Studia Waweliana (6/7.1997-1998)

z zaczarowanego zamku oraz Enyas odbijający
dziewczynę z rąk Dzikiego Człowieka, z drugiej
zaś ten ostatni, symbol nieokrzesanych żądz i bru-
talnej, nieokiełznanej siły. Na przedniej ściance
kolejne kontrastowe zestawienie. Po jednej stronie
pożądliwe i nieprzystojne wiekowi uczucie Arysto-
telesa, a po drugiej czysta miłość kochających się
ponad życie Pyrama i Tysbe.

Artysta zestawiając lub kontrastując ze sobą sceny

0 różnej wymowie dokonał przemyślanego ich wyboru
dla osiągnięcia jednolitego przesłania całości87. Celowi
temu podporządkowuje się sens przedstawień wieka
skrzyneczki, które ilustrują funkcjonowanie wymie-
nionych wyżej wartości i wzorców w życiu dworskim.
Symboliczne zdobywanie serca damy podczas „sztur-
mu" na zamek miłości, ryzykowne stawanie w tur-
niejowe szranki w barwach wybranki, w końcu ce-
remoniał dworskiego flirtu, posługujący się wyrafi-
nowanym poetyckim językiem88 - wszystko to infor-
muje nas o zasadach szczególnego kodeksu towarzy-
skiego, który regulował życie dworu zachodnioeu-
ropejskiego w XIV wieku.

ANALIZA STYLISTYCZNA

Płaskorzeźbione przedstawienia figuralne na
wawelskiej skrzyneczce złożonej są bardzo plasty-
czne. Widoczna jest dbałość o właściwe proporcje
postaci i o perspektywiczną sugestię głębi. Sche-
matyzm postaci (fizjonomia, stroje) i rekwizytów
jest skutecznie zrównoważony przez różnorodność

1 żywość póz oraz gestów.

Charakterystyczną cechą stylu jest typ twarzy
- okrągłej, o dość dużym, zadartym nosie i mig-
dałowatych, niemal skośnych oczach, a także sche-
matyczny sposób opracowania dłoni - wąskich,
długich, o złączonych palcach. Kolejnym wyznacz-
nikiem stylu jest rodzaj i opracowanie fałd strojów.
Są one ciężkie, nieskomplikowane i dość masywne.
Załamują się sztywno i tylko w trzech przypadkach
układają się płynnie i miękko w rurkowate zwoje
(tkaniny rozwieszone na balustradzie w scenie
turnieju, płaszcz Tysbe w scenie z lwem oraz
tkanina okrywająca łoże Gauvaina).

Ze względu na typ fizjonomii, a także charaktery-
styczną swobodę gestykulacji płaskorzeźby z wawel-
skiej skrzyneczki bliskie są dyptykowi ze scenami
Pasji i z życia Marii, który przechowywany jest
w Luwrze (fig. 5)89. Z warsztatem „dyptyku z fryzami

R. S. Loomis, Iuory Casket, New York 1917, s. 24-27.
Huizinga, o.c, s. 149.
Gaborit-Chopin, o.c, s. 173.

Koechlin, o.c, t. II, nr 481; t. III, tabl. LXXXIX.

5. „Dyptyk z fryzami arkadkowymi",
Paryż, 2. ćwierć XIV wieku. Paryż, Luwr
(wg Koechlina, t. III)

arkadkowymi", bo tak jest określany, łączy się pewna
grupa dzieł, którym płaskorzeźby naszej skrzyneczki
również są bliskie. Zbliżone, niemal identyczne opra-
cowanie fizjonomii widzimy w dyptyku Pokłon trzech
króli i Ukrzyżowaniu w Victoria and Albert Museum
w Londynie90. Podobny jest również rodzaj fałd, dość
sztywnych i prostych, choć są one drobniejsze. Po-
krewny układ ciężkich fałd o dużych płaszczyznach
odnajdujemy w scenach Zwiastowania, Narodzenia,
Ukrzyżowania i Koronacji Marii dyptyku znajdują-
cego się w Metropolitan Museum w Nowym Jorku
oraz w dyptyku ze scenami Ukrzyżowania i Koronacji
Marii w tym samym muzeum91. Z podobnych wzglę-
dów bliskie jest naszej skrzyneczce zakończenie pa-
storału w Musee de Cluny w Paryżu (fig. 6)92.

Z powyższych porównań wynika, że skrzyneczka
powstała w kręgu atelier „dyptyku z fryzami ar-
kadkowymi" z Luwru, które czynne było w Paryżu
w 2. ćwierci XIV wieku. Głównym argumentem
jest tu charakterystyczny typ fizjonomii. Rodzaj
i układ fałd jest zbliżony do wyżej wymienionych
dzieł. Pod tym względem płaskorzeźby skrzyneczki
wykazują jednak więcej podobieństw do reliefów
powstałych w 1. ćwierci XIV wieku, np. do ozdo-

91 Koechlin, o.c, t. II, nr 324.

92 Gaborit-Chopin, o.c, s. 189; Koechlin, o.c, t. II,
nr 772; t. III, tabl. CXXVII.

17