DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.11058#0295
7^ 259
^ Coena:poRrcmo ComcRatio. Nam Merendam,quae a cibo meridiano nomen fumpRt,
#nni Prandio eandem apud veteres fuiRe,monetFeRusrquanquam eam poR prandium?
^ poR meridem coHocat Nonius.Sed h^c Ficile habita ratione temporum controucr-
^ dirimitur,vt prilcis temporibus Merenda pro Prandio fuerir,Prandij nomine & vfu
nondum induAor deinde vero, vt luxus & nequitia lerpit, cum a Merenda ad Ccenam,
id eR,a meridie ad vcfperam,vndc velpernam Ccenam dixere,deiunitas nimium ionga
videretur,prandij vius in Merendq locum & horam RicceRerit.Merenda verbpoR eam
horam,vndc nomen lumylerat, id eR, poR Meridiem, produdla iit, qui hodieque mos
retinetur.Inde non quater modo,fed quinquies quotidie cibum capi (blitum eRe con-
RabitdQuod tamen non ita inteHigendum eR, quali omnes Rne difcrimine toties co-
mederint,verum de pueris,qui fame non ferunt,& opi8cibus,ieruis,viatoribus, quoru
B yircs labore firaRas,atque imminutas refici & augeri cibo neceRe erat,item de lembus
qui valetudinis cauia aliquid cibi ante coenam Rimebant,verum eR. Reliqui homines
Rberaliter educati, Rmei tantum, aut plurimum bis comedebant, id quod ex pluribus
veteribus Scriptoribus probant,Hieronymus Mercurialis Variarum lectionum iibr.4.
c^p.17. in arte GymnaRica,lib.i.cap.iL& Aldus Manutius-Pauli Rlius, libr.i.de qu^Rtis
per cpiRolam,cpiRola alij.
CAP. XXV1L
c
D
E
P
*nX his igitur, qua: procedenti capite didla Rmt, facile intelligitur; quid ientaculum,
^prandium,merendam,c<ynam,comeRationcm veteres appellarint.
Ientaculum cibus erat matutinus, qui Rimi fblebat antequam homines operas ag-
gredcrentur.Quanquam notat FeRus, Prandium & ientaculum veteribus idem RiiRc.
Nomen habet ientaculum , a ieiunio , quod ieiuni eo vterentur , vnde etiam ientare,
quodientaculo vti, ve! ientaculum RimercRgniRcat. Ientaculum prius dicebatur Si-
latum audtorc FeRo,cuius hoc iunt verba:Si!atum antiqui pro co,quod nunc ientacu-
lum dicimus,appellabant,quia ieiuni vinum iili conditum ante meridiem abfbrbcbat.
Plutarch.in Sympoiiacis,libro 8.quoR.6\ait, Pri(cos,cum & laboribus dediti, & tempe-
rantes cilcnt, mane panem edifle,mero intindum, aliud nihil, vnde etiam ientaculum
vel prandium (hoc enim antiquitus pro iRHem accipiebant) dixerint, quM
^xptTcyiit merum.
Prandium antiquitus idem erat cum lentaculo, poRca vero diRmdhim, ita vt ienta-
cutum fumerctur aliquanto ante prandium. Dicebatur prandium, quemadmodu Plu-
tarch.in Sympoiiacis docet, quod meridieRimerctur : *"vcNav enim iigniRcare'
ait meredianum tempus,^' quod RgniS^at,deeRe,indigere,vt videatur vo-^
luidematutinum cibum,& nutrimentum,quo vterentur,priufquam indigerent. Erant
igiturpradiavt plurimum breuiREma,& parciRima.Sumptuolioraautem,& liberalio-
ra^d FeRis diebus vRirpari fb!cbant,vel nuptialia erant^vcl ambitionis & largitionis,,
vdluxuriqcaufa inRituebantur.Hiscauiis exceptis & Rmilibus, parce admodum pra-
debant,cenabant largius.Ita Plutarchus in Sympoiiacis libr.S.qaoR. er. feribit, Pnfcos
Romanos moderate prandere leoriini, cum amicis vero cocnare confucuiRe, idcbque
C(snam,quaRxc/^', id eR,communem ipiis appellatam cRe.
Merendam,FeRus ait, antiquos dixiRe pro prandio, quod fcilicet medio die capere-
tor.Nonius Marcellus audior eR,Merendam dici cibum,qui poR meridiem darctur.Io-
Icphus Scaliger notis in Varronem Je re RuRica,docet,Merendam didtam cRc,qu^ iis,
qui mererent cerc,hoc eR,mercenariis,data ftrerit,adducens magmentum Calpurnq:
—
Ccenam ^quam nunc dicimus,veipernam,veteres appcllabantrquam autem prandiurrr
vocamus,ilti ccenam appellabant,ait FcRus.lRdorus iib.10. cap.i. Ccenam ait vocari a
communione veicGntium:K(jyJy quippe Gr^ci communedicunt,Vnde & communican-
tes,qubd communiter, id eR, pariter conueniant. Apud veteres enim (blitum erat, itr
propatulo veCi,& communiter epulari,ne iingularitas luxuriam gigneret. Haec ille^
Hora Ccenac apud Romanos,erat hora diei nona.
Vltima erat comiRatio(Rc enim icnbendum eRe,non comcRatio,docent,AldusMa^
nutius iunior in Orthographiae ratione,Leonardus Mala:fpina,& ahj) de qua Rc FeRus-
ComiRatio a vicis quos Graeci dicunt,appellatur. In his enim habitabant, priuf.
quam oppida conderentur,quibus ia l^cis ali} alios coMidRus caufa inuitab.mt. A!i}d
^ Coena:poRrcmo ComcRatio. Nam Merendam,quae a cibo meridiano nomen fumpRt,
#nni Prandio eandem apud veteres fuiRe,monetFeRusrquanquam eam poR prandium?
