Studia Waweliana (9/10.2000-2001)

Konserwacja fragmentów dwóch gotyckich ołtarzy z katedry na Wawelu

Przygotowania do jubileuszowej wystawy „Wawel 1000-
2000” (5 V- 30VII2000) w Zamku Królewskim na Wawelu dały
okazję do zbadania i przeprowadzenia konserwacji dwóch go-
tyckich nastaw ołtarzowych pochodzących z katedry na Wa-
welu - tryptyku Św. Mikołaja, obecnie w kościele p.w. ŚŚ.
Idziego i Mikołaja w Zborówku1, oraz trzech figur z ołtarza
Wniebowzięcia NPM, niegdyś stojącego w katedralnej kapli-
cy Świętej Trójcy. Obecnie rzeźby znaj dują się w kościele p.w.
Św. Józefa w Muszynie1 2. Dzieła te zachowane w odległych od
Krakowa małych miejscowościach rozpoznane zostały wcze-
śniej jako waweliana (ale bez szczegółowych konfrontacji da-
nych źródłowych z konkretnymi zabytkami)3. Ten sukces ba-
dawczy dopełniła gruntowna konserwacja techniczna i este-
tyczna obydwu nastaw, przeprowadzona przez zespół pra-
cowników Zamku Królewskiego na Wawelu, w składzie: Oli-
wia Buchwald, Beata Nowak, Ewa Wiłkojć, złocenia Adam Kruk.
Wykonane zabiegi mają pełną dokumentację konserwatorską.

W Zborówku zachowały się: rzeźba ów. Mikołaj (ił. kolor. I),
dwustronnie malowane skrzydła, pięcioboczna nisza ze sklepie-
niem i złoconym obramieniem od frontu. Skrzydła tryptyku na
awersach przedstawiają Św. Stanisława i Św. Wojciecha (ił. ko-
lor. II i III), na rewersach scenę Zwiastowania (il. kolor. IV i V)
Malowane temperą kwatery, przypisywane warsztatowi Jana
Wielkiego, są datowane na rok 1481. Św. Mikołaja Andrzej M.
Olszewski wiąże z kręgiem mistrza rzeźb w ołtarzu w Książnicach
Wielkich, a Wojciech Marcinkowski z figurąTw. Mikołaja z ko-
ścioła w Kieżmarku4.

Z nastawy ołtarza p.w. Wniebowzięcia NPM zachowały
się rzeźby: Matka Boska z Dzieciątkiem, ów. Otylia, Św. Jadwi-
ga Śląska, przypisywane warsztatowi rzeźbiarskiemu ołtarza
Św. Trójcy z kaplicy Św. Trójcy w katedrze na Wawelu. Czas
ich powstania określono na lata siedemdziesiąte XV wieku5.
Rekonstrukcję nastawy ołtarza Wniebowzięcia NPM z kate-
dry na Wawelu przedstawiła Helena Małkiewiczówna6.

W okresie baroku katedra wawelska zmieniała wewnętrz-
ny wygląd i średniowieczne retabula trafiły do prowincjonal-

1. Warsztat rzeźbiarski ołtarza Św. Trójcy, Matka Boska
z Dzieciątkiem, Kraków, lata siedemdziesiąte w. XV (fragment).
Kościół parafialny Św. Józefa w Muszynie. Stan przed konserwacją

(fot. J. Kietliński)

nych kościołów w diecezji. Tryptyk św. Mikołaja w roku 1629,
za pośrednictwem ks. Stanisława Rudzkiego, znalazł się w Zbo-
rówku7. Rzeźby Matka Boska z Dzieciątkiem, Św. Otylia, Św.
Jadwiga Śląska, z usuniętej przez biskupa Piotra Tylickiego w
roku 1616 nastawy, przekazano (decyzją Kapituły krakowskiej)
do Muszyny8.

1 J. Gadomski, K.J. Czyżewski, Dyptyk z kaplicy Św. Mi-
kołaja [w:] Wawel 1000-2000. Wystawa jubileuszowa, t. 1: Kultura
artystyczna dworu królewskiego i katediy. Katedra krakowska - bi-
skupia, królewska, narodowa, Kraków 2000, s. 73-74.

2 H. Małkiewiczówna, Matka Boska z Dzieciątkiem, Św.
Jadwiga i Św. Otylia [w:] Wawel 1000-2000. Wystawa jubileuszowa,
t. 1: Kultura artystyczna dworu królewskiego i katedry. Katedra kra-
kowska - biskupia, królewska, narodowa, Kraków 2000, s. 71-73.

3M. Rożek, Katedra wawelska w XVII wieku, Kraków 1980,
s. 167.

4 Gadomski, Czyżewski, o.c., s. 74.

5 A.M.Olszewski, O kilku grupach późnogotyckiej rzeźby ma-

łopolskiej, Warszawa 1965, s. 277-287; Idem, Z rozważań nad sztu-

ką ,, okresu ciemnego ”w Małopolsce (Sprawozdania z Posiedzeń
Komisji Naukowych PAN, Oddział w Krakowie, styczeń-czerwiec
1969, s. 182-185); E. Polak-T raj do s, Dzieje twórczości Jakuba
z Sącza (Rocznik Sądecki 12: 1971, s. 523-571); Eadem, Związki
artystyczne Polski ze Spiszem i Słowacją od połowy XV do początków
XVIwieku. Rzeźba i malarstwo, Wrocław 1970, s. 139-140; Eadem,
Grupa rzeźb gotyckich z Muszyny. Problem prowieniencji (Rocznik
Sądecki 26: 1998, s. 109-115).

6Małkiewiczówna, o.c. , t. 1, s. 73.

J. Gadomski, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski
1500-1540, Warszawa-Kraków 1995, s. 14.

8 Gadomski, Czyżewski, o.c., t. 1, s. 74.

247