Studia muzealne / Muzeum Narodowe w Poznaniu (26.2021)

Sławomir A. Mróz

W październiku 1879 r., w czasach
autonomii galicyjskiej, utworzono w Kra-
kowie Muzeum Narodowe (dalej: MNK).
Prace nad jego organizacją trwały kilka lat.
W 1883 r. przyjęto statut, ukonstytuował
się Komitet MNK (najważniejszy organ
zarządzający instytucją), pierwszym dyrek-
torem wybrano Władysława Łuszczkiewicza
(1828-1900), otwarto także muzeum dla
publiczności. Już we wspomnianym 1883 r.
w Sukiennicach rozpoczęto tworzenie ekspo-
zycji czasowych. Na przełomie października
i listopada 1884 r. w MNK zorganizowano
pokaz obrazu Jana Matejki (1838-1893) Jan
Zamoyski pod Byczyną (z depozytu hr. Jana
Zamoyskiego) k
Po upływie około półtora roku w jednej
z sal krakowskiej instytucji odbył się pokaz
najnowszego wówczas dzieła tegoż artysty
- Dziewicy Orleańskiej. Joanna d’Arc (inny
tytuł) to monumentalny, największy pod
względem rozmiarów (484 x 973 cm)
obraz bezsprzecznie jednego z najwybit-
niejszych polskich malarzy. Przedstawia
scenę z historii Francji z lipca 1429 r., w
której główna bohaterka, po zwycięstwie
nad wojskami angielskimi, zmierza trium-
falnie wraz z królewskim orszakiem do
katedry w Reims, gdzie zaplanowana została
koronacja Karola VII. Przedstawiona wśród
wiwatującego tłumu i trzymająca zwycięski
sztandar Joanna d’Arc jest centralną postacią
obrazu. Jej oczy zwrócone są ku świętym,
którzy przepowiedzieli jej dziejową misję -
św. Małgorzacie, Michałowi Archaniołowi
i św. Katarzynie. W obliczu nawet krytycz-
nej sytuacji, prowadzona przez Opatrzność
Bożą Dziewica Orleańska staje się symbolem
nadziei, także dla polskiego społeczeństwa,
znajdującego się pod zaborami2. Obraz został

ukończony przez Matejkę dokładnie 26 maja
1886 r.3 Niniejszy artykuł prezentuje historię
pokazu owego dzieła, otwartego w MNK dla
publiczności już następnego dnia (27 maja)
oraz stanowi próbę oceny tegoż przedsię-
wzięcia, ważnego wydarzenia z - krótkich
jeszcze wtedy - dziejów wspomnianej wyżej
instytucji.
***
25 maja 1886 r. ówczesny wiceprezydent
Krakowa Józef Friedlein (1831-1917),a za-
razem zastępca przewodniczącego Komitetu
MNK (w zastępstwie Feliksa Szlachtowskie-
go), wystosował pismo do dyrektora muzeum
Łuszczkiewicza. Z treści korespondencji
wynika, że Matejko wyraził zgodę na wysta-
wienie we wspomnianej instytucji, na okres
zaledwie kilku dni, Dziewicy Orleańskiej.
Z racji niezwykle krótkiego terminu, Friedle-
inowi zależało, by praca trafiła jak najspiesz-
niej do Sukiennic. Napisał wtedy: „Obraz ten
wystawiony będzie w sali wielkiej Muzeum
narodowego, aby zaś publiczności dać jak naj-
dłuższy czas do oglądania tego dzieła, należy
wszystko uczynić, aby ustawienie obrazu jak
najrychlej uskutecznionem być mogło”4.
Łuszczkiewicz nie otrzymał od Friedleina
konkretnych instrukcji. Przeczytać w zamian
mógł, żeby „bezwłocznie zarządził, co na-
leży”5, aby dzieło następnego dnia (przed
południem) zostało przetransportowane
z pracowni Matejki do muzeum i - o ile bę-
dzie to możliwe - także już wtedy ustawione
we właściwym miejscu. Bliższych wskazówek
udzielić mógł zastępca przewodniczącego
Wydziału MNK, Faustyn Jakubowski (1837—
1898). Koszty realizacji przedsięwzięcia
pokryte miały zostać z budżetu miasta6.

Entuzjazm
i sukces.
Historia pokazu
obrazu
Dziewica
Orleańska
Jana Matejki
w Muzeum
Narodowym
w Krakowie
w 1886 roku

201