DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.66253#0084
76
Beata Materniak
polskich w Krakowie72, Radziwiłłów w Nieświerzu, Wilnie, Birżach73 i Białej Pod-
laskiej74, Ossolińskich w Ujeździe75, Ossolmie i Warszawie76 oraz Koniecpolskich
w Podhorcach77. Przypuszczać należy, że wyjątkową kreacją były też plafony o
nieznanej treści zdobiące sale pałacu Lubomirskich w Wiśniczu78 i w innych rezy-
dencjach magnackich.
Imponujące zespoły malarskie o szeroko zakrojonym programie politycznym
miały ratusze miast królewskich Rzeczypospolitej. Do najsłynniejszych, utrzyma-
nych w stylu manieryzmu niderlandzkiego i wykonanych przez artystów północ-
nych, należały nie zachowane plafony Wielkich Sal Rady Ratusza Toruńskiego pędz-
la Antoniego Moliera z lat 1602-160379 oraz Ratusza Gdańskiego autorstwa Hansa
Vredemana de Vries z 1595 r. Unikatową wartość artystyczną przedstawia zacho-
wany drugi plafon tego ratusza wykonany przez Izaaka van den Błocka w 1609 r.80
Nurt malarstwa historycznego przenikał również do kręgów klasztornych. Na
ogół są to skromniejsze zespoły składające się z jednego lub kilku obrazów po-
święconych dziejom klasztoru, dopełnione portretami fundatorów i dobroczyńców.
Do najcenniejszych należy zaliczyć realizacje dla opactw cysterskich pędzla Her-
mana Hana w Oliwie z 1613 r.81 i Andrzeja Stecha w Pelplinie z 1675 r.82 Jednak
72 S. Tomkowicz, Pałac Wielopolskich w Krakowie i jego dawna dekoracja malarska, „Rocz-
nik Krakowski” 18(1919), s. 19-28; Kopera, Dzieje malarstwa, s. 226.
73 T. Sulerzyska, Inwentarz galerii Radziwiłłów z XVII wieku, BHS 23(1961 ), nr 3, s. 267-284;
taż, Galeria obrazów i,, Gabinet sztuki" Radziwiłłów wXVII w., BHS 23(1961), nr 2, s. 87-99.
74 J. Baranowski, Pałac w Białej Podlaskiej. Próba rekonstrukcji stanu z XVII wieku, BHS
29(1967), nr 1, s. 45.
75 Tomkiewicz, Z dziejów polskiego mecenatu, s. 262; Chrościcki, Sztuka i polityka, s. 116-
117; Miłobędzki, Sztuka polska, s. 207-210.
76 W. Kret, Palatium Libertatis Reipublicae Poloniae. Problematyka artystyczna i ideowa Pała-
cu Jerzego Ossolińskiego w Warszawie, BHS 27(1965), nr 3, s. 179-180.
77 W. Kuczyński, Zamek w Podhorcach, Złoczów 1904, s. 15; A. Czoło wski, Zamek w Pod-
horcach, „Sztuka” 1912, s. 138-152; M. Gębarowicz, Szkice z historii sztuki XVII w., Toruń 1966,
s. 84-89; J. Ross, Sala Stołowa zamku w Podhorcach i jej malowidła stropowe, „Folia Historiae Ar-
tium” 14(1978), s. 49-65; Z. Bania, Pałac w Podhorcach, RHS 13(1981), s. 131-137.
78 A. Majewski, Zamek w Wiśniczu, Warszawa 1968, s. 32-33; Tomkiewicz, Z dziejów pol-
skiego mecenatu, s. 263-264; Miłobędzki, Sztuka polska, s. 169-170, 223-224.
79 J. Puciata-Pawłowska, Z dziejów stosunków artystycznych Torunia i Gdańska w XVII i
XVIII wieku, „Teka Komisji Historii Sztuki” 1959, t. Vili, z. 1, s. 199-203.
80 Puciata-Pawłowska, Z dziejów, s. 188-203; E. Iwanoyko, Apoteoza Gdańska. Program
malowideł stropu Wielkiej Sali Rady w gdańskim ratuszu głównego miasta, Gdańsk 1976, s. 7-35;
tenże, Ikonografia stropu Wielkiej Sali Rady w Ratuszu Gdańskim, w: Interpretacje dzieła sztuki.
[Studia i Szkice], Warszawa-Poznań 1976, s. 47-48, tenże, Sala czerwona ratusza gdańskiego, Wro-
cław 1986, s. 35-71, 80-123; L. Krzyżanowski, Rozwój nowożytnego mecenatu mieszczańskiego
w Gdańsku w XVII wieku, w: Funkcje dzieła sztuki. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztu-
ki, Szczecin, listopad 1970, Warszawa 1972, s. 191.
81 J. S. Pasierb, Malarz gdański Herman Han, Warszawa 1974, s. 20; A. Ryszkiewicz, Her-
man Han, w: Walicki, Tomkiewicz, Ryszkiewicz, Malarstwo polskie, s. 325; A. Gosieniec-
ka, Han Herman, w: Słownik artystów, t. III, s. 18-20.
