DOI chapter:
Nieciecki, Ks. Jan: Antoni Tallmann autorem portretów Branickich w kościele w Tykocinie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.66252#0211
Antoni Tallmann autorem portretów Branickich w kościele w Tykocinie
203
Ostatecznego podziału ruchomości dziedziczonych po hetmanie spadko-
biercy (tylko troje, bez nieżyjącej już Joanny Potockiej, starościny kaniow-
skiej) dokonali dopiero po śmierci Pani Krakowskiej (zmarła w 1808 r.). Wia-
domo, że po młodszym z hrabiów Potockich1'12, Feliksie (17 77-181 1)132 133,
pozostał w Rosi portret Branickiego, przypisywany Hyacinthe Rigaud134.
Portrety z warszawskiego Pasażu znalazły się w kościele w Tykocinie - musia-
ły więc przypaść w udziale starszemu z braci, dziedzicowi dóbr tykocińskich,
Janowi Alojzemu Potockiemu (24 VI 1776 - 26(25?) V 1854 r.)135.
Zawieszając portrety Branickich w tej świątyni, nowy pan na Tykocinie
szedł prawdopodobnie za przykładem Pani Krakowskiej, która oddała „Bust
marmurowy biały, głowę Sp. Jegomościnę, [...] do kościoła ks. ks. misjonarzów
w Tykocinie” (il. 10)136. Owa „Statua Sp. J.O. Pana en buste z marmuru bia-
łego, na postumencie marmurowym czarnym z napisem” stała wcześniej w
Gabinecie hetmana w pałacu białostockim137. Oglądał ją tam Johann Bernoul-
li podczas odwiedzin Białegostoku w 1778 r. Podróżnik ów zapisał wówczas
ciekawą uwagę: „[...] marmurowe popiersie zmarłego hetmana wielkiego koron-
132 Tytuł hrabiowski uzyskał ojciec obu braci, Franciszek Piotr, starosta szczerzecki, od
cesarza Józefa II w 1777 r. (M. C z e p p e, Potocki Franciszek Piotr, [w:] PSB, t. XXVIII,
Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1984-1985, s. 128.
13? W. B i g o s z e w s k a, Potocki Feliks, [w:] PSB, t. XXVII, Wrocław-Warszawa-Kra-
ków-Gdańsk-Łódź 1983, s. 813-814.
134 A. R ö m e r, notatka z 6 XII 1888 r. o zbiorze obrazów znajdujących się w Rosi, [w:]
Sprawozdania Komisji do Badań Historii Sztuki w Polsce, t. IV, Kraków 1891, s. LIII.
131 C z e p p e, dz. cyt., s. 131; data śmierci z tabliczki na trumnie J. A. Potockiego w
krypcie kościoła parafialnego w Tykocinie: „Alojzy Potocki hrabia-dziedzic dóbr Boćki, Szelą-
gówko i innych - 26[25?] V 1854 r.” (dzień śmierci napisany niewyraźnie). Zawieszenie portretów
w kościele tykocińskim uchroniło je przed zniszczeniem. Franciszek Biłgorajski opisał smutny los
obrazów złożonych przez J. A. Potockiego w Boćkach: „W 1825 zdarzyło mi się być w Boćkach
i z Józefem i Hermanem Potockiemi pod strychem przeglądać kilkaset sztuk obrazów wziętych
przez ich ojca, Jana Potockiego, w sukcesyi po sprzedaniu Białegostoku imperatorowi Aleksan-
drowi I, po większej części zgniłych. Były tam portrety familijne, pejzaże, obrazy koni, psów,
wszystko spleśniałe lub zgnite” ([F. Biłgorajski], Pamiętnik szlachcica podlaskiego,
„Czas”, 1877, nr 19, s. 2).
136 Informuje o tym nota sporządzona przez I. Branicką. Została ona przepisana przez
J. Schneide i znajduje się wśród jego korespondencji do I. Branickiej z 1802 r. (AGAD, AR,
LXVII/1, k. 1113, punkt 13 noty). Nie znaczy to, że popiersie zostało przekazane do kościoła w
tymże roku - wspomniana nota zawiera spis ruchomości przeniesionych przed 1802 r. z miejsc,
w których znajdowały się podczas sporządzania inwentarza po śmierci J. K. Branickiego.
137 Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego, Dział Rękopisów, F.4.1662, Opisanie zupełne pałacu
całego białostockiego [...] ostatnich dni miesiąca maja 1775 r. w Białymstoku spisany (dalej:
Opisanie zupełne pałacu 1775), k. 18v.
