DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.67275#0639
c
LI.
p.
E
F
C a p. L1L
C A
CRifpus Saluftius celeberrimus Romanae Hifto-
riae Scriptor, de Carthaginis opulentia glo-
riaque dicturus, veixtur ne dicendo rem vero mi-
norem efficiat, quanto magis mihi carum cautium
periculum , cui exigua orationis vena laboranti-
bus vix emanat guttis , eft pertimefeendum.?
quanquam non fuis coloribus lineamcntifque rem
depingere , fcd tanquam notis quibufdam politis
cujufmodi ca natio claruerit exemplis indicare mi-
hi fit propofitum : quse non aliunde commodius
quam ex fumtuoliffimis, quae cum omnium terra-
rum vidtore Populo Romano geflerunt , bellis
fpedtabuntur. Non denego interim tamen fuam
gloriam Coloniis in Iberiam ufque ab eodem
Populo cmiflis , Carthaginis Hifpanicte ftructurae,
vidtoriis magnificentiflimis, quibus Sicilia, Sardi-
nia & quaecunque mari illi adhaerent Infulae occu-
patae funt. Non claffi , qua totius Africae appa-
ratus copiae vehebantur , a Duillio Rom. imperato-
re fugatae merfaeque, cum tamen eodem tempore
ea belli moles in terra htefierit, quae Attilii Con-
5 fquibus pars R o- A1, fulis opprimendi fpem‘auderet concipere, cui etiam
arthagmenfium fo-1 ’ eventus rcfponiurus fuerat, ni lingulari JM. Cal-
phurnii Tribuni militum virtute tanta trepidatio
| eflet profligata. Atque hmc quidem in Sicilia. In
I Africa interim iis copiis emicuere, ut caede non
! profligari , fcd irritari vires viderentur. Terris
l omnibus marique eXcufli cum nihil praeter Car-
) thaginem fibi rei iqui flent, trecenta caftella in lit-
■ tore cum juflo prsefidio erexere, quae Attilii Re-
i guli virtute omnia funt prodita. Profptre enim,
' hactenus cum hoftibus pugnarat Regulus. Ma-
i gnam juventutis vim ducefque ipfos praelio captos,
1 claflera praeterea praeda triumphifque gravem in
Vrbcm mi ferat , ipfumquc belli femihariutn obfi-
dionc urgere, ipfifque Carthaginis portis inhaere-
re coeperat. At ne fic quidem horum potentia
convelli diffiparique potuit. In tantum enim fu-
bito duce Xanthippo Lacedaemonio terroreni
infurrexerc , ut Romanum jam non de bel-
lo, fcd belli reliquiis conficiendis cogitantem, ex-
ercitu foediffima clade csefo vivum prtelio cepe-
rint, atrdeiflimo exemplo trucidarim, qua re ef-
fectum cft, ut qui de ipfius Carthaginis moenibus
trepidaram, jam in fpem dc Sicilia recipienda ve-
nirent. His conatibus occurrit Metellus : ejus
praelii cladem fpcciofiffimus ex hofte reportatus
triumphus Metelli, in quo quatuordecim Africae
duces, centum viginti elephanti populo offende-
bantur, docuit. Nec fatis. Jam claflis per Ita-
liae maria bellum portans volitabat, quae tempe-
ftatibus opprefla, Africam, Syrtes, omnium im-
peria gentium, Infularum iittora naufragio cpple-
vit. Hic quis tantis cladibus obrutos in nova ar-
ma Infurrecturos credat? Mirabile vifu, fexcen-
tarum navium clafle, exercitu,armis, propugnacu-
lifque gravida, Himilcorie imperatore profiiiuht^
quae a Ludatio Catulo apud /Egeates Infulas de-
preflae , totum inter Siciliam Sardiniamque pelT
gus naufragio operuerunt.
De fecundo Punico bello.
TOt continuis cladibus quid effectum cft aliud
a Romanis, quffin quod adverfis calamitati-
bufque in majorem audaciam evedtos Carthagi-
nicnfes iri perniciem fere inevitabilem armarunt ?
