DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.43488#0085
Porządki architektoniczne w późnobarokowych kościołach Lubelszczyzny
79
pojawi się także w kościele lubelskim oraz w Brześciu nad Bugiem i to bez
konkurencji artykulacji nieobecnych wież (zob. il. XIX, XX)47. Pilastry te są
tu dodatkowo jeszcze "osłabione" filungami nadającymi tej partii charakter pew-
nej kruchości i niepewności. Wrażenie to wzmagają jeszcze zwężone odcinki
gierowanego cokołu. Używając liczb można to przedstawić następująco: szer.
całk. - 12 mod. (467 cm); szer. jednego zespołu pilastrów - 3 mod.; szer.
interkolumnium - 6 mod.; szer. piedestału - 22/5 mod.; wysokość całkowita
kondygnacji - 24 mod. (877 cm); wys. gzymsu - 1% mod.; wys. fryzu -
1 mod.; wys. architrawu — l1/^ mod.; całość — 4 mod. (146 cm), wys. pilastra
- 16 mod. w tym głowicy (bez astragalu) — 2 mod., bazy — ok. 1 mod.; dwu-
strefowy cokół - 3% mod.
Kondygnacja szczytowa jest zmniejszona w porównaniu z kondygnacjami
wieżowymi o ok. 6 mod. (półka nad simą gzymsu wypada tuż nad linią oddziela-
jącą kapitele pilastrów wież od ich astragalu łącznie z cokołem wspólnym dla
całej strefy ok. 16 mod.)48. Podług własnej dla tej partii miary (mod. - ok.
23 cm szerokości) jej proporcje przybierają następujące wartości liczbowe:
szer. całk. - 32*4 mod. (750 cm) a zespływami - 40 mod. (910 cm); wewn.
rozstaw par pilastrów - 4 mod.; szer. środkowego interkolumnium - ok.
14% mod. (340 cm); wys. całk. - 28 mod. (660 cm); wys. belkowania -
45/g mod. w tym gzymsu, fryzu i architrawu - \x/2 + 1% + 1?4 wys.
pilastrów - 17,1 mod. w tym głowica - 2,1 mod., baza - 1*4 mod.; wys. pie-
destału - ok. 5$4 mod.
Sposób artykulacji trzech pozostałych elewacji już na pierwszy rzut oka zdra-
dza z gruntu odmienne podejście do całej zewnętrznej szaty architektonicznej
tego kościoła, przede wszystkim w porównaniu z farą w Lubartowie (il. 1, 3, IV,
IX, IX A). Zmiana ta polega głównie na zastosowaniu bardziej konsekwentnej
"hierarchicznej" struktury porządków, przy czym metoda ich gradacji jest dwoja-
ka i przez wprowadzenie drobniejszego detalu o określonej "treści" plastycznej,
oraz przez zwiększenie bezwzględnej wysokości elementów architektury. Oba te
elementy dało się wyodrębnić już w architekturze kościoła w Lubartowie, jednak
uległy one tu niejako swoistej "inwersji". Głównym środkiem wyrazu "ważności"
uczyniono właśnie manipulowanie wysokością elementów, detalowi zaś przypadła
rola drugoplanowa. Widać to szczególnie wyraźnie w sposobie opracowania
trzech pozostałych elewacji ściśle dostosowanego do hierarchicznej struktury
przestrzenno-bryłowej (oraz funkcjonalnej). Skutkiem czego jest może brak tu
doktrynalnej jednorodności podobnych elementów zastąpionej jednakże większą
47 Wieża przy kościele w Lublinie nie należy bezpośrednio do fasady.
48 Stanowi ona nieco więcej niż połowę wysokości kondygnacji dolnej.
79
pojawi się także w kościele lubelskim oraz w Brześciu nad Bugiem i to bez
konkurencji artykulacji nieobecnych wież (zob. il. XIX, XX)47. Pilastry te są
tu dodatkowo jeszcze "osłabione" filungami nadającymi tej partii charakter pew-
nej kruchości i niepewności. Wrażenie to wzmagają jeszcze zwężone odcinki
gierowanego cokołu. Używając liczb można to przedstawić następująco: szer.
całk. - 12 mod. (467 cm); szer. jednego zespołu pilastrów - 3 mod.; szer.
interkolumnium - 6 mod.; szer. piedestału - 22/5 mod.; wysokość całkowita
kondygnacji - 24 mod. (877 cm); wys. gzymsu - 1% mod.; wys. fryzu -
1 mod.; wys. architrawu — l1/^ mod.; całość — 4 mod. (146 cm), wys. pilastra
- 16 mod. w tym głowicy (bez astragalu) — 2 mod., bazy — ok. 1 mod.; dwu-
strefowy cokół - 3% mod.
Kondygnacja szczytowa jest zmniejszona w porównaniu z kondygnacjami
wieżowymi o ok. 6 mod. (półka nad simą gzymsu wypada tuż nad linią oddziela-
jącą kapitele pilastrów wież od ich astragalu łącznie z cokołem wspólnym dla
całej strefy ok. 16 mod.)48. Podług własnej dla tej partii miary (mod. - ok.
23 cm szerokości) jej proporcje przybierają następujące wartości liczbowe:
szer. całk. - 32*4 mod. (750 cm) a zespływami - 40 mod. (910 cm); wewn.
rozstaw par pilastrów - 4 mod.; szer. środkowego interkolumnium - ok.
14% mod. (340 cm); wys. całk. - 28 mod. (660 cm); wys. belkowania -
45/g mod. w tym gzymsu, fryzu i architrawu - \x/2 + 1% + 1?4 wys.
pilastrów - 17,1 mod. w tym głowica - 2,1 mod., baza - 1*4 mod.; wys. pie-
destału - ok. 5$4 mod.
Sposób artykulacji trzech pozostałych elewacji już na pierwszy rzut oka zdra-
dza z gruntu odmienne podejście do całej zewnętrznej szaty architektonicznej
tego kościoła, przede wszystkim w porównaniu z farą w Lubartowie (il. 1, 3, IV,
IX, IX A). Zmiana ta polega głównie na zastosowaniu bardziej konsekwentnej
"hierarchicznej" struktury porządków, przy czym metoda ich gradacji jest dwoja-
ka i przez wprowadzenie drobniejszego detalu o określonej "treści" plastycznej,
oraz przez zwiększenie bezwzględnej wysokości elementów architektury. Oba te
elementy dało się wyodrębnić już w architekturze kościoła w Lubartowie, jednak
uległy one tu niejako swoistej "inwersji". Głównym środkiem wyrazu "ważności"
uczyniono właśnie manipulowanie wysokością elementów, detalowi zaś przypadła
rola drugoplanowa. Widać to szczególnie wyraźnie w sposobie opracowania
trzech pozostałych elewacji ściśle dostosowanego do hierarchicznej struktury
przestrzenno-bryłowej (oraz funkcjonalnej). Skutkiem czego jest może brak tu
doktrynalnej jednorodności podobnych elementów zastąpionej jednakże większą
47 Wieża przy kościele w Lublinie nie należy bezpośrednio do fasady.
48 Stanowi ona nieco więcej niż połowę wysokości kondygnacji dolnej.