203
Ostatecznego podziału ruchomości dziedziczonych po hetmanie spadko-
biercy (tylko troje, bez nieżyjącej już Joanny Potockiej, starościny kaniow-
skiej) dokonali dopiero po śmierci Pani Krakowskiej (zmarła w 1808 r.). Wia-
domo, że po młodszym z hrabiów Potockich1'12, Feliksie (17 77-181 1)132 133,
pozostał w Rosi portret Branickiego, przypisywany Hyacinthe Rigaud134.
Portrety z warszawskiego Pasażu znalazły się w kościele w Tykocinie - musia-
ły więc przypaść w udziale starszemu z braci, dziedzicowi dóbr tykocińskich,
Janowi Alojzemu Potockiemu (24 VI 1776 - 26(25?) V 1854 r.)135.
Zawieszając portrety Branickich w tej świątyni, nowy pan na Tykocinie
szedł prawdopodobnie za przykładem Pani Krakowskiej, która oddała „Bust
marmurowy biały, głowę Sp. Jegomościnę, [...] do kościoła ks. ks. misjonarzów
w Tykocinie” (il. 10)136. Owa „Statua Sp. J.O. Pana en buste z marmuru bia-
łego, na postumencie marmurowym czarnym z napisem” stała wcześniej w
Gabinecie hetmana w pałacu białostockim137. Oglądał ją tam Johann Bernoul-
li podczas odwiedzin Białegostoku w 1778 r. Podróżnik ów zapisał wówczas
ciekawą uwagę: „[...] marmurowe popiersie zmarłego hetmana wielkiego koron-
132 Tytuł hrabiowski uzyskał ojciec obu braci, Franciszek Piotr, starosta szczerzecki, od
cesarza Józefa II w 1777 r. (M. C z e p p e, Potocki Franciszek Piotr, [w:] PSB, t. XXVIII,
Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1984-1985, s. 128.
13? W. B i g o s z e w s k a, Potocki Feliks, [w:] PSB, t. XXVII, Wrocław-Warszawa-Kra-
ków-Gdańsk-Łódź 1983, s. 813-814.
134 A. R ö m e r, notatka z 6 XII 1888 r. o zbiorze obrazów znajdujących się w Rosi, [w:]
Sprawozdania Komisji do Badań Historii Sztuki w Polsce, t. IV, Kraków 1891, s. LIII.
131 C z e p p e, dz. cyt., s. 131; data śmierci z tabliczki na trumnie J. A. Potockiego w
krypcie kościoła parafialnego w Tykocinie: „Alojzy Potocki hrabia-dziedzic dóbr Boćki, Szelą-
gówko i innych - 26[25?] V 1854 r.” (dzień śmierci napisany niewyraźnie). Zawieszenie portretów
w kościele tykocińskim uchroniło je przed zniszczeniem. Franciszek Biłgorajski opisał smutny los
obrazów złożonych przez J. A. Potockiego w Boćkach: „W 1825 zdarzyło mi się być w Boćkach
i z Józefem i Hermanem Potockiemi pod strychem przeglądać kilkaset sztuk obrazów wziętych
przez ich ojca, Jana Potockiego, w sukcesyi po sprzedaniu Białegostoku imperatorowi Aleksan-
drowi I, po większej części zgniłych. Były tam portrety familijne, pejzaże, obrazy koni, psów,
wszystko spleśniałe lub zgnite” ([F. Biłgorajski], Pamiętnik szlachcica podlaskiego,
„Czas”, 1877, nr 19, s. 2).
136 Informuje o tym nota sporządzona przez I. Branicką. Została ona przepisana przez
J. Schneide i znajduje się wśród jego korespondencji do I. Branickiej z 1802 r. (AGAD, AR,
LXVII/1, k. 1113, punkt 13 noty). Nie znaczy to, że popiersie zostało przekazane do kościoła w
tymże roku - wspomniana nota zawiera spis ruchomości przeniesionych przed 1802 r. z miejsc,
w których znajdowały się podczas sporządzania inwentarza po śmierci J. K. Branickiego.
137 Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego, Dział Rękopisów, F.4.1662, Opisanie zupełne pałacu
całego białostockiego [...] ostatnich dni miesiąca maja 1775 r. w Białymstoku spisany (dalej:
Opisanie zupełne pałacu 1775), k. 18v.