DOI Artikel:
Wójcikowska, Katarzyna: Skarbce greckie w okresie archaicznym i klasycznym: analiza i porównanie architektoniczne na przykładzie sanktuariów w Delfach i Olimpii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51310#0298
Katarzyna Wójcikowska
296
relief osiągnął w warsztatach ateńskich, czego wyrazem była między innymi wspa-
niała dekoracja Partenonu (metopy ze scenami mitologicznymi, fryz z procesją pan-
atenajską).
Z dwudziestu siedmiu zidentyfikowanych w Delfach skarbców ponad piętnaście
było w typie templum in antis, co znaczy, że zostały użyte w nich podpory architekto-
niczne. Do najbardziej różnorodnych należały przede wszystkim te, które umieszczo-
no w skarbcach w porządku jońskim. W budowli wystawionej ok. 530 roku p.n.e.
przez mieszkańców Massali zastosowano kapitel palmetowy. Jest on świadectwem
wpływów egipskich, które jednak aż do okresu hellenistycznego nie przyjęły się na
terenie Grecji. W budynkach fundowanych przez Knidyjczyków oraz Syfnijczyków
tradycyjne kolumny zastąpiono posągami kobiecymi, kariatydami. Knidyjczycy
zrobili to po raz pierwszy (na około dwadzieścia lat przed Syfnijczykami), odnoto-
wując ten fakt w dedykacji: w darze dla Apolla Pytyjskiego skarbiec i statuy59. Zapis
ten może nieco przybliżyć genezę wprowadzenia kariatyd do architektury. Jedna
z teorii wywodzi je z kobiecych posągów wotywnych (kor), zastosowanych tu jako
kolumny60. Inna wersja pochodzenia kariatyd, podobnie jak i kapitelu palmetowego,
sięga Egiptu, wywodząc je od tamtejszych kolumn hatoryckich i ozyriackich filarów,
które na teren Grecji miałyby trafić za pośrednictwem Fenicjan61. Kariatydy skarbca
Knidyjczyków stały na wysokich cokołach. Każda z nich miała na głowie reliefowany
kalatos, na którym spoczywał abakus. Postawa, jak i ubiór (chiton trzymany z lewej
strony oraz krótki himation), odpowiadały schematom VI wieku p.n.e. Kariatyda
Syfnijczyków wyglądała podobnie, ubrana w chiton i himation spięty na lewym
ramieniu62 63.
Zastosowanie takich rozwiązań, jak niespotykany dotąd rodzaj kapitela czy też
umieszczenie kariatyd zamiast zwykłych kolumn, było posunięciem dosyć śmiałym
i nowoczesnym. Na celu miało ono wyróżnienie spośród innych, zademonstrowanie
swojego bogactwa, a tym samym przyćmienie budowli sąsiadów.
Wyposażenie skarbców jest jednym z najciekawszych tematów związanych z ty-
mi budowlami. Jednak odtworzenie zawartości skarbców jest trudne. Opiera się ono
na badaniu stosunkowo skąpego materiału archeologicznego i jest uzupełniane infor-
macjami przekazanymi przez autorów starożytnych. Za główne źródła historyczne do
poznania darów, jakie były trzymane w skarbcach, służą przede wszystkim przekaz
pozostawiony przez Pauzaniasza oraz fragmenty z relacji Herodota.
Zwiedzając Delfy Pauzaniasz odnotował: Nie dostrzeżesz jednak ani tam, ani
w innym skarbcu jakichkolwiek skarbów6", co świadczy o tym, że już w II wieku n.e.
delfickie skarbce były doszczętnie obrabowane. Skutkiem tego większość ich wypo-
59 Ibidem, p. 319.
611 Bernhard, Sztuka grecka archaiczna..., op.cit., p. 502.
61 Wujewski, op.cit., p. 212.
62 FD II, Paris 1938, p. 4-7, 58.
63 Pauzaniasz: X 11.1.
296
relief osiągnął w warsztatach ateńskich, czego wyrazem była między innymi wspa-
niała dekoracja Partenonu (metopy ze scenami mitologicznymi, fryz z procesją pan-
atenajską).
Z dwudziestu siedmiu zidentyfikowanych w Delfach skarbców ponad piętnaście
było w typie templum in antis, co znaczy, że zostały użyte w nich podpory architekto-
niczne. Do najbardziej różnorodnych należały przede wszystkim te, które umieszczo-
no w skarbcach w porządku jońskim. W budowli wystawionej ok. 530 roku p.n.e.
przez mieszkańców Massali zastosowano kapitel palmetowy. Jest on świadectwem
wpływów egipskich, które jednak aż do okresu hellenistycznego nie przyjęły się na
terenie Grecji. W budynkach fundowanych przez Knidyjczyków oraz Syfnijczyków
tradycyjne kolumny zastąpiono posągami kobiecymi, kariatydami. Knidyjczycy
zrobili to po raz pierwszy (na około dwadzieścia lat przed Syfnijczykami), odnoto-
wując ten fakt w dedykacji: w darze dla Apolla Pytyjskiego skarbiec i statuy59. Zapis
ten może nieco przybliżyć genezę wprowadzenia kariatyd do architektury. Jedna
z teorii wywodzi je z kobiecych posągów wotywnych (kor), zastosowanych tu jako
kolumny60. Inna wersja pochodzenia kariatyd, podobnie jak i kapitelu palmetowego,
sięga Egiptu, wywodząc je od tamtejszych kolumn hatoryckich i ozyriackich filarów,
które na teren Grecji miałyby trafić za pośrednictwem Fenicjan61. Kariatydy skarbca
Knidyjczyków stały na wysokich cokołach. Każda z nich miała na głowie reliefowany
kalatos, na którym spoczywał abakus. Postawa, jak i ubiór (chiton trzymany z lewej
strony oraz krótki himation), odpowiadały schematom VI wieku p.n.e. Kariatyda
Syfnijczyków wyglądała podobnie, ubrana w chiton i himation spięty na lewym
ramieniu62 63.
Zastosowanie takich rozwiązań, jak niespotykany dotąd rodzaj kapitela czy też
umieszczenie kariatyd zamiast zwykłych kolumn, było posunięciem dosyć śmiałym
i nowoczesnym. Na celu miało ono wyróżnienie spośród innych, zademonstrowanie
swojego bogactwa, a tym samym przyćmienie budowli sąsiadów.
Wyposażenie skarbców jest jednym z najciekawszych tematów związanych z ty-
mi budowlami. Jednak odtworzenie zawartości skarbców jest trudne. Opiera się ono
na badaniu stosunkowo skąpego materiału archeologicznego i jest uzupełniane infor-
macjami przekazanymi przez autorów starożytnych. Za główne źródła historyczne do
poznania darów, jakie były trzymane w skarbcach, służą przede wszystkim przekaz
pozostawiony przez Pauzaniasza oraz fragmenty z relacji Herodota.
Zwiedzając Delfy Pauzaniasz odnotował: Nie dostrzeżesz jednak ani tam, ani
w innym skarbcu jakichkolwiek skarbów6", co świadczy o tym, że już w II wieku n.e.
delfickie skarbce były doszczętnie obrabowane. Skutkiem tego większość ich wypo-
59 Ibidem, p. 319.
611 Bernhard, Sztuka grecka archaiczna..., op.cit., p. 502.
61 Wujewski, op.cit., p. 212.
62 FD II, Paris 1938, p. 4-7, 58.
63 Pauzaniasz: X 11.1.