DOI Artikel:
Łepkowski, Edward: Projekty matejki na pomnik Mickiewicza w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21221#0275
wykrojenie części plant, pomiędzy wylotami ulic Sławkowskiej i Długiej.
Propozycja ta została przyjęta przez komitet dnia 28 II 1890 52). Sprze-
ciwił się jej jedynie Leopold Jaworski, ale w parę miesięcy później i on
zgodził się z Matejką. W Archiwum Wojewódzkim w Krakowie znajduje się
pismo z dnia 16 VI 1890 podpisane przez Matejkę i L. Jaworskiego do Rady
Miejskiej w Krakowie, z prośbą o przydzielenie placu pod pomnik u wylotu
ulic Sławkowskiej i Długiej. Do Rady Miejskiej w Krakowie wpłynęła również
fotografia z akwareli 53) Stanisława Tondosa wyobrażającej pomnik otoczony
kamiennymi ławami na projektowanym placu. Fotografie wysłał z ramienia
komitetu Konstanty Przeździecki. W następnym roku Rada Gminy wydała
nową uchwałę, że pomnik stanie na Rynku od strony Sienniej.
Matejko nie zobaczył nigdy ukończonego pomnika. Nim w r. 1898 (w pięć
lat po śmierci Matejki) odsłonięto na Rynku w Krakowie pomnik dłuta
Teodora Rygiera, zmieniono postać Mickiewicza, bo dopiero po jego usta-
wieniu rzeźbiarz Tadeusz Błotnicki i Zachariasiewicz zauważyli, że głowa
poety w wieńcu laurowym (reminiscencja projektu Matejki) wygląda jak
w cierniowej koronie (ryc. 160). Rygier na polecenie komitetu musiał na
własny koszt odesłać figurę Mickiewicza i dwie postacie z cokołu do Rzymu,
aby tam przerobione (ryc. 161) odlano na nowo w brązie 54). Gotowy pom-
nik miał w układzie figur, w interpretacji orła zrywającego pęta, bardzo
nikłe ślady narzucone ongiś rzeźbiarzowi trzeciego projektu Matejki (ryc. 162).
Pomnik Mickiewicza dłuta Rygiera nie był entuzjastycznie przyjęty przez
społeczeństwo. Zdaniem Leonarda Marconiego znanego rzeźbiarza, autora
pomnika Kościuszki na Wawelu, „pomysł Rygiera w założeniu był genialny,
tak jak genialnymi są szkice Matejkowskie“, nie mniej był zdania, „że pom-
nik robi fatalne wrażenie" 55). Łuszczkiewicz w krytyce dzieła Rygiera na-
wiązał do projektu Matejki. Uważał, że projekt był niestosowny, ale przy-
znawał, że był to szkic śmiało i zuchwale rzucony. „On podniósł ów horyzont
pomnika, choć był zbyt wysoko nastrojony i dla ogółu niezrozumiały. Ale
Matejko dał początek do wyzwolenia z zakrzepłych form artystycznej scho-
lastyki i ci, co znowu po nim do pracy się wzięli, już pod zupełnie innym
kątem pracowali" 56).
EaBAP£t JIEriKOBCKITII
IIpoeKTŁi MaTeiiKO Ha naMHTHHK MHu;KeBHHy b KpaKOBe
B 1881 roay coctohjich nepBbin KOHKypc Ha naMHTHHK Mnu,KeBHHy b KpaKOBe. CeMHaa-
paTb JieT THHyjiHCb npHroTOBHTejibHbie pa6oTbi, KOHKypcbi, coBemaHHH, nojieMHKH, h naKOHeu
Gbui coopynceH naMHTHHK no npoeKTy Teoaopa Pbirepa. nocne onyGntiKOBaHHH KOHKypca, * 2
52) Komunikat ścisłego komitetu pomnika Mickiewicza (Druk).
53) Akwarela ta znajduje się w Muz. Nar. w Krakowie, nr inw. 77 801.
54) Przegląd Literacki, Kraków, z dn. 10 I, 23 VI i 18 VI 1899.
