DOI article:
Urbanowicz-Bujańska, Jadwiga: Ołtarz ze sceną Ecce Homo z fary krośnieńskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.21221#0087
z medalionu pośrodku i dwóch bocznych łukowatych a przerwanych gzym-
sów. Sceny figuralne, wypełniające nasz ołtarz, zostały wykonane jużto
w rzeźbie pełnej, jak Ecce Homo i Ukrzyżowanie, lub reliefowo, jak sceny
pasyjne w medalionach. Rzeźba pełna została opracowana zarówno przez
snycerza jak malarza wyłącznie od strony widocznej; część przylegająca
do ściany pozostała płaska, ociosana z grubsza, przy czym zachowała natu-
ralną barwę drzewa. Figury umieszczono na podstawkach kształtu nieregu-
larnego. Chrystus i Piłat z Ecce Homo robią wrażenie wtłoczonych w ciasne
półkole, gdyż dotykają głowami górnego brzegu niszy; natomiast z półkolem
tym kontrastuje dolna część niszy, gdzie mały i samotny posążek Bożej Matki
Miłosierdzia, umieszczony w dość dużej, niczym nie zapełnionej przestrzeni
sprawia wrażenie przypadkowego, jak gdyby niezamierzonego efektu. Istot-
nie, ślady po kołeczkach, pozostałe w podłodze niszy, świadczą, że pierwotnie
partia ta była rozwiązana inaczej 13 * 15). Interesująco przedstawia się ujęcie
sceny Ukrzyżowania: silnie zwisające ciało Jezusa zostało zawieszone na tak
wysmukłym krzyżu, że dopiero u stóp Ukrzyżowanego rysują się głowa Jana
i Marii. Postacie ich umieszczone w narożach niszy związane są emocjonalnie
z ETkrzyżowanym zaledwie zwrotem swych ciał, gdyż wchodzi tu w gre
kompozycja luźna i znaczne oddalenie postaci bocznych od krzyża.
Nawiasem dodać warto, że ów zbyt wysoki krzyż, unoszący wysoko
postać Chrystusa nad otoczenie, podkreślający więc jego ekspresję, stał się
zjawiskiem dla baroku typowym.
Kompozycja płaskorzeźb stosuje się do owalnego kształtu medalionów,
które stara się wypełnić całkowicie. Stąd pochodzi konstrukcja poszczegól-
nych scen budowanych czasem wzdłuż przekątnych, kiedy indziej zaś w trój-
kąt. Jednym z ciekawszych jest rozwiązanie kompozycji medalionu z Chry-
stusem Frasobliwym, gdzie snycerz starał się zapełnić przy pomocy usta-
wionych na różnych poziomach krzyżów i ich ukośnie, niby to perspekty-
wicznie wykreślonych ramion, pustkę tła za siedzącym Jezusem.
