DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55691#0033
SZTUKA EUROPY WSCHODNIEJ
ИСКУССТВО ВОСТОЧНОЙ ЕВРОПЫ
THE ART OF EASTERN EUROPE
TOM VI
Emilia Ziółkowska
Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń
Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata
Prawosławne cerkwie projektu Konstantina Thona
w Królestwie Polskim
Problematyka dziewiętnastowiecznej architektu-
ry cerkiewnej, będącej ważną częścią dziedzictwa
kulturowego i artystycznego ziem polskich, nadal
pozostaje daleka od wyczerpania mimo niewąt-
pliwie cennych badań prowadzonych w ostatnich
dekadach przez polskich i rosyjskich historyków
sztuki. Jednym ze słabo rozpoznanych jak dotąd za-
gadnień jest grupa cerkwi wzniesionych na obszarze
Królestwa Polskiego według projektów Konstanti-
na Thona (1794-1881). W literaturze naukowej
postać petersburskiego architekta była wielokrotnie
przywoływana, głównie w kontekście jego najważ-
niejszych realizacji architektonicznych i dokonań
w procesie kształtowania stylu narodowego1. Po-
wstał również szereg artykułów rozpatrujących rolę
budowniczego jako propagatora stylu rusko-bizan-
tyńskiego w poszczególnych regionach Imperium
Rosyjskiego2. Z kolei kwestia recepcji wzorników
Thona w Królestwie Polskim i zaborze rosyjskim
1 Monografia Thona: Славина (1989). Zob.: Лисовский
(2009); Кириченко (1978: 102 n.); Кириченко (1997b);
Shvidkovsky (2007: 327-329); Biertasz (1998: 157-170);
Щенков (2013: 273-275).
2 Zilgalvis (1991: 127-140); Kulagin (1991: 157-159);
Кулапн (2007); Слюнькова (2010: 84-115); Берташ (2011:
293-305); Позднякова (2010: 1-10); Paszkiewicz (1999:
68 n.).
była wzmiankowana na marginesie prac poświęco-
nych architekturze cerkiewnej na tych obszarach3.
Usiłując szerzej scharakteryzować tytułowe zagad-
nienie należy przede wszystkim odnieść się do za-
chowanych materiałów archiwalnych, szczególnie
ikonograficznych.
Uchodzący za twórcę oficjalnego, tzw. rusko-bi-
zantyńskiego stylu Konstantin Thon był głównym
ekspertem w zakresie projektowania świątyń pra-
wosławnych w Cesarstwie Rosyjskim za panowania
Mikołaja I4. Przełom w karierze zawodowej archi-
tekta nastąpił w 1830 roku wraz z rozstrzygnięciem
konkursu na projekt cerkwi św. Katarzyny w Pe-
tersburgu (1830-1837). Spośród przedłożonych
prac car wybrał propozycję Thona, nawiązującą do
3 Paszkiewicz (1991); Paszkiewicz (1999); Krasny (2003);
Cynalewska-Kuczma (2004); Stefański (1995: 106-112);
Берташ (2013: 235-256). Problem zależności rodzimej ar-
chitektury i urbanistyki od wzorów rosyjskich zasygnalizowali
jako pierwsi: Kalinowski, Trawkowski (1956: 64); Piljawskij
(1970:49-78).
4 Trzeba przy tym zaznaczyć, że na polu poszukiwania
stylu narodowego w rosyjskiej architekturze zasłużyli się rów-
nież inni twórcy, jak K. Rossi czy W. Stasow: Biertasz (1998:
158-160). Więcej na ten temat: Лисовский (2009: 127 n.);
Кириченко (1997b: 7 n.).
ИСКУССТВО ВОСТОЧНОЙ ЕВРОПЫ
THE ART OF EASTERN EUROPE
TOM VI
Emilia Ziółkowska
Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń
Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata
Prawosławne cerkwie projektu Konstantina Thona
w Królestwie Polskim
Problematyka dziewiętnastowiecznej architektu-
ry cerkiewnej, będącej ważną częścią dziedzictwa
kulturowego i artystycznego ziem polskich, nadal
pozostaje daleka od wyczerpania mimo niewąt-
pliwie cennych badań prowadzonych w ostatnich
dekadach przez polskich i rosyjskich historyków
sztuki. Jednym ze słabo rozpoznanych jak dotąd za-
gadnień jest grupa cerkwi wzniesionych na obszarze
Królestwa Polskiego według projektów Konstanti-
na Thona (1794-1881). W literaturze naukowej
postać petersburskiego architekta była wielokrotnie
przywoływana, głównie w kontekście jego najważ-
niejszych realizacji architektonicznych i dokonań
w procesie kształtowania stylu narodowego1. Po-
wstał również szereg artykułów rozpatrujących rolę
budowniczego jako propagatora stylu rusko-bizan-
tyńskiego w poszczególnych regionach Imperium
Rosyjskiego2. Z kolei kwestia recepcji wzorników
Thona w Królestwie Polskim i zaborze rosyjskim
1 Monografia Thona: Славина (1989). Zob.: Лисовский
(2009); Кириченко (1978: 102 n.); Кириченко (1997b);
Shvidkovsky (2007: 327-329); Biertasz (1998: 157-170);
Щенков (2013: 273-275).
2 Zilgalvis (1991: 127-140); Kulagin (1991: 157-159);
Кулапн (2007); Слюнькова (2010: 84-115); Берташ (2011:
293-305); Позднякова (2010: 1-10); Paszkiewicz (1999:
68 n.).
była wzmiankowana na marginesie prac poświęco-
nych architekturze cerkiewnej na tych obszarach3.
Usiłując szerzej scharakteryzować tytułowe zagad-
nienie należy przede wszystkim odnieść się do za-
chowanych materiałów archiwalnych, szczególnie
ikonograficznych.
Uchodzący za twórcę oficjalnego, tzw. rusko-bi-
zantyńskiego stylu Konstantin Thon był głównym
ekspertem w zakresie projektowania świątyń pra-
wosławnych w Cesarstwie Rosyjskim za panowania
Mikołaja I4. Przełom w karierze zawodowej archi-
tekta nastąpił w 1830 roku wraz z rozstrzygnięciem
konkursu na projekt cerkwi św. Katarzyny w Pe-
tersburgu (1830-1837). Spośród przedłożonych
prac car wybrał propozycję Thona, nawiązującą do
3 Paszkiewicz (1991); Paszkiewicz (1999); Krasny (2003);
Cynalewska-Kuczma (2004); Stefański (1995: 106-112);
Берташ (2013: 235-256). Problem zależności rodzimej ar-
chitektury i urbanistyki od wzorów rosyjskich zasygnalizowali
jako pierwsi: Kalinowski, Trawkowski (1956: 64); Piljawskij
(1970:49-78).
4 Trzeba przy tym zaznaczyć, że na polu poszukiwania
stylu narodowego w rosyjskiej architekturze zasłużyli się rów-
nież inni twórcy, jak K. Rossi czy W. Stasow: Biertasz (1998:
158-160). Więcej na ten temat: Лисовский (2009: 127 n.);
Кириченко (1997b: 7 n.).