55) Zob. przypis 48.
56) Ibid.
2 70
Propozycja ta została przyjęta przez komitet dnia 28 II 1890 52). Sprze-
ciwił się jej jedynie Leopold Jaworski, ale w parę miesięcy później i on
zgodził się z Matejką. W Archiwum Wojewódzkim w Krakowie znajduje się
pismo z dnia 16 VI 1890 podpisane przez Matejkę i L. Jaworskiego do Rady
Miejskiej w Krakowie, z prośbą o przydzielenie placu pod pomnik u wylotu
ulic Sławkowskiej i Długiej. Do Rady Miejskiej w Krakowie wpłynęła również
fotografia z akwareli 53) Stanisława Tondosa wyobrażającej pomnik otoczony
kamiennymi ławami na projektowanym placu. Fotografie wysłał z ramienia
komitetu Konstanty Przeździecki. W następnym roku Rada Gminy wydała
nową uchwałę, że pomnik stanie na Rynku od strony Sienniej.
Matejko nie zobaczył nigdy ukończonego pomnika. Nim w r. 1898 (w pięć
lat po śmierci Matejki) odsłonięto na Rynku w Krakowie pomnik dłuta
Teodora Rygiera, zmieniono postać Mickiewicza, bo dopiero po jego usta-
wieniu rzeźbiarz Tadeusz Błotnicki i Zachariasiewicz zauważyli, że głowa
poety w wieńcu laurowym (reminiscencja projektu Matejki) wygląda jak
w cierniowej koronie (ryc. 160). Rygier na polecenie komitetu musiał na
własny koszt odesłać figurę Mickiewicza i dwie postacie z cokołu do Rzymu,
aby tam przerobione (ryc. 161) odlano na nowo w brązie 54). Gotowy pom-
nik miał w układzie figur, w interpretacji orła zrywającego pęta, bardzo
nikłe ślady narzucone ongiś rzeźbiarzowi trzeciego projektu Matejki (ryc. 162).
Pomnik Mickiewicza dłuta Rygiera nie był entuzjastycznie przyjęty przez
społeczeństwo. Zdaniem Leonarda Marconiego znanego rzeźbiarza, autora
pomnika Kościuszki na Wawelu, „pomysł Rygiera w założeniu był genialny,
tak jak genialnymi są szkice Matejkowskie“, nie mniej był zdania, „że pom-
nik robi fatalne wrażenie" 55). Łuszczkiewicz w krytyce dzieła Rygiera na-
wiązał do projektu Matejki. Uważał, że projekt był niestosowny, ale przy-
znawał, że był to szkic śmiało i zuchwale rzucony. „On podniósł ów horyzont
pomnika, choć był zbyt wysoko nastrojony i dla ogółu niezrozumiały. Ale
Matejko dał początek do wyzwolenia z zakrzepłych form artystycznej scho-
lastyki i ci, co znowu po nim do pracy się wzięli, już pod zupełnie innym
kątem pracowali" 56).
EaBAP£t JIEriKOBCKITII
IIpoeKTŁi MaTeiiKO Ha naMHTHHK MHu;KeBHHy b KpaKOBe
B 1881 roay coctohjich nepBbin KOHKypc Ha naMHTHHK Mnu,KeBHHy b KpaKOBe. CeMHaa-
paTb JieT THHyjiHCb npHroTOBHTejibHbie pa6oTbi, KOHKypcbi, coBemaHHH, nojieMHKH, h naKOHeu
Gbui coopynceH naMHTHHK no npoeKTy Teoaopa Pbirepa. nocne onyGntiKOBaHHH KOHKypca, * 2
52) Komunikat ścisłego komitetu pomnika Mickiewicza (Druk).
53) Akwarela ta znajduje się w Muz. Nar. w Krakowie, nr inw. 77 801.
54) Przegląd Literacki, Kraków, z dn. 10 I, 23 VI i 18 VI 1899.
55) Zob. przypis 48.
56) Ibid.
2 70