Studia Palmyreńskie (5.1974)

Grażyna Krzechoivicz

UWAGI NAD GENEZĄ ŚWIĄTYŃ PALMYREŃSKICH

Materiał archeologiczny dotyczący świątyń palmyreńskich nie jest obfity.
Z samej Palmyry dysponujemy zaledwie trzema świątyniami, choć z pewnością
tak bogate i znaczne miasto miało ich więcej. 0 kilku innych wiemy nawet ze
źródeł pisanych, niestety nie doczekały śię dotychczas odkrycia. Nie lepiej
przedstawia się sytuacja z materiałem porównawczym na terenie całej Syrii,
gdzie najważniejsze świątynie pochodzące z ośrodków miejskich zostały prze-
budowane na meczety czy kościoły chrześcijańskie, inne zaś, wzniesione w miej-
scach odosobnionych, legły w gruzach i dotąd nie doczekał}7 się przebadania
ze strony archeologów. Z pewnością niejedna jeszcze świątynia zostanie w przy-
szłości odkryta i uzupełni brakujące ogniwa.

Mimo tych niesprzyjających warunków można pokusić'się o przedstawienie
obrazu świątyń palmyreńskich wykazując jak głęboko różnorodne źródła
wschodnie zaważyły na ich ostatecznej formie, mimo całej monumentalnej
oprawy7 hellenistycznej.

Rozważania rozpocznę od górskich świątyń odkopanych przez Schlum-
bergera1, które stanowią osobną grupę budowli typu wiejskiego, bardzo skrom-
nych i przez to mniej narażonych na wpływy idące z Zachodu.

GÓRSKIE SANKTUARIA PALMYRENY

SYSTEMATYKA

Dość liczna grupa sanktuariów pozwala prześledzić rozmaitość form od
najprostszych, stanowiących jedno pomieszczenie, aż po świątynie tak rozbudo-
wane, jak sanktuarium Abgala w Khirbet Semrin. Najprymitywniejszymi są
sanktuaria: w Kh. Leqteir, A w Ras esh Shâ’ar, w Kh. Ramadan (fig. 1) oraz
A w Kh. Abu Duhur. Wszystkie posiadają formę nieznacznie wydłużonych pro-

1 D. Schlumberger, La Palmyrène du Nord-Óuest, Paris 1951.

45