Wszystkie człony architektury pokrywa ornament rzeźbiarski; na kon-
solkach i wspornikach wiją się liście akantu i uwypuklają skrzydlate główki
aniołków. Kolumny dolnej kondygnacji retabulum opasane w jednej trzeciej
wysokości pierścieniem zdobią skrzydlate główki, umieszczone w ornamencie
okuciowym oraz festony z draperii z zawieszonymi na nich pękami owoców;
część trzonu ponad pierścieniem pokrywa spiralnie biegnąca winorośl wraz
z liśćmi, kwiatami i winnymi gronami. Umieszczone poza kolumnami pilastry
pokrywa również ornament okuciowy. Ułożone wertykalnie między kolum-
nami, po trzy z każdej strony, kartusze rolkowe obramiają medaliony
wypełnione płaskorzeźbą figuralną. Wykrój niszy środkowej podkreśla pół-
13) Por. notatki o farze krośnieńskiej i ołtarzu ze sceną Ecce Homo St. Tomkowicza, który
pod datą 16 I 1887 pisze:... „Rzeźba Chrystus przed Piłatem XVII w. średniej wartości, dolną
połowę rzeźby (zapewne lud.) ukradli turvści“. Muz. Naród, w Krakowie, rkps VIII. R. 453^*
82
sów. Sceny figuralne, wypełniające nasz ołtarz, zostały wykonane jużto
w rzeźbie pełnej, jak Ecce Homo i Ukrzyżowanie, lub reliefowo, jak sceny
pasyjne w medalionach. Rzeźba pełna została opracowana zarówno przez
snycerza jak malarza wyłącznie od strony widocznej; część przylegająca
do ściany pozostała płaska, ociosana z grubsza, przy czym zachowała natu-
ralną barwę drzewa. Figury umieszczono na podstawkach kształtu nieregu-
larnego. Chrystus i Piłat z Ecce Homo robią wrażenie wtłoczonych w ciasne
półkole, gdyż dotykają głowami górnego brzegu niszy; natomiast z półkolem
tym kontrastuje dolna część niszy, gdzie mały i samotny posążek Bożej Matki
Miłosierdzia, umieszczony w dość dużej, niczym nie zapełnionej przestrzeni
sprawia wrażenie przypadkowego, jak gdyby niezamierzonego efektu. Istot-
nie, ślady po kołeczkach, pozostałe w podłodze niszy, świadczą, że pierwotnie
partia ta była rozwiązana inaczej 13 * 15). Interesująco przedstawia się ujęcie
sceny Ukrzyżowania: silnie zwisające ciało Jezusa zostało zawieszone na tak
wysmukłym krzyżu, że dopiero u stóp Ukrzyżowanego rysują się głowa Jana
i Marii. Postacie ich umieszczone w narożach niszy związane są emocjonalnie
z ETkrzyżowanym zaledwie zwrotem swych ciał, gdyż wchodzi tu w gre
kompozycja luźna i znaczne oddalenie postaci bocznych od krzyża.
Nawiasem dodać warto, że ów zbyt wysoki krzyż, unoszący wysoko
postać Chrystusa nad otoczenie, podkreślający więc jego ekspresję, stał się
zjawiskiem dla baroku typowym.
Kompozycja płaskorzeźb stosuje się do owalnego kształtu medalionów,
które stara się wypełnić całkowicie. Stąd pochodzi konstrukcja poszczegól-
nych scen budowanych czasem wzdłuż przekątnych, kiedy indziej zaś w trój-
kąt. Jednym z ciekawszych jest rozwiązanie kompozycji medalionu z Chry-
stusem Frasobliwym, gdzie snycerz starał się zapełnić przy pomocy usta-
wionych na różnych poziomach krzyżów i ich ukośnie, niby to perspekty-
wicznie wykreślonych ramion, pustkę tła za siedzącym Jezusem.
Wszystkie człony architektury pokrywa ornament rzeźbiarski; na kon-
solkach i wspornikach wiją się liście akantu i uwypuklają skrzydlate główki
aniołków. Kolumny dolnej kondygnacji retabulum opasane w jednej trzeciej
wysokości pierścieniem zdobią skrzydlate główki, umieszczone w ornamencie
okuciowym oraz festony z draperii z zawieszonymi na nich pękami owoców;
część trzonu ponad pierścieniem pokrywa spiralnie biegnąca winorośl wraz
z liśćmi, kwiatami i winnymi gronami. Umieszczone poza kolumnami pilastry
pokrywa również ornament okuciowy. Ułożone wertykalnie między kolum-
nami, po trzy z każdej strony, kartusze rolkowe obramiają medaliony
wypełnione płaskorzeźbą figuralną. Wykrój niszy środkowej podkreśla pół-
13) Por. notatki o farze krośnieńskiej i ołtarzu ze sceną Ecce Homo St. Tomkowicza, który
pod datą 16 I 1887 pisze:... „Rzeźba Chrystus przed Piłatem XVII w. średniej wartości, dolną
połowę rzeźby (zapewne lud.) ukradli turvści“. Muz. Naród, w Krakowie, rkps VIII. R. 453^*
82