DOI issue:
Varia
DOI article:Janczyk, Agnieszka: Saturnina Świerzyńskiego wnętrza katedry wawelskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19892#0232
w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych
przedstawił Portret damy wielkości naturalnej, dwa Widoki z
ogrodu hr. Dzieduszyckiego, dwie sceny z Pana Tadeusza'. Po-
witanie i Polowanie, Grupę dzieci wg fotografii oraz Portret
kredą rysowany'1. Z Towarzystwem tym pozostał związany
do końca życia, ostatni raz wystawił dwa obrazy w roku 1884;
swe prace wysyłał także do lwowskiego Towarzystwa Przy-
jaciół Sztuk Pięknych oraz do warszawskiej Zachęty.
SWierzyński udzielał prywatnych lekcji, jego uczniami byli
m.in. Karolina i Władysław Koziebrodzcy - dzieci Adama
hr. Koziebrodzkiego oraz synowie Wojciecha Stattlera - Hen-
ryk i Adam18; przez wiele łat uczył rysunków w Gimnazjum
św. Jacka w Krakowie19 i szkole przy klasztorze Św. Andrze-
ja20, co miało niewątpliwy wpływ na jego twórczość. Według
Jana Bołoz-Antoniewicza i Emanuela Swieykowskiego pra-
cował w tym czasie również jako bibliotekarz i konserwator
zbiorów Piotra hr. Moszyńskiego21, co nie jest jednak ścisłą
informacją; w rzeczywistości został bowiem guwernerem syna
Piotra hr. Moszyńskiego-Emanuela (1843-1863)22. W domu
Moszyńskich poznał swoją przyszłą żonę - Wenerandę ze
Stylińskich, z którą ożenił się 2 lutego 1853 roku23.
Temat wnętrza świątyni wawelskiej był jednym z najczę-
ściej podejmowanych przez artystę, najwcześniejsze przed-
stawienie to pochodzące z kwietnia 1858 Wnętrze kościoła
katedralnego, rysunek na klocku pod drzeworyt, wykonany
dla Józefa Łepkowskiego24. Pierwszy obraz olejny związany
z katedrą to Wnętrze kościoła katedralnego w Krakowie
z czerwca 1858, zakupione przez Towarzystwo Zachęty Sztuk
Pięknych, wystawione tamże w roku 186125.
Widok nawy bocznej katedry na Wawelu (fig. 1), będący
własnością Muzeum Narodowego w Warszawie (nr inw. MP
1998) pochodzi z roku 1873, namalowany został w technice
olejnej na płótnie, wymiary 126 x 90 cm, na odwrocie obrazu
napis: Widok Nawy bocznej / Kościoła Katedralnego / na Wa-
welu / w Krakowie / malował / Saturnin Swierzyński / 187326.
Obraz odnotowany został w sporządzonym przez artystę Spi-
sie obrazów pod poz. 317 - „Wnętrze nawy bocznej prawej
17 Sprawozdanie Dyrekcji Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięk-
nych w Krakowie z czynności w roku 1854/5, s. 10, poz. 18-23,
s. 12, poz. 91; Swieykowski, o.c., s. 157.
18 Pamiętnik..., s. 80, 83.
19 F. Woźniak, Z dziejów II Państwowego Gimnazjum i Li-
ceum im. Św. Jacka w Krakowie 1857-1950, Kraków 1967, s. 8, 22;
Józefa Czecha Kalendarz Krakowski, m.in. na rok 1883, s. 148.
20 Bibl. NW, rkpis, sygn. akc. 12777: [S. Świerzyński], Spis
obrazów przeze mnie malowanych jako też dochodów i wydatków
malarskich i rysunkowych tudzież dochód z lekcji przeze mnie udzie-
lanych, s. 49-53.
