DOI Heft:
Rozprawy i materiały
DOI Artikel:Haisig, Marian: Zbiory sfragistyczne Museum Śląskiego: ich aspekty Naukowo-Badawcze i artystyczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13592#0181
ZBIORY SFRAGISTYCZNE MUZEUM ŚLĄSKIEGO
135
w średniowieczu symbolem władzy, znamie-
niem własności, treścią swego wizerunku
i brzmieniem swego napisu reprezentowała jej
właściciela — osobę w znaczeniu fizycznym lub
prawnym. Ta właśnie treść pieczęci — za-
warty w jej polu wizerunek oraz określający
II. 1. Pieczęć Henryka V legnickiego z r. 1253
w zasadzie jej przynależność i rolę urzędową
napis — odzwierciedlała w zasadniczych moty-
wach plastyki ówczesny obraz życia społeczne-
go. Przebijający w treści napieczętnego obrazu
duch epcki i panującego ustroju, utrwalone
w szczegółach wizerunku ślady dawnej kultury
i obyczajów określają i uzasadniają merytorycz-
nie wartość pieczęci jako plastycznego doku-
mentu minionych wieków, jako jednego ze ź r ó-
d e ł historycznych o niewątpliwej wartości
naukowej i wysokiej skali wiarygodności.
Orientując się w istocie dawnej pieczęci oraz
w jej podstawowych elementach poznawczych,
możemy zdać sobie sprawę z obiektywnej war-
tości tego zabytku jako źródła do dziejów kul-
tury i sztuki. Siedząc dzieje regionu znajdziemy
i w tym zespole nikłych .i nic nie mówiących na
pozór zabytków wiele szczegółów z przeszłości,
dotrzemy do tych drobnych ogniw z łańcucha
faktów historycznych, które składając się na
całokształt życia społecznego w minionych wie-
kach, nie zawsze są osiągalne z innych źródeł.
W świetle zawartości zbiorów, obejmujących
swym zasięgiem całą dobę feudalną, słuszną wy-
daje się wypowiedź jednego z wybitniejszych
sfragistyków ubiegłego stulecia, że pieczęć to je-
den z najbardziej ekspresywnych środków, przez
które średniowiecze przekazywało nam myśl
swoją.
Na tle przedstawionej ogólnie charaterysty-
ki najbardziej wartościowych zespołów zabytko-
wych oraz wysuniętych dotąd aspektów badaw-
czych formuje się wyraźnie rozległa i różno-
rodna problematyka naukowa, związana z dzie-
dziną specjalnego studium sfragistyki, jak i wy-
suwająca konkretne postulaty badawcze hi-
storii sztuki i kultury materialnej. Podane ni-
żej, dorywczo zacytowane tematy dotyczą cie-
kawszych zagadnień z tej dziedziny, związa-
nych z regionem Śląska: Elementy dekoracyjne
na pieczęci śląskiej okresu piastowskiego; mo-
tywy architektoniczne w sfragistyce regionu;
realizm w sztuce rytownictwa pieczę ne<?o;
zagadnienie wpływów francusko-flamandzkich
w obrazie dawnej pieczęci śląskiej; śląska pie-
częć doby gotyku; śląska pieczęć renesansowa —
oto kilka z licznego szeregu zagadnień, jakie
znaleźć mogą pełne naświetlenie w oparciu o za-
soby wrocławskich zbiorów sfragistycznych.
Przyjrzyjmy się treści obrazowej dochowa-
nych do naszych czasów pieczęci Piastów ślą-
skich XII—XIV wieku. Przebija w nich nie
tylko władza i autorytet pana feudalnego, wy-
rażone w wizerunku panującego, z insygniami
władzy w ręku, spoczywającego na tronie ksią-
żęcym, jadącego na koniu lub stojącego w peł-
nym uzbrojeniu. Szczegóły przedstawień obra-
zowych odkrywają nam inne jeszcze momenty
mówiące o kulturze i obyczajach współczesnych.
Ubiór postaci oraz ich uzbrojenie: tunika rycer-
ska, pancerz, kolczugi druciane, pełna zbroja, na
głowach hełmy typu romańskiego, misiurki dru-
ciane, ozdoby pióropuszowe, w rękach postaci
tkwiące miecze i tarcze — oto szczegóły wcho-
dzące w specjalną dziedzinę badań nad bronią
i uzbrojeniem w okresie wcześniejszego
średniowiecza, która stanowi interesujący od-
cinek dziejów kultury materialnej wieków
ubiegłych, badany u nas jak dotąd przeważnie
w oparciu o dochowane realia wykopaliskowe,
pomniki rzeźby nagrobkowej oraz przekazy pi-
sane. Wnikliwa analiza tych drobnych szczegó-
łów rzeźby napieczętnej uzupełnić może wydat-
nie naszą wiedzę i na tym odcinku badań. Inne
momenty badawcze znajdujemy na pieczęciach
dam dworskich — małżonek książęcych. Długa,
do ziemi sięgająca suknia, okrywająca postacie
kobiece na pieczęciach szeregu ksieni piastow-
skich od Jadwigi, żony Henryka I, do Agnieszki,
żony Bolka II, czepiec wdowi na głowie tej
ostatniej, uczesanie i okrycia głowy — to dal-
sze szczegóły rzeźby napieczętnej, wprowadzają-
ce nas w dziedzinę kostiumologii XIII
i XIV wieku.