^ poR meridem coHocat Nonius.Sed h^c Ficile habita ratione temporum controucr-
^ dirimitur,vt prilcis temporibus Merenda pro Prandio fuerir,Prandij nomine & vfu
nondum induAor deinde vero, vt luxus & nequitia lerpit, cum a Merenda ad Ccenam,
id eR,a meridie ad vcfperam,vndc velpernam Ccenam dixere,deiunitas nimium ionga
videretur,prandij vius in Merendq locum & horam RicceRerit.Merenda verbpoR eam
horam,vndc nomen lumylerat, id eR, poR Meridiem, produdla iit, qui hodieque mos
retinetur.Inde non quater modo,fed quinquies quotidie cibum capi (blitum eRe con-
RabitdQuod tamen non ita inteHigendum eR, quali omnes Rne difcrimine toties co-
mederint,verum de pueris,qui fame non ferunt,& opi8cibus,ieruis,viatoribus, quoru
B yircs labore firaRas,atque imminutas refici & augeri cibo neceRe erat,item de lembus
qui valetudinis cauia aliquid cibi ante coenam Rimebant,verum eR. Reliqui homines
Rberaliter educati, Rmei tantum, aut plurimum bis comedebant, id quod ex pluribus
veteribus Scriptoribus probant,Hieronymus Mercurialis Variarum lectionum iibr.4.
c^p.17. in arte GymnaRica,lib.i.cap.iL& Aldus Manutius-Pauli Rlius, libr.i.de qu^Rtis
per cpiRolam,cpiRola alij.
CAP. XXV1L
c
D
E
P
*nX his igitur, qua: procedenti capite didla Rmt, facile intelligitur; quid ientaculum,
^prandium,merendam,c<ynam,comeRationcm veteres appellarint.
Ientaculum cibus erat matutinus, qui Rimi fblebat antequam homines operas ag-
gredcrentur.Quanquam notat FeRus, Prandium & ientaculum veteribus idem RiiRc.
Nomen habet ientaculum , a ieiunio , quod ieiuni eo vterentur , vnde etiam ientare,
quodientaculo vti, ve! ientaculum RimercRgniRcat. Ientaculum prius dicebatur Si-
latum audtorc FeRo,cuius hoc iunt verba:Si!atum antiqui pro co,quod nunc ientacu-
lum dicimus,appellabant,quia ieiuni vinum iili conditum ante meridiem abfbrbcbat.
Plutarch.in Sympoiiacis,libro 8.quoR.6\ait, Pri(cos,cum & laboribus dediti, & tempe-
rantes cilcnt, mane panem edifle,mero intindum, aliud nihil, vnde etiam ientaculum
vel prandium (hoc enim antiquitus pro iRHem accipiebant) dixerint, quM
^xptTcyiit merum.
Prandium antiquitus idem erat cum lentaculo, poRca vero diRmdhim, ita vt ienta-
cutum fumerctur aliquanto ante prandium. Dicebatur prandium, quemadmodu Plu-
tarch.in Sympoiiacis docet, quod meridieRimerctur : *"vcNav enim iigniRcare'
ait meredianum tempus,^' quod RgniS^at,deeRe,indigere,vt videatur vo-^
luidematutinum cibum,& nutrimentum,quo vterentur,priufquam indigerent. Erant
igiturpradiavt plurimum breuiREma,& parciRima.Sumptuolioraautem,& liberalio-
ra^d FeRis diebus vRirpari fb!cbant,vel nuptialia erant^vcl ambitionis & largitionis,,
vdluxuriqcaufa inRituebantur.Hiscauiis exceptis & Rmilibus, parce admodum pra-
debant,cenabant largius.Ita Plutarchus in Sympoiiacis libr.S.qaoR. er. feribit, Pnfcos
Romanos moderate prandere leoriini, cum amicis vero cocnare confucuiRe, idcbque
C(snam,quaRxc/^', id eR,communem ipiis appellatam cRe.
Merendam,FeRus ait, antiquos dixiRe pro prandio, quod fcilicet medio die capere-
tor.Nonius Marcellus audior eR,Merendam dici cibum,qui poR meridiem darctur.Io-
Icphus Scaliger notis in Varronem Je re RuRica,docet,Merendam didtam cRc,qu^ iis,
qui mererent cerc,hoc eR,mercenariis,data ftrerit,adducens magmentum Calpurnq:
—
Ccenam ^quam nunc dicimus,veipernam,veteres appcllabantrquam autem prandiurrr
vocamus,ilti ccenam appellabant,ait FcRus.lRdorus iib.10. cap.i. Ccenam ait vocari a
communione veicGntium:K(jyJy quippe Gr^ci communedicunt,Vnde & communican-
tes,qubd communiter, id eR, pariter conueniant. Apud veteres enim (blitum erat, itr
propatulo veCi,& communiter epulari,ne iingularitas luxuriam gigneret. Haec ille^
Hora Ccenac apud Romanos,erat hora diei nona.
Vltima erat comiRatio(Rc enim icnbendum eRe,non comcRatio,docent,AldusMa^
nutius iunior in Orthographiae ratione,Leonardus Mala:fpina,& ahj) de qua Rc FeRus-
ComiRatio a vicis quos Graeci dicunt,appellatur. In his enim habitabant, priuf.
quam oppida conderentur,quibus ia l^cis ali} alios coMidRus caufa inuitab.mt. A!i}d