;iJ.Bołoz-Antoniewicz, Katalog ilustrowany wystawy sztu-
ki polskiej od roku 1764-1886, Lwów 1894, s. 211; Swieykow-
ski, o.c., s. 526; zob. PSB 22/1: 1977, s. 131, gdzie w haśle oprać,
przez B. Łopuszańskiego wymieniony jest inny nauczyciel pełniący
obowiązki bibliotekarza u hr. Moszyńskiego - Antoni Kamiński.
22 Pamiętnik..., s. 154.
Katedry na Wawelu wys. 2. łok. szer. 1. łok. przeszło”, z ad-
notacją, że był malowany od lipca do września tegoż roku2’.
Widok był po raz pierwszy eksponowany w krakowskim To-
warzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w sezonie wystawo-
wym 1873/1874; został tam wyceniony na 350 złr, a dnia 30
czerwca 1874 wylosowany przez Felicję hr. Szembek z Sie-
mienie28. Według infonnacji w katalogu Thor\>aldsen w Pol-
sce, obraz znajdujący się na początku wieku XX w zbiorach
Muzeum Narodowego w Krakowie, w roku 1954 został po-
darowany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Muzeum
Narodowemu w Warszawie29.
Omawiany obraz jest szczególnie interesujący, gdyż do
tej pory znany był wyłącznie, wykonany na jego podstawie,
drzeworyt Józefa Jannużyńskiego, opublikowany w „Tygo-
dniku Ilustrowanym” z roku 1877'°. Także tylko o grafice
wspomina B. Fischinger31. Drzeworyt przedstawia jednak
o wiele niższy poziom artystyczny, szczegóły wystroju wnę-
trza oddane są mniej dokładnie niż na pierwowzorze, słabszy
jest rysunek.
Obraz przedstawia południową część ambitu, transept i po-
łudniową nawę boczną, ukazane w kierunku zachodnim. Po
lewej, na pierwszym planie, fragment portalu kaplicy bpa Za-
dzika, epitafium bpa Karola Skórkowskiego (zm. 1851), da-
lej kaplice: bpa Konarskiego oraz Zygmuntowska. Ponad wej-
ściem do tej ostatniej widzimy trzy portrety: pośrodku Zyg-
munta I, a po bokach Anny Jagiellonki w stroju koronacyj-
nym oraz w stroju wdowim, nad obrazami zwieńczenia zło-
żone z koron, bereł i liści laurowych32. Przyczółki portali ka-
plic bpa Zadzika i bpa Konarskiego zdobią złocone baroko-
we rzeźby. Między kaplicami konfesjonały z rokokowymi
szczytami. Po lewej, w transepcie, tablica upamiętniająca
zwycięstwo Jana III Sobieskiego pod Wiedniem. Po prawej
stronie obrazu, w arkadzie ambitu, usytuowano pomnik na-
grobny hr. Włodzimierza Potockiego (zm. 1812), flankowa-
ny przez dwa - widoczne jedynie we fragmencie - monu-
menty. Pierwszy, ufundowany przez Eliasza hr. Wodzickie-
go, poświęcono pamięci Michała z Granowa Wodzickiego
23 Ibidem, s. 163.
24 Spis obrazów..., s. 10.
25 Ibidem, s. 10, poz. 146; Wiercińska, o.c., s. 375.
26 Obraz wzmiankowany przez: F i s c h i n g e r, o.c., s. 502, poz. 4.
27 Spis obrazów..., s. 20, poz. 317.
28 Sprawozdanie Dyrekcji Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięk-
nych w Krakowie z czynności w roku 1873/1874, s. 11, poz. 152;
s. 13, poz. 23; Swieykowski, o.c., s. 158.
29 Thorvaldsen w Polsce [katalog wystawy], Warszawa 1994,
s. 132-133, poz. I. 77.
30 J. Banach, Ikonografia Wawelu, t. 2, Kraków 1977, s. 76-
77, poz. 215 (Źródła DW 9, cz. 2).
31 Fischinger, o.c., s. 502.
’2 F. K o p e r a, Malarstwo w Polsce odXVI do XVIII wieku, t. 2,
Kraków 1926, il. na s. 156 - doskonale widoczne zwieńczenie nad
portretem Anny Jagiellonki.