& quos jam fradtos de proprio regno laborare cre-
das , in totius Orbis fpem evexerint. Res plane
cft omni aetati admiranda poft primi belli tempe-
ftatem, quae viginti duos annos, non dico ordi-
bus, fed ftragibus innumeris editis tonuerat, vix
quadriennii conccfla requie, multo terribilius cla-
dium atrocitate fecundum exortum cfle 9- quod
trecenta atque eo amplius hominum millia caedi-
bus , quadringentas urbes in Italia per fex 8c de-
cem annos Hannibale duce incendiis hauferat. Eo
tempore maxime Carthaginis vires in apertum
prorupere. Ejufdem enim propemodum belli
tempore Hannibal 90. peditum, 12. equitum mil-
lia Iberum traduxit; Saguntoque Romanis con-
fcederata, octo menfium obfidione capta, invia Ita-
liae clauftra Alpes nubibus jundos tranfeendit :•
Scipionem apud Ticinum, apud Trebiam Sem-
pronium Longum , Flaminium apud Trafime-
num , Paulum Sc Varronem apud ignobilem vi-
cum Cannas fuperavit, & Hifpanianqquam a Rom„
Legatis follicitari audiverat, Hafdrubale fratre „
prtefidioqiie peditum Afrorum xi. mille, octin-
gentorum quinquaginta Ligurum , trecentorum.
Balearium , non contemnendi quoque equitum
numeri, elephantis quatuordecim, clafle quiriqria»
ginta quinqueremium firmavit. Erant oc>6h
Hhhh 'dedini
!2i7 De M, RANDIS ANTIQVORVM OpERIBVS , &G. Lib. Iit.
Vifcera per annos quatuordecim',
inanis fovebat viribus, pars Ca.^...b—— —
vcbat amicitiam) enfts fceleratos converterit, fir-
mo tamen ftabilique priftinte virtutis perftitit ve- ■
ftigio. Minimo temporis momento fldfentiffimum '
illud Macedonum regnum, dum inteftino difli- !
dentium hicredum quateretur bello , concidit. |
Romanum quoque regnum etiam fcmoriflimis i
gentibus tremendum, quantas fceleratiffimoPom-
peji & Caelaris bello rumas traxit: cum Hripamtp
qute tot annos mutuocertarat odio, (hinc Scipio-
nibus , hinc Garthaginerifium imperatoribus popu-
los in bella cientibus) aetate tam longa Romana !
exercuit arma. Atque hmc quidem omnia, non i
in communione collatis totius regionis viribus , i
fed alterna confpiratione, prout belli contagio fer-
pferat. Nunquam enim univerfie Hifpaniis fimul
ad bellum infurgendi animus fuit, neque unquam
collatis viribus libertatem publice tutati funt, fed fo-
la Provinciarum omnium poftquam victa fuit fc
cognovit virefque intellexit fuas. Qucc licet tara
fegniter bella gereret poft ducentos prope annos
quibus infidiatum ipforum libertati eft, Romano
tandem paruit Imperio. Quid de Numantia di-
cam, qtue tritius orbis terrarum viribus fuffultum
populum per totos quatuordecim annos, fine mu-
ro , fine turribus, modice tantum edito in tumu-
lo fita, non tantum fuftinuit, fed continuis cladi-
bus ita attrivit, ut non nifi ab eo qui Carthagi-
nem delerat tanti hominum fpiritus retundi pofle
viderentur. Viriatus quoque ille ex venatore la-
tro, ex latrone belli dux factus, quantam Lufi-
taniae hujus admirationis gloriam dedit ? qui armis
refumtis per quatuordecim annos, omnibus citra
ultraque Iberum Tagumque flumina igni ferro-
que depopulatis, Romanis, horumque imperato-
ribus Claudio Vnimano, deinde Nigidio oppref-
fis, libertatem tutatus eft. Atque haec quidem
omnia prout privata aliqua injuria aliquam eorum D
gentem adflarat. Quid faduri? Quas copias pro-
ducturi fuerant, fi jundtis auxiliis Martis aleam
tentaflent aliquando , aut fi priufquam in terris
fuisalienos incubare perraififlcnt imperatores, po- .
tentiam multitudinemque cognoviflent? Quorum ;
licet vires in aperta non proruperint exempla, ego !
tamen eas fimili orationis quo caetera elogio pro- 1
iequar, ac quae fieri ab his potuerej tanquam fi)
Jmeftita fint fum habiturus.
