Studia Wilanowskie (20.2012)

KOLEKCJA
XVIIIAVIECZNYCH
WYROBÓW
MANUFAKTURY
MIŚNIEŃSKIEJ
W ZAMKU
KRÓLEWSKIM
NA WAWELU
Do/ofa Gabryś

Kolekcja XVIIl-wiecznych wyrobów manufaktury
miśnieńskiej w Zamku Królewskim na Wawelu nie jest
zbiorem historycznym. Chociaż wzgórze wawelskie,
z królewskim zamkiem oraz katedrą, jest dla Pola-
ków najważniejszą pamiątką historyczną, a zamek
od XI do połowy XVII w. był główną siedzibą władców,
nie zachowały się prawie żadne obiekty z jego histo-
rycznej kolekcji. Po utracie niepodległości w wyniku
zaborów, w 1795 r. Wawel utracił swój królewski cha-
rakter, wyposażenie wnętrz zostało całkowicie utraco-
ne, a całe wzgórze przekształcono w twierdzę, w której
stacjonował austriacki garnizon wojskowy. Dopiero po

Kraków 1983. t. 2, s. 172-173;
1982, nr 96 (marzec), il. 4, 5.
^ Nr inw. 5085; M. Piątkiewicz-
-Dereniowa, op. cli., t. 2,
s. 63-67.
7706-1775, oprać. U. Pietsch,
Leipzig 2002, s. 95-99.
Dusseldorf 7902. 7Hustrierter
Katalog. 7. Mai 61s 20. October,
Dusseldorf 1902, s. 83.
Leipzig 190(4 s. 132.

1880 r. podjęto odbudowę pałacu królewskiego. Historia obecnej,
liczącej ok. 400 obiektów kolekcji porcelany miśnieńskiej rozpo-
czyna się po 1945 r. Eksponaty pozyskiwane były zarówno drogą
zakupów, jak i darów.
Przełomowe znaczenie miał dar Tadeusza Wierzejskiego (1892-
1974), z 1966 r., w którym przekazał prawie 200 obiektów pocho-
dzących głównie z pierwszego okresu działalności Królewskiej
Manufaktury w Miśni, stanowiących do dziś najważniejsze eks-
ponaty. Wierzejski był znanym kolekcjonerem i antykwariuszem,
mieszkającym przed 11 wojną światową we Lwowie. W 1938 r.
Zamek Królewski na Wawelu zakupił od niego dzban fajansowy
habański. Po wojnie Wierzejski gromadził swoją kolekcję w War-
szawie, a przekazany na Wawel zbiór porceąlany miśnieńskiej
był tylko jej częścią.
Z tej właśnie kolekcji pochodzi najstarszy obiekt z manufaktury
miśnieńskiej w zbiorach. Jest to czajnik z kamionki Johanna
Friedricha Bóttgera, datowany na 1711 r., wykonany z brunat-
noczerwonej glinki z dekoracją plastyczną - maską pod wyle-
wem i lambrekinem, oraz złoceniami'.
Wśród obiektów ofiarowanych przez Wierzejskiego znajdowa-
ła się jedna z najznakomitszych realizacji Johanna Joachima
Kaendlera (1706-1775)-. Jest to wielopostaciowa kompozycja
Ukrzyżowani I il-1 I, modelowana dla Augusta 111 w 1743 r. - jak
wynika z dziennika pracy artysty - od marca do października^
Proweniencja wawelskiej grupy, zanim trafiła ona do kolekcji
Wierzejskiego, jest nieznana, a przypuszczenia badaczy łączące
ją z pałacem Bruhlów w Pfórten (obecnie Brody), nie znajdują
potwierdzenia. Drugą, znaną wyłącznie z publikacji i zapewne
identyczną rzeźbą, była grupa należąca do Emila Weyerbuscha
z Elberfeld, wymieniona w katalogu wystawy z 1902 r. w Dussel-
dorfie^. Królewska grupa z Pałacu Japońskiego znajduje się
nieprzerwanie od XVIII w. w Dreźnie, w zbiorach Porzellan-
sammlungS. Wiadomo jeszcze o dwu realizacjach rzeźby. Z oka-
zji jubileuszu 1888 r. król Albert Saski ofiarował grupę Golgoty

DOROTA GABRYŚ