DOI article:
Łukasiak, Elżbieta: Ikonografia Yarhibôla
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.26181#0013
INTERPRETACJA IMIENIA
Zanim, przejdziemy do meritum sprawy, czyli do problemu ikonografii
Yarhibóla, zastanowić się należy nad znaczeniem samego imienia boga. Brzmi
ono Yarhiból, co możemy odczytać jako „Księżyc Bola”. W językach ara-
mejskich i kananejskich rdzeń YRH oznaczał księżyc lub miesiąc księży co-wy.
Idąc za du Mesnilem możemy przyjąć drugą część imienia za późniejszy do-
datek i otrzymać tą drogą formę Yarh lub Yarah3. Pozwala to na lepsze zro-
zumienie niektórych funkcji Yarhibóla. Yarah, wielki bóg Księżyc, był dos-
tawcą deszczu, a więc tym samym opiekunem urodzaju. Z pewnością ta rola
spowodowała, że został on opiekunem (gad) źródła palmyreńskiego Efqa4,
co poświadcza inskrypcja znaleziona w Araq, 28 km od Palmyry. Stela z Dura-
-Europos (fig. 19) ukazuje Yarhibóla „boga dobrego, betyla Źródła” z nimbem
promienistym i półksiężycem za ramionami. Wydaje się prawdopodobnym,
że może być to ślad czasów, kiedy to bóstwo zwało się Yarah.
YARHIBÓL W TRIADZIE BELA
Wielką triadę palmy reńską formował Bel i dwaj jego akolici — Yarhiból —
słońce i Agliból — księżyc. W trzech pierwszych wiekach naszej erj^ bóstwa te
adorowane były w wielkiej świątyni w Palmyrze. Sanktuarium centralne
tej świątyni (heikal), inaugurowane 6 kwietnia 32 r. n.e., było poświęcone
tym właśnie bogom5: Byli oni najważniejszymi dla miasta Gsoi Tcaupcooi.
Kult ich miał charakter oficjalny, a nadzorowany był przez duże kolegium
kapłanów6.
Na dwóch reliefach z Palmyry (fig. 2 i 3)7, fresku z Dura-Europos (fig. 4)8,
teserze z Palmyry9 (fig. 9) możemy zauważyć ustaloną kolejność w ukazywaniu
tych postaci. Bel zajmuje zawsze środek grupy, Yarhiból znajduje się z jego
prawej strony (tzn. po lewej stronie dla patrzącego), a Agliból zawsze z lewej
strony Bela. Miejsce honorowe znajduje się po prawej stronie bóstwa naczelnego.
3 Du Mesnil du Buisson, Les origines du panthéon palmyrénien, „Mélanges de
l’Université Saint Joseph” t. XXXIX, fasc. 3, Beyrouth 1964, s. 177.
4 Patrz niżej, s. 27 - 32.
5 Cantineau, Tadmorea, „Syria” 1933, s. 170 - 174 pl. XXII; D. Schlumberger,
L’Orient Hellénisé, Paris 1970, s. 78.
6 Du Mesnil du Buisson, TMP, s. 172.
7 H. Seyrig, „Syria” 1932, s. 190 - 3, fig. 2„ pl. XIII; Chabot, Choix d’inscriptions
de Palmyre, Paris 1932, s. 71, pl. XXII2; F. Cumont, Fouilles de Doura-Europos,
Paris 1926, s. 132, 133; TMP, s. 173.
8 Cumont, o. c„ s. 123 - 131, pl. LV - LYIH; TMP, s. 212, 227.
9 TMP, s. 172, pl. VI - YII, (R. 28, R. 118); Chabot, o. c„ s. 134; Schlum-
berger, o. c„ s. 88, fig. 33.
8
Zanim, przejdziemy do meritum sprawy, czyli do problemu ikonografii
Yarhibóla, zastanowić się należy nad znaczeniem samego imienia boga. Brzmi
ono Yarhiból, co możemy odczytać jako „Księżyc Bola”. W językach ara-
mejskich i kananejskich rdzeń YRH oznaczał księżyc lub miesiąc księży co-wy.
Idąc za du Mesnilem możemy przyjąć drugą część imienia za późniejszy do-
datek i otrzymać tą drogą formę Yarh lub Yarah3. Pozwala to na lepsze zro-
zumienie niektórych funkcji Yarhibóla. Yarah, wielki bóg Księżyc, był dos-
tawcą deszczu, a więc tym samym opiekunem urodzaju. Z pewnością ta rola
spowodowała, że został on opiekunem (gad) źródła palmyreńskiego Efqa4,
co poświadcza inskrypcja znaleziona w Araq, 28 km od Palmyry. Stela z Dura-
-Europos (fig. 19) ukazuje Yarhibóla „boga dobrego, betyla Źródła” z nimbem
promienistym i półksiężycem za ramionami. Wydaje się prawdopodobnym,
że może być to ślad czasów, kiedy to bóstwo zwało się Yarah.
YARHIBÓL W TRIADZIE BELA
Wielką triadę palmy reńską formował Bel i dwaj jego akolici — Yarhiból —
słońce i Agliból — księżyc. W trzech pierwszych wiekach naszej erj^ bóstwa te
adorowane były w wielkiej świątyni w Palmyrze. Sanktuarium centralne
tej świątyni (heikal), inaugurowane 6 kwietnia 32 r. n.e., było poświęcone
tym właśnie bogom5: Byli oni najważniejszymi dla miasta Gsoi Tcaupcooi.
Kult ich miał charakter oficjalny, a nadzorowany był przez duże kolegium
kapłanów6.
Na dwóch reliefach z Palmyry (fig. 2 i 3)7, fresku z Dura-Europos (fig. 4)8,
teserze z Palmyry9 (fig. 9) możemy zauważyć ustaloną kolejność w ukazywaniu
tych postaci. Bel zajmuje zawsze środek grupy, Yarhiból znajduje się z jego
prawej strony (tzn. po lewej stronie dla patrzącego), a Agliból zawsze z lewej
strony Bela. Miejsce honorowe znajduje się po prawej stronie bóstwa naczelnego.
3 Du Mesnil du Buisson, Les origines du panthéon palmyrénien, „Mélanges de
l’Université Saint Joseph” t. XXXIX, fasc. 3, Beyrouth 1964, s. 177.
4 Patrz niżej, s. 27 - 32.
5 Cantineau, Tadmorea, „Syria” 1933, s. 170 - 174 pl. XXII; D. Schlumberger,
L’Orient Hellénisé, Paris 1970, s. 78.
6 Du Mesnil du Buisson, TMP, s. 172.
7 H. Seyrig, „Syria” 1932, s. 190 - 3, fig. 2„ pl. XIII; Chabot, Choix d’inscriptions
de Palmyre, Paris 1932, s. 71, pl. XXII2; F. Cumont, Fouilles de Doura-Europos,
Paris 1926, s. 132, 133; TMP, s. 173.
8 Cumont, o. c„ s. 123 - 131, pl. LV - LYIH; TMP, s. 212, 227.
9 TMP, s. 172, pl. VI - YII, (R. 28, R. 118); Chabot, o. c„ s. 134; Schlum-
berger, o. c„ s. 88, fig. 33.
8