DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Gromadzki, Jan: Iluminowane księgi liturgiczne z kościoła farnego św. Marii Magdaleny we Wrocławiu: (ze szczególnym uwzględnieniem najstarszych, z około połowy XIV w.)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48107#0029
Iluminowane księgi liturgiczne z kościoła farnego św. Marii Magdaleny we Wrocławiu
25
32. Mszał wielki, ok. 1420, dekoracja kanonu. BUWr. OR, sygn. M 1129, f. 147v-148r. Fot. J. Gromadzki.
dotąd stylu międzynarodowego, który po roku
1450 był już wyraźnie anachroniczny, i zmodyfi-
kowali go w zgodzie z płynącymi z Zachodu naka-
zami mody artystycznej. Zmiany te były jednak
powierzchowne i polegały głównie na wprowa-
dzeniu nowej, „łamanej” stylistyki w rysunku
(głównie w draperiach). Zachowany został
natomiast dawny sposób obrazowania, z ikono-
grafią oraz kompozycją i tradycyjnym sposobem
budowania przestrzeni obrazu. W tym samym
środowisku niektórzy malarze, zachowując
zresztą spójność stylu, zaczęli przetwarzać formy
w sposób zupełnie odmienny niż dotąd, kładąc
przede wszystkim nacisk na wyrazistość i lapidar-
ność rysunku, co zaprowadziło ich w kierunku
odmiennym niż rozwijający się wówczas w sztuce
europejskiej protorenesansowy realizm - w stronę
sztuki naiwnej, inspirowanej być może, jak przy-
puszczał E. Kloss, popularną w tym czasie grafiką
ulotną. Znaczną rolę mogły w tym wypadku
odegrać rodzime tradycje artystyczne, wywo-
dzące się z twórczości Johannesa de Zittavia56.
Ten drugi czynnik może być nawet istotniejszy,
choć oddziaływania graficznej sztuki popularnej
też nie można lekceważyć. W trzech mszałach
z kościoła św. Marii Magdaleny powstałych
zapewne w latach pięćdziesiątych XV w.: M 1154,
M 1159 i M 1117 (il. 33) najważniejsze miniatury
wykonał jeszcze malarz współpracujący (przynaj-
mniej w latach czterdziestych XV w.) z Mistrzem
Biblii Banków i reprezentujący zupełnie czysty,
lokalny styl „miękki” czy nawet „piękny” (kwali-
fikacje stylowe nie są proste, bowiem nie jest to
malarstwo wysokiego lotu). Ale w ostatnim z tych
kodeksów obok jego prac pojawiły się ilumi-
nacje dwóch innych twórców, charakterystyczne
dla owej zmodyfikowanej, przejściowej stylistyki
środowiska wrocławskiego. Jeden z tych malarzy
funkcjonuje już w literaturze jako Mistrz Mszału
I F 359, był niewątpliwie jednym z najważniej-
szych twórców tego czasu i autorem iluminacji
w kilkunastu zachowanych kodeksach (spośród
magdaleńskich jego miniatury znajdują się
w nowej części dodanej przed 1464 r. do mszału
M 1159 i w całym, okazałym mszale M 113857).
Drugi artysta, którego można na podobnej zasa-
25
32. Mszał wielki, ok. 1420, dekoracja kanonu. BUWr. OR, sygn. M 1129, f. 147v-148r. Fot. J. Gromadzki.
dotąd stylu międzynarodowego, który po roku
1450 był już wyraźnie anachroniczny, i zmodyfi-
kowali go w zgodzie z płynącymi z Zachodu naka-
zami mody artystycznej. Zmiany te były jednak
powierzchowne i polegały głównie na wprowa-
dzeniu nowej, „łamanej” stylistyki w rysunku
(głównie w draperiach). Zachowany został
natomiast dawny sposób obrazowania, z ikono-
grafią oraz kompozycją i tradycyjnym sposobem
budowania przestrzeni obrazu. W tym samym
środowisku niektórzy malarze, zachowując
zresztą spójność stylu, zaczęli przetwarzać formy
w sposób zupełnie odmienny niż dotąd, kładąc
przede wszystkim nacisk na wyrazistość i lapidar-
ność rysunku, co zaprowadziło ich w kierunku
odmiennym niż rozwijający się wówczas w sztuce
europejskiej protorenesansowy realizm - w stronę
sztuki naiwnej, inspirowanej być może, jak przy-
puszczał E. Kloss, popularną w tym czasie grafiką
ulotną. Znaczną rolę mogły w tym wypadku
odegrać rodzime tradycje artystyczne, wywo-
dzące się z twórczości Johannesa de Zittavia56.
Ten drugi czynnik może być nawet istotniejszy,
choć oddziaływania graficznej sztuki popularnej
też nie można lekceważyć. W trzech mszałach
z kościoła św. Marii Magdaleny powstałych
zapewne w latach pięćdziesiątych XV w.: M 1154,
M 1159 i M 1117 (il. 33) najważniejsze miniatury
wykonał jeszcze malarz współpracujący (przynaj-
mniej w latach czterdziestych XV w.) z Mistrzem
Biblii Banków i reprezentujący zupełnie czysty,
lokalny styl „miękki” czy nawet „piękny” (kwali-
fikacje stylowe nie są proste, bowiem nie jest to
malarstwo wysokiego lotu). Ale w ostatnim z tych
kodeksów obok jego prac pojawiły się ilumi-
nacje dwóch innych twórców, charakterystyczne
dla owej zmodyfikowanej, przejściowej stylistyki
środowiska wrocławskiego. Jeden z tych malarzy
funkcjonuje już w literaturze jako Mistrz Mszału
I F 359, był niewątpliwie jednym z najważniej-
szych twórców tego czasu i autorem iluminacji
w kilkunastu zachowanych kodeksach (spośród
magdaleńskich jego miniatury znajdują się
w nowej części dodanej przed 1464 r. do mszału
M 1159 i w całym, okazałym mszale M 113857).
Drugi artysta, którego można na podobnej zasa-