Torbus, Tomasz: Zamki krzyżackie (Wrocław, 2010)

Elbląg

Elbing

Aż do początku XIV w. Elbląg - sie-
dziba mistrza krajowego — stanowił
centralny ośrodek władzy zakonu
w Prusach. Już około 1237 r. krzyżowcy
z Miśni założyli tu osiedle, które w 1246
otrzymało lubeckie, czyli hanzeatyckie, pra-
wa miejskie. Osada ta miała dostęp zarówno
do Morza Bałtyckiego (Zalewu Wiślanego),
jak i połączenie z głębią lądu dzięki lokaliza-
cji nad rzeką Elbląg. To korzystne położenie
skłoniło czwartego z kolei pruskiego mistrza
krajowego, Dietricha von Grünningen, do
obrania w 1251 r. Elbląga na swą siedzibę.
Po przeniesieniu się wielkiego mistrza do
Malborka w 1309 r. i zlikwidowaniu urzędu
mistrza krajowego dla Prus, Elbląg stał się
miejscem, gdzie rezydował komtur i wielki
szpitalnik zakonu.
Pierwsze, jeszcze drewniano-ziem-
ne umocnienia powstały na wyspie rzecz-
nej, przylegającej do miasta od południa.
W 1246 r. mistrz krajowy zezwolił domi-
nikanom na zbudowanie w Elblągu cegla-
nego kościoła, po tej dacie powstała też
murowana warownia. Już w latach czter-
dziestych XIII w., a także w czasie wiel-
kiego powstania po 1260 r., kasztel oparł
się wszystkim próbom zdobycia. W 1454 r.
zamek elbląski, tak jak zamki w Gdańsku,
Toruniu i Bartoszycach, został zniszczony.
Usytuowane w sąsiedztwie autonomicz-
nych miast hanzeatyckich, były symbo-
lem niechcianego władztwa, ale rozbiórki
wynikały również z politycznego pragma-
tyzmu po przejściu pod polską kuratelę.
Uniemożliwić miały Kazimierzowi Ja-
giellończykowi osadzenie w nich swoich
urzędników i załóg wojskowych. Choć do

Bis zu Beginn des 14. Jhs. bildete El-
bing mit dem Sitz des Landkomturs
das Machtzentrum des Deutschen
Ordens im Prußenland. Schon um das Jahr
1237 gründeten Ordensritter aus Meißen hier
eine Siedlung, der 1246 das Lübische, also
hansische, Stadtrecht verliehen wurde. Diese
Siedlung hatte Zugang sowohl zur Ostsee
(zum Frischen Haff), als auch über den Fluss
Elbing Verbindung ins Landesinnere. Diese
günstige Lage bewegte den vierten Landmei-
ster, Dietrich von Grünnigen, die Stadt Elbing
1251 zu seinem Sitz zu wählen. Nach dem
Umzug des Hochmeisters nach Marienburg
1309 und der Abschaffung des Landmeister-
amtes für das Prußenland wurde Elbing zum
Sitz des Komturs und des Obersten Spittlers
des Ordens.
Die ersten Holz-Erd-Befestigungen ent-
standen auf der Flussinsel, die sich von Westen
her an die Stadt anschloss. 1246 gestattete der
Landmeister den Dominikanern den Bau einer
Backsteinkirche, danach entstand auch eine ge-
mauerte Feste. Bereits in den 40er Jahren des
13. Jhs. aber auch während des zweiten prußi-
schen Aufstands nach 1260 konnte die Wehr-
anlage nicht erobert werden. 1454 wurde die
Eibinger Burg jedoch so wie Thorn, Danzig
und Bartenstein (poln. Bartoszyce) von den
Städtern zerstört. Die in Nachbarschaft zu den
autonomen Hansestädten gelegenen Burgen
galten als Symbol einer ungewollten Macht. Es
sollte überdies verhindert werden, dass Kasi-
mir IV. der Jagiellone hier seine Beamten und
Soldaten hätte in Nähe der autonomen Stadt
unterbringen können. Obwohl bis heute zahl-
reiche Streitfragen bestehen, lässt sich das Er-
scheinungsbild der Burg dank deutscher Aus-