisko palenisk
w zachodnim skraju osady, co mogłoby świadczyć o zróżnicowaniu funkcjonalnym poszcze-
gólnych części osady. W sezonie 2012 rozpoczęto też regularną eksplorację położonego na
krańcu wschodnim sektora SBH 35. Jednakże na obecnym etapie badań najwięcej informacji
udało się zebrać dla Domu 1.
21 Henry R. Hall, C. Leonard Woolley, Al-‘Ubaid, Oxford 1927. Ur Excavations, 1.
22 Joan Oates, Ur and Eridu, the Prehistory, „Iraq” i960,22, s. 32-50.
23 Marc Lebeau, Aperçu de la céramique de la phase ‘Oueil (Obeid o) [w:J Larsa (10e campagne, 1(383) et‘Oueili
(f campagne, 1983) : rapport préliminaire, réd. Jean-Luc Huot, Paris 1987, s. 95-120. Recherche sur les grandes
civilisations, Mémoire 73.
24 Joan Oates, Ubaid Mesopotamia Reconsidered [w:] The Hilly Flanks and Beyond: Essays on the Prehistory of
Southwestern Asia presented to Robert J. Braidwood, edsT. Cuyler Young, Jr., Philip E.L. Smith and Peder Mortensen,
Chicago 1983, s. 263. Studies in Ancient Oriental Civilization, 36.
25 Problem ten był szeroko omawiany podczas międzynarodowej konferencji „The Ubaid Expansion?
Cultural Meaning, Identity and Lead-up to Urbanism”, zob. Beyond the Ubaid: Transformation and Integration in
the Late Prehistoric Societies of the Middle East. Papersfrom the International Workshop held at Grey College, University
of Durham, 20-22 April 2006, eds Robert A. Carter, Graham Philip, Chicago 2010. Studies in Ancient Oriental
Civilization, 63.