222
przedstawił Portret damy wielkości naturalnej, dwa Widoki z
ogrodu hr. Dzieduszyckiego, dwie sceny z Pana Tadeusza'. Po-
witanie i Polowanie, Grupę dzieci wg fotografii oraz Portret
kredą rysowany'1. Z Towarzystwem tym pozostał związany
do końca życia, ostatni raz wystawił dwa obrazy w roku 1884;
swe prace wysyłał także do lwowskiego Towarzystwa Przy-
jaciół Sztuk Pięknych oraz do warszawskiej Zachęty.
SWierzyński udzielał prywatnych lekcji, jego uczniami byli
m.in. Karolina i Władysław Koziebrodzcy - dzieci Adama
hr. Koziebrodzkiego oraz synowie Wojciecha Stattlera - Hen-
ryk i Adam18; przez wiele łat uczył rysunków w Gimnazjum
św. Jacka w Krakowie19 i szkole przy klasztorze Św. Andrze-
ja20, co miało niewątpliwy wpływ na jego twórczość. Według
Jana Bołoz-Antoniewicza i Emanuela Swieykowskiego pra-
cował w tym czasie również jako bibliotekarz i konserwator
zbiorów Piotra hr. Moszyńskiego21, co nie jest jednak ścisłą
informacją; w rzeczywistości został bowiem guwernerem syna
Piotra hr. Moszyńskiego-Emanuela (1843-1863)22. W domu
Moszyńskich poznał swoją przyszłą żonę - Wenerandę ze
Stylińskich, z którą ożenił się 2 lutego 1853 roku23.
Temat wnętrza świątyni wawelskiej był jednym z najczę-
ściej podejmowanych przez artystę, najwcześniejsze przed-
stawienie to pochodzące z kwietnia 1858 Wnętrze kościoła
katedralnego, rysunek na klocku pod drzeworyt, wykonany
dla Józefa Łepkowskiego24. Pierwszy obraz olejny związany
z katedrą to Wnętrze kościoła katedralnego w Krakowie
z czerwca 1858, zakupione przez Towarzystwo Zachęty Sztuk
Pięknych, wystawione tamże w roku 186125.
Widok nawy bocznej katedry na Wawelu (fig. 1), będący
własnością Muzeum Narodowego w Warszawie (nr inw. MP
1998) pochodzi z roku 1873, namalowany został w technice
olejnej na płótnie, wymiary 126 x 90 cm, na odwrocie obrazu
napis: Widok Nawy bocznej / Kościoła Katedralnego / na Wa-
welu / w Krakowie / malował / Saturnin Swierzyński / 187326.
Obraz odnotowany został w sporządzonym przez artystę Spi-
sie obrazów pod poz. 317 - „Wnętrze nawy bocznej prawej
17 Sprawozdanie Dyrekcji Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięk-
nych w Krakowie z czynności w roku 1854/5, s. 10, poz. 18-23,
s. 12, poz. 91; Swieykowski, o.c., s. 157.
18 Pamiętnik..., s. 80, 83.
19 F. Woźniak, Z dziejów II Państwowego Gimnazjum i Li-
ceum im. Św. Jacka w Krakowie 1857-1950, Kraków 1967, s. 8, 22;
Józefa Czecha Kalendarz Krakowski, m.in. na rok 1883, s. 148.
20 Bibl. NW, rkpis, sygn. akc. 12777: [S. Świerzyński], Spis
obrazów przeze mnie malowanych jako też dochodów i wydatków
malarskich i rysunkowych tudzież dochód z lekcji przeze mnie udzie-
lanych, s. 49-53.
;iJ.Bołoz-Antoniewicz, Katalog ilustrowany wystawy sztu-
ki polskiej od roku 1764-1886, Lwów 1894, s. 211; Swieykow-
ski, o.c., s. 526; zob. PSB 22/1: 1977, s. 131, gdzie w haśle oprać,
przez B. Łopuszańskiego wymieniony jest inny nauczyciel pełniący
obowiązki bibliotekarza u hr. Moszyńskiego - Antoni Kamiński.