LI.
p.
E
F
C a p. L1L
C A
CRifpus Saluftius celeberrimus Romanae Hifto-
riae Scriptor, de Carthaginis opulentia glo-
riaque dicturus, veixtur ne dicendo rem vero mi-
norem efficiat, quanto magis mihi carum cautium
periculum , cui exigua orationis vena laboranti-
bus vix emanat guttis , eft pertimefeendum.?
quanquam non fuis coloribus lineamcntifque rem
depingere , fcd tanquam notis quibufdam politis
cujufmodi ca natio claruerit exemplis indicare mi-
hi fit propofitum : quse non aliunde commodius
quam ex fumtuoliffimis, quae cum omnium terra-
rum vidtore Populo Romano geflerunt , bellis
fpedtabuntur. Non denego interim tamen fuam
gloriam Coloniis in Iberiam ufque ab eodem
Populo cmiflis , Carthaginis Hifpanicte ftructurae,
vidtoriis magnificentiflimis, quibus Sicilia, Sardi-
nia & quaecunque mari illi adhaerent Infulae occu-
patae funt. Non claffi , qua totius Africae appa-
ratus copiae vehebantur , a Duillio Rom. imperato-
re fugatae merfaeque, cum tamen eodem tempore
ea belli moles in terra htefierit, quae Attilii Con-
5 fquibus pars R o- A1, fulis opprimendi fpem‘auderet concipere, cui etiam
arthagmenfium fo-1 ’ eventus rcfponiurus fuerat, ni lingulari JM. Cal-
phurnii Tribuni militum virtute tanta trepidatio
| eflet profligata. Atque hmc quidem in Sicilia. In
I Africa interim iis copiis emicuere, ut caede non
! profligari , fcd irritari vires viderentur. Terris
l omnibus marique eXcufli cum nihil praeter Car-
) thaginem fibi rei iqui flent, trecenta caftella in lit-
■ tore cum juflo prsefidio erexere, quae Attilii Re-
i guli virtute omnia funt prodita. Profptre enim,
' hactenus cum hoftibus pugnarat Regulus. Ma-
i gnam juventutis vim ducefque ipfos praelio captos,
1 claflera praeterea praeda triumphifque gravem in
Vrbcm mi ferat , ipfumquc belli femihariutn obfi-
dionc urgere, ipfifque Carthaginis portis inhaere-
re coeperat. At ne fic quidem horum potentia
convelli diffiparique potuit. In tantum enim fu-
bito duce Xanthippo Lacedaemonio terroreni
infurrexerc , ut Romanum jam non de bel-
lo, fcd belli reliquiis conficiendis cogitantem, ex-
ercitu foediffima clade csefo vivum prtelio cepe-
rint, atrdeiflimo exemplo trucidarim, qua re ef-
fectum cft, ut qui de ipfius Carthaginis moenibus
trepidaram, jam in fpem dc Sicilia recipienda ve-
nirent. His conatibus occurrit Metellus : ejus
praelii cladem fpcciofiffimus ex hofte reportatus
triumphus Metelli, in quo quatuordecim Africae
duces, centum viginti elephanti populo offende-
bantur, docuit. Nec fatis. Jam claflis per Ita-
liae maria bellum portans volitabat, quae tempe-
ftatibus opprefla, Africam, Syrtes, omnium im-
peria gentium, Infularum iittora naufragio cpple-
vit. Hic quis tantis cladibus obrutos in nova ar-
ma Infurrecturos credat? Mirabile vifu, fexcen-
tarum navium clafle, exercitu,armis, propugnacu-
lifque gravida, Himilcorie imperatore profiiiuht^
quae a Ludatio Catulo apud /Egeates Infulas de-
preflae , totum inter Siciliam Sardiniamque pelT
gus naufragio operuerunt.
De fecundo Punico bello.
TOt continuis cladibus quid effectum cft aliud
a Romanis, quffin quod adverfis calamitati-
bufque in majorem audaciam evedtos Carthagi-
nicnfes iri perniciem fere inevitabilem armarunt ?
