Torbus, Tomasz: Zamki krzyżackie (Wrocław, 2010)

Działdowo

Soldau

Wczasach swojej budowy Dział-
dowo stanowiło jeden z najoka-
zalszych zamków krzyżackich,
niebędących siedzibą konwentu. Do dziś
zachowało się niemal w całości główne
południowo-wschodnie skrzydło zamku.
Niestety, poważny dysonans w tym histo-
rycznym widoczku wprowadza niedawno
ukończony gmach urzędu miejskiego,
którego pierwotny projekt pamięta jeszcze
epokę gierkowską, posadowiony na murach
południowo-zachodniego skrzydła. Każda
epoka pozostawia swoich kamiennych
świadków historii, co jest — czy ktoś to
lubi czy nie — zupełnie normalne, jednak
Działdowo wyróżnia się wyjątkowo moc-
no zakłóconymi proporcjami tej dziwnej
budowli, nie mówiąc już o nonszalanckim
stosunku do substancji zabytkowej.
Działdowo w ziemi sasińskiej leżało
na pradawnym szlaku handlowym przebie-
gającym między Prusami a Mazowszem.
Jak głoszą niepotwierdzone przekazy, za-
mek powstał tu już w 1306 r., lecz pierw-
sza wiarygodna wzmianka o „Ordenshaus
Soldau” pochodzi dopiero z lat trzydzie-
stych XIV w. i związana jest z działalnością
budowlaną późniejszego wielkiego mistrza
Dietricha von Altenburg (1335—1341).
Miastu przywilej lokacyjny nadano w roku
1344. Od 1348 r. Działdowo było proku-
ratorią komturii w Ostródzie, a od 1383
do bitwy pod Grunwaldem — nawet osob-
nym wójtostwem. Historia działdowskiego
zamku, począwszy od 1376 r., kiedy to spa-
lił go Kiejstut z Litwinami, jest nieustają-
cym ciągiem wojen, pożarów (największy
w 1868 r.) i wyburzeń.

In ihrer Entstehungszeit gehörte diese
Anlage zu den vornehmsten unter den
Ordensburgen ohne Konvent. Bis heute
hat sich der Südostflügel der Burg fast voll-
ständig erhalten. Leider wird dieses reizvolle
historische Bild durch den Neubau der Stadt-
verwaltung zerstört, da er, auf den Fundamen-
ten des früheren Südwestflügels errichtet, mit
seiner disharmonischen Formengebung, die
an altvergangene sozialistische Zeiten erinnert,
hier völlig fehl am Platze ist. Jede Epoche
hinterließ ihre eigenen steinernen Zeugnisse,
was vollkommen normal ist - unabhängig von
jeder persönlichen Meinung. In Soldau jedoch
sind die Proportionen stark überstrapaziert,
ganz zu schweigen davon, wie stiefmütterlich
man hier mit historischer Bausubstanz umge-
gangen ist.
Soldau im Sassiner Land (poln. Ziemia
Sasińska) lag an einem uralten Handelsweg
zwischen Masowien und dem Prußenland.
Wie aus Überlieferungen bekannt, die jedoch
nicht mit Quellen belegbar sind, entstand die
Burg schon im Jahre 1306. Die erste glaub-
würdige Notiz über das Ordenshaus Soldau
stammt aus den 30er Jahren des 14. Jhs. und
bezieht sich auf die Bautätigkeit des künfti-
gen Hochmeisters Dietrich von Altenburg
(1335-1341). Das Gründungsprivileg wurde
der Stadt im Jahre 1344 erteilt. Ab 1348 war
Soldau Sitz des Pflegeramtes der Komturei in
Osterode, und ab 1383 bis zur Schlacht bei
Tannenberg sogar eine selbstständige Vogtei.
Die Geschichte der Burg Soldau, beginnend
mit dem Jahr 1376 als Kynstutte sie mit sei-
nen Truppen zerstörte, ist eine fortwährende
Kette von Kriegen, Bränden (der größte war
1868) und Abbruchmaßnahmen.