Torbus, Tomasz: Zamki krzyżackie (Wrocław, 2010)

ELBLĄG

63

dziś pozostało niemało kwestii spornych,
rekonstrukcja zamku stała się możliwa za
sprawą wykopalisk niemieckich prowadzo-
nych przed 1945 r. oraz badań Tadeusza
Nawrolskiego z lat 1976-1985.
Z bryły klasztoru zachowały się
jedynie fundamenty. Ich nieregularny
czworokąt, o wymiarach 65 x 78 m, jest
reliktem największego konwentu, jaki kie-
dykolwiek powstał na terenie Prus. Pod-
czas badań odkryto pozostałości kruż-
ganków, a także piec typu hipokaustum.
We wtórnym złożu znaleziono również
sporo detali architektonicznych wysokiej
klasy — glazurowane kształtki oraz figury
panien mądrych i głupich. Podobnie jak
w Malborku, figury zdobiły przypuszczal-
nie portal kościoła zamkowego, słynnego
z przechowywanych w nim relikwii Świę-
tego Krzyża. Elbląg — obok Lochstedt,
Pokarmina (niem. Brandenburg nad Zale-
wem Wiślanym) i pierwszej fazy Malbor-
ka — należał bowiem do grupy zamków
o bardzo dekoracyjnych rozwiązaniach
wystroju, powstałych nie bez udziału
warsztatów cysterskich.
Prócz fundamentów zachowała się
ponadto na przedzamczu krzyżacka sło-
downia — dziś siedziba Muzeum Elblą-
skiego — oraz gotyckie piwnice w budynku
gimnazjum i tzw. domu rektora. Ich bogate
formy skłoniły wcześniejszych badaczy, jak
Karl Hauke i Horst Stobbe, do lokalizowa-
nia tutaj pałacu mistrza krajowego, będą-
cego jakoby prototypem malborskiego Pa-
łacu Wielkich Mistrzów. I choć granitowa
kolumna stojąca na dziedzińcu przedzam-
cza z pewnością pochodzi z pomieszczeń
reprezentacyjnych zamku, którego bogac-
twa wystroju architektonicznego możemy
się tylko domyślać, pogląd ten pozostaje
wyłącznie spekulacją.

grabungen vor 1945 und den Forschungen von
Tadeusz Nawrolski in den Jahren 1976-1985
rekonstruieren.
Vom Baukörper des Konvents blieben
allein die Fundamente erhalten. Das unregel-
mäßige Viereck (65 X 78 Meter) ist ein Über-
bleibsel der größten Burg, die jemals auf dem
Gebiet des Prußenlandes entstand. Während
der Ausgrabungen wurden Reste von Kreuz-
gängen sowie die für Ordensburgen typische
Ofenkonstruktion, das Hypokaustum, frei-
gelegt. Im Schutt wurden mehrere Architek-
turdetails von sehr hoher Qualität gefunden
- glasierte Formsteine und Figuren der tö-
richten und klugen Jungfrauen. Ähnlich wie
in Marienburg waren diese Figuren vermut-
lich Zierstücke am Portal der Burgkirche, die
wegen der hier aufbewahrten Reliquie des
Heiligen Kreuzes berühmt war. Elbing ge-
hörte - neben Lochstedt, Brandenburg und
der Marienburg in ihrer ersten Bauphase - zu
jener Burgengruppe, deren Dekorationen auf-
wendig gestaltet waren. Einen großen Anteil
an dieser Prachtentfaltung hatten die Werk-
stätten der Zisterzienser.
Außer den Fundamenten blieben über-
dies auf dem Gelände der früheren Vorburg
ein Malzhaus aus der Ordenszeit - heute
das Eibinger Museum — und die gotischen
Kellerräume im heutigen Schulgebäude und
dem sog. Rektorhaus erhalten. Der Dekor-
reichtum bewog einige frühere Forscher wie
Karl Hauke und Horst Stobbe dazu, hier den
Palast des Landmeisters zu lokalisieren und
ihn als Prototypen des späteren der Hoch-
meisterpalastes in Marienburg anzusehen.
Und auch wenn die Granitsäule, die im In-
nenhof der Burg steht, ganz gewiss aus ei-
nem der Repräsentationsräumen stammt,
deren architektonische Prachtentfaltung wir
nur erahnen können, bleibt dies alles doch
nur eine Vermutung.