& quos jam fradtos de proprio regno laborare cre-
das , in totius Orbis fpem evexerint. Res plane
cft omni aetati admiranda poft primi belli tempe-
ftatem, quae viginti duos annos, non dico ordi-
bus, fed ftragibus innumeris editis tonuerat, vix
quadriennii conccfla requie, multo terribilius cla-
dium atrocitate fecundum exortum cfle 9- quod
trecenta atque eo amplius hominum millia caedi-
bus , quadringentas urbes in Italia per fex 8c de-
cem annos Hannibale duce incendiis hauferat. Eo
tempore maxime Carthaginis vires in apertum
prorupere. Ejufdem enim propemodum belli
tempore Hannibal 90. peditum, 12. equitum mil-
lia Iberum traduxit; Saguntoque Romanis con-
fcederata, octo menfium obfidione capta, invia Ita-
liae clauftra Alpes nubibus jundos tranfeendit :•
Scipionem apud Ticinum, apud Trebiam Sem-
pronium Longum , Flaminium apud Trafime-
num , Paulum Sc Varronem apud ignobilem vi-
cum Cannas fuperavit, & Hifpanianqquam a Rom„
Legatis follicitari audiverat, Hafdrubale fratre „
prtefidioqiie peditum Afrorum xi. mille, octin-
gentorum quinquaginta Ligurum , trecentorum.
Balearium , non contemnendi quoque equitum
numeri, elephantis quatuordecim, clafle quiriqria»
ginta quinqueremium firmavit. Erant oc>6h
Hhhh 'dedini
!2i7 De M, RANDIS ANTIQVORVM OpERIBVS , &G. Lib. Iit.
Vifcera per annos quatuordecim',
inanis fovebat viribus, pars Ca.^...b—— —
vcbat amicitiam) enfts fceleratos converterit, fir-
mo tamen ftabilique priftinte virtutis perftitit ve- ■
ftigio. Minimo temporis momento fldfentiffimum '
illud Macedonum regnum, dum inteftino difli- !
dentium hicredum quateretur bello , concidit. |
Romanum quoque regnum etiam fcmoriflimis i
gentibus tremendum, quantas fceleratiffimoPom-
peji & Caelaris bello rumas traxit: cum Hripamtp
qute tot annos mutuocertarat odio, (hinc Scipio-
nibus , hinc Garthaginerifium imperatoribus popu-
los in bella cientibus) aetate tam longa Romana !
exercuit arma. Atque hmc quidem omnia, non i
in communione collatis totius regionis viribus , i
fed alterna confpiratione, prout belli contagio fer-
pferat. Nunquam enim univerfie Hifpaniis fimul
ad bellum infurgendi animus fuit, neque unquam
collatis viribus libertatem publice tutati funt, fed fo-
la Provinciarum omnium poftquam victa fuit fc
cognovit virefque intellexit fuas. Qucc licet tara
fegniter bella gereret poft ducentos prope annos
quibus infidiatum ipforum libertati eft, Romano
tandem paruit Imperio. Quid de Numantia di-
cam, qtue tritius orbis terrarum viribus fuffultum
populum per totos quatuordecim annos, fine mu-
ro , fine turribus, modice tantum edito in tumu-
lo fita, non tantum fuftinuit, fed continuis cladi-
bus ita attrivit, ut non nifi ab eo qui Carthagi-
nem delerat tanti hominum fpiritus retundi pofle
viderentur. Viriatus quoque ille ex venatore la-
tro, ex latrone belli dux factus, quantam Lufi-
taniae hujus admirationis gloriam dedit ? qui armis
refumtis per quatuordecim annos, omnibus citra
ultraque Iberum Tagumque flumina igni ferro-
que depopulatis, Romanis, horumque imperato-
ribus Claudio Vnimano, deinde Nigidio oppref-
fis, libertatem tutatus eft. Atque haec quidem
omnia prout privata aliqua injuria aliquam eorum D
gentem adflarat. Quid faduri? Quas copias pro-
ducturi fuerant, fi jundtis auxiliis Martis aleam
tentaflent aliquando , aut fi priufquam in terris
fuisalienos incubare perraififlcnt imperatores, po- .
tentiam multitudinemque cognoviflent? Quorum ;
licet vires in aperta non proruperint exempla, ego !
tamen eas fimili orationis quo caetera elogio pro- 1
iequar, ac quae fieri ab his potuerej tanquam fi)
Jmeftita fint fum habiturus.