DOI Artikel:
Tomas, Agnieszka: Flasze gliniane z budowli komendantury w Novae
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51309#0160
158
Agnieszka Tomas
Uwagi do okoliczności znalezienia flasz z Novae
Oprócz wspomnianej piwnicy hypokaustycznej fragmenty flasz znaleziono na
posadzce nie ogrzewanej części pomieszczenia Bw oraz w bazylice przy wejściu do
pomieszczenia Bw. Ich obecność w tych dwóch miejscach jest oczywista, wziąwszy
pod uwagę fakt, że flasze zsypano do piwnicy hypokaustycznej jako śmieci, być
może przywiezione z zewnątrz pomieszczenia, a nawet komendantury. Interesujące
jest natomiast, że jeden wylew flaszy (nr inw. 2865/ HB85) znaleziono także w
hypocaustum jednego z pomieszczeń późnej budowli na terenie scamnum tribu-
norum (ode. X kw. 312/313, gł. 0,50 m)1. Fragment ten wykonano z takiej samej
gliny i wypalono na kolor szary. Jest to szyjka flaszy typu I (por. fig. 5). Niestety,
brak bardziej szczegółowych informacji na temat miejsca i kontekstu znalezienia
owego fragmentu. Wiadomo jedynie, że został odkryty razem z fragmentami ręcznie
lepionych naczyń, pociskiem kamiennym, fragmentami szkła i przedmiotów z żelaza
oraz fragmentem mortarium.
Uwagi do rodzaju gliny i technologii produkcji
Flasze obydwu typów (z krótką i z długą szyjką) zostały wykonane z drobno-
ziarnistej, dobrze oczyszczonej gliny, z dużą domieszką miki, mniejszą domieszką
wapienia i piroksenu oraz śladową domieszką tłucznia ceramicznego. Widoczne w
przełomie liczne, drobne pęcherzyki powietrza są najprawdopodobniej świadectwem
wypału w niskiej temperaturze (SHEPARD 1976: 126).
Jakość gliny naczyń jasnobeżowych jest nieznacznie gorsza od gliny naczyń
szarych. Glina wypalona na jasnobeżowy kolor jest sypka; powierzchnia naczyń
nierówna, a przez to lekko szorstka. Naczynia wypalone na szary kolor są wykonane
z tłustszej gliny, a ich powierzchnia jest wygładzona w części przydennej.
Wygładzenie zostało wykonane przed wypałem.
Problemy pochodzenia i analogii flasz
Z podobnego rodzaju gliny i w podobny sposób są wykonane inne naczynia
z Novae datowane na wiek IV - połowę V w. Są to naczynia wypalone najczęściej
na szary lub szarobrązowy kolor, z wygładzoną powierzchnią, czasem pokryte orna-
mentem gładzonym w postaci zygzaków lub linii falistych. Ceramika ta jest umow-
nie określana w literaturze jako „ceramika federacka” (foederati ware) lub ceramika
z dekoracją gładzoną (einglatteter Dekor). (BÓTTGER 1967: 299 sq.; 1982: 37, tab.
31; Falkner 1999: 111-112; Grunewald 1983: 58; Grunewald, Pernicka
1979: 74-81; Kuzmanov 1987: 111-1 18; 1991: 114, tab. 29; 1992: 205-220). Jej
pojawienie się na terenach naddunajskich łączy się z przybyciem plemion gockich
sprzymierzonych pod koniec IV w. z cesarstwem rzymskim (foederati). Identyfi-
1 Możliwość obejrzenia i zadokumentowania flaszy zawdzięczam p. E. Genczewej , której serdecznie
dziękuję.
Agnieszka Tomas
Uwagi do okoliczności znalezienia flasz z Novae
Oprócz wspomnianej piwnicy hypokaustycznej fragmenty flasz znaleziono na
posadzce nie ogrzewanej części pomieszczenia Bw oraz w bazylice przy wejściu do
pomieszczenia Bw. Ich obecność w tych dwóch miejscach jest oczywista, wziąwszy
pod uwagę fakt, że flasze zsypano do piwnicy hypokaustycznej jako śmieci, być
może przywiezione z zewnątrz pomieszczenia, a nawet komendantury. Interesujące
jest natomiast, że jeden wylew flaszy (nr inw. 2865/ HB85) znaleziono także w
hypocaustum jednego z pomieszczeń późnej budowli na terenie scamnum tribu-
norum (ode. X kw. 312/313, gł. 0,50 m)1. Fragment ten wykonano z takiej samej
gliny i wypalono na kolor szary. Jest to szyjka flaszy typu I (por. fig. 5). Niestety,
brak bardziej szczegółowych informacji na temat miejsca i kontekstu znalezienia
owego fragmentu. Wiadomo jedynie, że został odkryty razem z fragmentami ręcznie
lepionych naczyń, pociskiem kamiennym, fragmentami szkła i przedmiotów z żelaza
oraz fragmentem mortarium.
Uwagi do rodzaju gliny i technologii produkcji
Flasze obydwu typów (z krótką i z długą szyjką) zostały wykonane z drobno-
ziarnistej, dobrze oczyszczonej gliny, z dużą domieszką miki, mniejszą domieszką
wapienia i piroksenu oraz śladową domieszką tłucznia ceramicznego. Widoczne w
przełomie liczne, drobne pęcherzyki powietrza są najprawdopodobniej świadectwem
wypału w niskiej temperaturze (SHEPARD 1976: 126).
Jakość gliny naczyń jasnobeżowych jest nieznacznie gorsza od gliny naczyń
szarych. Glina wypalona na jasnobeżowy kolor jest sypka; powierzchnia naczyń
nierówna, a przez to lekko szorstka. Naczynia wypalone na szary kolor są wykonane
z tłustszej gliny, a ich powierzchnia jest wygładzona w części przydennej.
Wygładzenie zostało wykonane przed wypałem.
Problemy pochodzenia i analogii flasz
Z podobnego rodzaju gliny i w podobny sposób są wykonane inne naczynia
z Novae datowane na wiek IV - połowę V w. Są to naczynia wypalone najczęściej
na szary lub szarobrązowy kolor, z wygładzoną powierzchnią, czasem pokryte orna-
mentem gładzonym w postaci zygzaków lub linii falistych. Ceramika ta jest umow-
nie określana w literaturze jako „ceramika federacka” (foederati ware) lub ceramika
z dekoracją gładzoną (einglatteter Dekor). (BÓTTGER 1967: 299 sq.; 1982: 37, tab.
31; Falkner 1999: 111-112; Grunewald 1983: 58; Grunewald, Pernicka
1979: 74-81; Kuzmanov 1987: 111-1 18; 1991: 114, tab. 29; 1992: 205-220). Jej
pojawienie się na terenach naddunajskich łączy się z przybyciem plemion gockich
sprzymierzonych pod koniec IV w. z cesarstwem rzymskim (foederati). Identyfi-
1 Możliwość obejrzenia i zadokumentowania flaszy zawdzięczam p. E. Genczewej , której serdecznie
dziękuję.