DOI Artikel:
Urbanowicz-Bujańska, Jadwiga: Ołtarz ze sceną Ecce Homo z fary krośnieńskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21221#0084
nad ołtarzem trwała kilka lat, to się okaże, że był on prawdopodobnie fundo-
wany około r. 1620, a więc jeszcze za życia Jana Skotnickiego, niewątpliwie
za jego wiedzą i zgodą. Zofia Skotnicka byłaby więc wykonawczynią testa-
mentu zmarłego małżonka i w tym charakterze prowadziła rozpoczęte dzieło
dalej. Z powyższego wynika, że fundatorami byli istotnie Skotniccy, tj.
wym. Jan i Zofia i że akta, cytowane przez Franciszka Pawłowskiego w dziele,
dotyczącym działalności biskupów przemyskich, a mówiące o fundacji ołtarza
w r. 1630, dotyczą nie samego obiektu, istniejącego od dawna, lecz fundacji
altarzysty, odprawiającego przy nim nabożeństwa13). Poświęcenia ołtarza
dokonał biskup Jan Biesch de Hornau, sufragan wrocławski, dnia 29 września
r. 1633 14).
Ołtarz ze sceną Ecce Homo składa się z predelli i trój skrzydłowego
a dwukondygnacyjnego retabulum zwieńczonego szczytem (ryc. 49). Ujawnia
więc przejrzyście nawiązanie genetyczne do tradycyjnej struktury tryptyku,
przy czym częścią środkową jest wnęka ze sceną Ecce Homo, a dawniej
stosowane kwatery skrzydeł bocznych zajmują sceny medalionowe. Część
dolna, tworząca podstawę ołtarza, posiada po bokach dwie konsolki oraz
dwa silne wsporniki po obu bokach predelli. Podstawę tę zamyka od góry
załamujący się uskokowo gzyms, oddzielający ją od retabulum. Główną
część tegoż retabulum rozczłonkowują pionowo płaskie, mało widoczne
pilastry, stanowiące tło silnie wysuniętych do przodu czterech kolumn,
zwieńczonych kapitelami kompozytowymi, na których spoczywa belkowanie
złożone z architrawu, fryzu i gzymsu, załamujące się w głąb nad częścią
środkową ołtarza, wskutek czego boki występują ryzalitowo. Środek retabu-
lum wypełnia zamknięta półkolem nisza, podzielona poziomo na dwie części
listwą, tworzącą podstawę dla wspomnianej sceny Ecce Homo; umieszczone
na listwie balaski, dziś nieistniejące, dawały do zrozumienia, że scena odbywa
się na zewnątrz budynku. Boczne pola między kolumnami wypełniają po
trzy medaliony, zajmujące w ten sposób całą wysokość głównej kondygnacji
retabulum. Boki ołtarza zamykają -po obu stronach faliście wykrojone uszy.
Kondygnacja górna posiada pośrodku prostokątną niszę z Ukrzyżowaniem,
ujętą z obu stron filarami, przed którymi mieszczą się kolumny, spoczywające
na cokołach, zwieńczone, podobnie jak kolumny dolne, kapitelami kompo-
zytowymi; cokoły ustawione są wprost na gzymsie, przy czym z powodu
mniejszej szerokości górnej części retabulum kolumny te nie wspierają się
na dolnych, lecz w sposób niekonstrukcyjny obciążają zbyt wątłą płytę gzymsu,
wzmocnioną zato dwiema bocznymi przyporami skrzydłowymi, które ozdo-
bione medalionami w kartuszach rolkowych flankują z obu stron niszę z Ukrzy-
żowaniem. Nasadę retabulum stanowi wreszcie półkolisty szczyt, złożony
ls) F. Pawłowski, Premislia sacra sive series et gęsta episcoporum praemisliensium, Cracoviae 1869,
s. 411, poz. 5 i s. 453.
ł4) Wł. Sarna, Opis powiatu krośnieńskiego..., s. 264.
79 ‘
wany około r. 1620, a więc jeszcze za życia Jana Skotnickiego, niewątpliwie
za jego wiedzą i zgodą. Zofia Skotnicka byłaby więc wykonawczynią testa-
mentu zmarłego małżonka i w tym charakterze prowadziła rozpoczęte dzieło
dalej. Z powyższego wynika, że fundatorami byli istotnie Skotniccy, tj.
wym. Jan i Zofia i że akta, cytowane przez Franciszka Pawłowskiego w dziele,
dotyczącym działalności biskupów przemyskich, a mówiące o fundacji ołtarza
w r. 1630, dotyczą nie samego obiektu, istniejącego od dawna, lecz fundacji
altarzysty, odprawiającego przy nim nabożeństwa13). Poświęcenia ołtarza
dokonał biskup Jan Biesch de Hornau, sufragan wrocławski, dnia 29 września
r. 1633 14).
Ołtarz ze sceną Ecce Homo składa się z predelli i trój skrzydłowego
a dwukondygnacyjnego retabulum zwieńczonego szczytem (ryc. 49). Ujawnia
więc przejrzyście nawiązanie genetyczne do tradycyjnej struktury tryptyku,
przy czym częścią środkową jest wnęka ze sceną Ecce Homo, a dawniej
stosowane kwatery skrzydeł bocznych zajmują sceny medalionowe. Część
dolna, tworząca podstawę ołtarza, posiada po bokach dwie konsolki oraz
dwa silne wsporniki po obu bokach predelli. Podstawę tę zamyka od góry
załamujący się uskokowo gzyms, oddzielający ją od retabulum. Główną
część tegoż retabulum rozczłonkowują pionowo płaskie, mało widoczne
pilastry, stanowiące tło silnie wysuniętych do przodu czterech kolumn,
zwieńczonych kapitelami kompozytowymi, na których spoczywa belkowanie
złożone z architrawu, fryzu i gzymsu, załamujące się w głąb nad częścią
środkową ołtarza, wskutek czego boki występują ryzalitowo. Środek retabu-
lum wypełnia zamknięta półkolem nisza, podzielona poziomo na dwie części
listwą, tworzącą podstawę dla wspomnianej sceny Ecce Homo; umieszczone
na listwie balaski, dziś nieistniejące, dawały do zrozumienia, że scena odbywa
się na zewnątrz budynku. Boczne pola między kolumnami wypełniają po
trzy medaliony, zajmujące w ten sposób całą wysokość głównej kondygnacji
retabulum. Boki ołtarza zamykają -po obu stronach faliście wykrojone uszy.
Kondygnacja górna posiada pośrodku prostokątną niszę z Ukrzyżowaniem,
ujętą z obu stron filarami, przed którymi mieszczą się kolumny, spoczywające
na cokołach, zwieńczone, podobnie jak kolumny dolne, kapitelami kompo-
zytowymi; cokoły ustawione są wprost na gzymsie, przy czym z powodu
mniejszej szerokości górnej części retabulum kolumny te nie wspierają się
na dolnych, lecz w sposób niekonstrukcyjny obciążają zbyt wątłą płytę gzymsu,
wzmocnioną zato dwiema bocznymi przyporami skrzydłowymi, które ozdo-
bione medalionami w kartuszach rolkowych flankują z obu stron niszę z Ukrzy-
żowaniem. Nasadę retabulum stanowi wreszcie półkolisty szczyt, złożony
ls) F. Pawłowski, Premislia sacra sive series et gęsta episcoporum praemisliensium, Cracoviae 1869,
s. 411, poz. 5 i s. 453.
ł4) Wł. Sarna, Opis powiatu krośnieńskiego..., s. 264.
79 ‘