82 T. Grzybkowska, Andrzej Stech malarz gdański, Warszawa 1979, s. 41-43.
Beata Materniak
polskich w Krakowie72, Radziwiłłów w Nieświerzu, Wilnie, Birżach73 i Białej Pod-
laskiej74, Ossolińskich w Ujeździe75, Ossolmie i Warszawie76 oraz Koniecpolskich
w Podhorcach77. Przypuszczać należy, że wyjątkową kreacją były też plafony o
nieznanej treści zdobiące sale pałacu Lubomirskich w Wiśniczu78 i w innych rezy-
dencjach magnackich.
Imponujące zespoły malarskie o szeroko zakrojonym programie politycznym
miały ratusze miast królewskich Rzeczypospolitej. Do najsłynniejszych, utrzyma-
nych w stylu manieryzmu niderlandzkiego i wykonanych przez artystów północ-
nych, należały nie zachowane plafony Wielkich Sal Rady Ratusza Toruńskiego pędz-
la Antoniego Moliera z lat 1602-160379 oraz Ratusza Gdańskiego autorstwa Hansa
Vredemana de Vries z 1595 r. Unikatową wartość artystyczną przedstawia zacho-
wany drugi plafon tego ratusza wykonany przez Izaaka van den Błocka w 1609 r.80
Nurt malarstwa historycznego przenikał również do kręgów klasztornych. Na
ogół są to skromniejsze zespoły składające się z jednego lub kilku obrazów po-
święconych dziejom klasztoru, dopełnione portretami fundatorów i dobroczyńców.
Do najcenniejszych należy zaliczyć realizacje dla opactw cysterskich pędzla Her-
mana Hana w Oliwie z 1613 r.81 i Andrzeja Stecha w Pelplinie z 1675 r.82 Jednak
72 S. Tomkowicz, Pałac Wielopolskich w Krakowie i jego dawna dekoracja malarska, „Rocz-
nik Krakowski” 18(1919), s. 19-28; Kopera, Dzieje malarstwa, s. 226.
73 T. Sulerzyska, Inwentarz galerii Radziwiłłów z XVII wieku, BHS 23(1961 ), nr 3, s. 267-284;
taż, Galeria obrazów i,, Gabinet sztuki" Radziwiłłów wXVII w., BHS 23(1961), nr 2, s. 87-99.
74 J. Baranowski, Pałac w Białej Podlaskiej. Próba rekonstrukcji stanu z XVII wieku, BHS
29(1967), nr 1, s. 45.
75 Tomkiewicz, Z dziejów polskiego mecenatu, s. 262; Chrościcki, Sztuka i polityka, s. 116-
117; Miłobędzki, Sztuka polska, s. 207-210.
76 W. Kret, Palatium Libertatis Reipublicae Poloniae. Problematyka artystyczna i ideowa Pała-
cu Jerzego Ossolińskiego w Warszawie, BHS 27(1965), nr 3, s. 179-180.
77 W. Kuczyński, Zamek w Podhorcach, Złoczów 1904, s. 15; A. Czoło wski, Zamek w Pod-
horcach, „Sztuka” 1912, s. 138-152; M. Gębarowicz, Szkice z historii sztuki XVII w., Toruń 1966,
s. 84-89; J. Ross, Sala Stołowa zamku w Podhorcach i jej malowidła stropowe, „Folia Historiae Ar-
tium” 14(1978), s. 49-65; Z. Bania, Pałac w Podhorcach, RHS 13(1981), s. 131-137.
78 A. Majewski, Zamek w Wiśniczu, Warszawa 1968, s. 32-33; Tomkiewicz, Z dziejów pol-
skiego mecenatu, s. 263-264; Miłobędzki, Sztuka polska, s. 169-170, 223-224.
79 J. Puciata-Pawłowska, Z dziejów stosunków artystycznych Torunia i Gdańska w XVII i
XVIII wieku, „Teka Komisji Historii Sztuki” 1959, t. Vili, z. 1, s. 199-203.
80 Puciata-Pawłowska, Z dziejów, s. 188-203; E. Iwanoyko, Apoteoza Gdańska. Program
malowideł stropu Wielkiej Sali Rady w gdańskim ratuszu głównego miasta, Gdańsk 1976, s. 7-35;
tenże, Ikonografia stropu Wielkiej Sali Rady w Ratuszu Gdańskim, w: Interpretacje dzieła sztuki.
[Studia i Szkice], Warszawa-Poznań 1976, s. 47-48, tenże, Sala czerwona ratusza gdańskiego, Wro-
cław 1986, s. 35-71, 80-123; L. Krzyżanowski, Rozwój nowożytnego mecenatu mieszczańskiego
w Gdańsku w XVII wieku, w: Funkcje dzieła sztuki. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztu-
ki, Szczecin, listopad 1970, Warszawa 1972, s. 191.
81 J. S. Pasierb, Malarz gdański Herman Han, Warszawa 1974, s. 20; A. Ryszkiewicz, Her-
man Han, w: Walicki, Tomkiewicz, Ryszkiewicz, Malarstwo polskie, s. 325; A. Gosieniec-
ka, Han Herman, w: Słownik artystów, t. III, s. 18-20.
82 T. Grzybkowska, Andrzej Stech malarz gdański, Warszawa 1979, s. 41-43.