Motywy architektoniczne, tak bo-
gato reprezentowane w plastyce napieczętnej,
szczególnie w XIII—XV w., stanowić mogą cie-
kawe studium dla historyka sztuki monumen-
talnej. Znajdujemy je jako uzupełniający ele-
ment kompozycji obrazowej na pieczęciach pa-
nujących Piastów. Postać Henryka IV, księcia
135
w średniowieczu symbolem władzy, znamie-
niem własności, treścią swego wizerunku
i brzmieniem swego napisu reprezentowała jej
właściciela — osobę w znaczeniu fizycznym lub
prawnym. Ta właśnie treść pieczęci — za-
warty w jej polu wizerunek oraz określający
II. 1. Pieczęć Henryka V legnickiego z r. 1253
w zasadzie jej przynależność i rolę urzędową
napis — odzwierciedlała w zasadniczych moty-
wach plastyki ówczesny obraz życia społeczne-
go. Przebijający w treści napieczętnego obrazu
duch epcki i panującego ustroju, utrwalone
w szczegółach wizerunku ślady dawnej kultury
i obyczajów określają i uzasadniają merytorycz-
nie wartość pieczęci jako plastycznego doku-
mentu minionych wieków, jako jednego ze ź r ó-
d e ł historycznych o niewątpliwej wartości
naukowej i wysokiej skali wiarygodności.
Orientując się w istocie dawnej pieczęci oraz
w jej podstawowych elementach poznawczych,
możemy zdać sobie sprawę z obiektywnej war-
tości tego zabytku jako źródła do dziejów kul-
tury i sztuki. Siedząc dzieje regionu znajdziemy
i w tym zespole nikłych .i nic nie mówiących na
pozór zabytków wiele szczegółów z przeszłości,
dotrzemy do tych drobnych ogniw z łańcucha
faktów historycznych, które składając się na
całokształt życia społecznego w minionych wie-
kach, nie zawsze są osiągalne z innych źródeł.
W świetle zawartości zbiorów, obejmujących
swym zasięgiem całą dobę feudalną, słuszną wy-
daje się wypowiedź jednego z wybitniejszych
sfragistyków ubiegłego stulecia, że pieczęć to je-
den z najbardziej ekspresywnych środków, przez
które średniowiecze przekazywało nam myśl
swoją.
Na tle przedstawionej ogólnie charaterysty-
ki najbardziej wartościowych zespołów zabytko-
wych oraz wysuniętych dotąd aspektów badaw-
czych formuje się wyraźnie rozległa i różno-
rodna problematyka naukowa, związana z dzie-
dziną specjalnego studium sfragistyki, jak i wy-
suwająca konkretne postulaty badawcze hi-
storii sztuki i kultury materialnej. Podane ni-
żej, dorywczo zacytowane tematy dotyczą cie-
kawszych zagadnień z tej dziedziny, związa-
nych z regionem Śląska: Elementy dekoracyjne
na pieczęci śląskiej okresu piastowskiego; mo-
tywy architektoniczne w sfragistyce regionu;
realizm w sztuce rytownictwa pieczę ne<?o;
zagadnienie wpływów francusko-flamandzkich
w obrazie dawnej pieczęci śląskiej; śląska pie-
częć doby gotyku; śląska pieczęć renesansowa —
oto kilka z licznego szeregu zagadnień, jakie
znaleźć mogą pełne naświetlenie w oparciu o za-
soby wrocławskich zbiorów sfragistycznych.
Przyjrzyjmy się treści obrazowej dochowa-
nych do naszych czasów pieczęci Piastów ślą-
skich XII—XIV wieku. Przebija w nich nie
tylko władza i autorytet pana feudalnego, wy-
rażone w wizerunku panującego, z insygniami
władzy w ręku, spoczywającego na tronie ksią-
żęcym, jadącego na koniu lub stojącego w peł-
nym uzbrojeniu. Szczegóły przedstawień obra-
zowych odkrywają nam inne jeszcze momenty
mówiące o kulturze i obyczajach współczesnych.
Ubiór postaci oraz ich uzbrojenie: tunika rycer-
ska, pancerz, kolczugi druciane, pełna zbroja, na
głowach hełmy typu romańskiego, misiurki dru-
ciane, ozdoby pióropuszowe, w rękach postaci
tkwiące miecze i tarcze — oto szczegóły wcho-
dzące w specjalną dziedzinę badań nad bronią
i uzbrojeniem w okresie wcześniejszego
średniowiecza, która stanowi interesujący od-
cinek dziejów kultury materialnej wieków
ubiegłych, badany u nas jak dotąd przeważnie
w oparciu o dochowane realia wykopaliskowe,
pomniki rzeźby nagrobkowej oraz przekazy pi-
sane. Wnikliwa analiza tych drobnych szczegó-
łów rzeźby napieczętnej uzupełnić może wydat-
nie naszą wiedzę i na tym odcinku badań. Inne
momenty badawcze znajdujemy na pieczęciach
dam dworskich — małżonek książęcych. Długa,
do ziemi sięgająca suknia, okrywająca postacie
kobiece na pieczęciach szeregu ksieni piastow-
skich od Jadwigi, żony Henryka I, do Agnieszki,
żony Bolka II, czepiec wdowi na głowie tej
ostatniej, uczesanie i okrycia głowy — to dal-
sze szczegóły rzeźby napieczętnej, wprowadzają-
ce nas w dziedzinę kostiumologii XIII
i XIV wieku.
Motywy architektoniczne, tak bo-
gato reprezentowane w plastyce napieczętnej,
szczególnie w XIII—XV w., stanowić mogą cie-
kawe studium dla historyka sztuki monumen-
talnej. Znajdujemy je jako uzupełniający ele-
ment kompozycji obrazowej na pieczęciach pa-
nujących Piastów. Postać Henryka IV, księcia