22 Pamiętnik..., s. 154.
Katedry na Wawelu wys. 2. łok. szer. 1. łok. przeszło”, z ad-
notacją, że był malowany od lipca do września tegoż roku2’.
Widok był po raz pierwszy eksponowany w krakowskim To-
warzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w sezonie wystawo-
wym 1873/1874; został tam wyceniony na 350 złr, a dnia 30
czerwca 1874 wylosowany przez Felicję hr. Szembek z Sie-
mienie28. Według infonnacji w katalogu Thor\>aldsen w Pol-
sce, obraz znajdujący się na początku wieku XX w zbiorach
Muzeum Narodowego w Krakowie, w roku 1954 został po-
darowany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Muzeum
Narodowemu w Warszawie29.
Omawiany obraz jest szczególnie interesujący, gdyż do
tej pory znany był wyłącznie, wykonany na jego podstawie,
drzeworyt Józefa Jannużyńskiego, opublikowany w „Tygo-
dniku Ilustrowanym” z roku 1877'°. Także tylko o grafice
wspomina B. Fischinger31. Drzeworyt przedstawia jednak
o wiele niższy poziom artystyczny, szczegóły wystroju wnę-
trza oddane są mniej dokładnie niż na pierwowzorze, słabszy
jest rysunek.
Obraz przedstawia południową część ambitu, transept i po-
łudniową nawę boczną, ukazane w kierunku zachodnim. Po
lewej, na pierwszym planie, fragment portalu kaplicy bpa Za-
dzika, epitafium bpa Karola Skórkowskiego (zm. 1851), da-
lej kaplice: bpa Konarskiego oraz Zygmuntowska. Ponad wej-
ściem do tej ostatniej widzimy trzy portrety: pośrodku Zyg-
munta I, a po bokach Anny Jagiellonki w stroju koronacyj-
nym oraz w stroju wdowim, nad obrazami zwieńczenia zło-
żone z koron, bereł i liści laurowych32. Przyczółki portali ka-
plic bpa Zadzika i bpa Konarskiego zdobią złocone baroko-
we rzeźby. Między kaplicami konfesjonały z rokokowymi
szczytami. Po lewej, w transepcie, tablica upamiętniająca
zwycięstwo Jana III Sobieskiego pod Wiedniem. Po prawej
stronie obrazu, w arkadzie ambitu, usytuowano pomnik na-
grobny hr. Włodzimierza Potockiego (zm. 1812), flankowa-
ny przez dwa - widoczne jedynie we fragmencie - monu-
menty. Pierwszy, ufundowany przez Eliasza hr. Wodzickie-
go, poświęcono pamięci Michała z Granowa Wodzickiego
23 Ibidem, s. 163.
24 Spis obrazów..., s. 10.
25 Ibidem, s. 10, poz. 146; Wiercińska, o.c., s. 375.
26 Obraz wzmiankowany przez: F i s c h i n g e r, o.c., s. 502, poz. 4.
27 Spis obrazów..., s. 20, poz. 317.
28 Sprawozdanie Dyrekcji Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięk-
nych w Krakowie z czynności w roku 1873/1874, s. 11, poz. 152;
s. 13, poz. 23; Swieykowski, o.c., s. 158.
29 Thorvaldsen w Polsce [katalog wystawy], Warszawa 1994,
s. 132-133, poz. I. 77.
30 J. Banach, Ikonografia Wawelu, t. 2, Kraków 1977, s. 76-
77, poz. 215 (Źródła DW 9, cz. 2).
31 Fischinger, o.c., s. 502.
’2 F. K o p e r a, Malarstwo w Polsce odXVI do XVIII wieku, t. 2,
Kraków 1926, il. na s. 156 - doskonale widoczne zwieńczenie nad
portretem Anny Jagiellonki.
222