DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.23630#0024
PROWENIENCJA MATERIAŁOWA ZABYTKÓW WARSZAWSKICH Z XVI W,
powstały z tego samego materiału - gruzłowatego, zbitego wapienia jurajskiego, o górnowę-
gierskiej tub siedmiogrodzkiej proweniencji.
Materiał ten stał się podstawowym medium rzeźbiarskim wśród artystów północnowłoskich
i tessyńskich, pracujących w Krakowie od lat 60. XVI do lat 20. XVII w. Rzeczony kamień ma bar-
dzo zbliżoną do omówionego poprzednio „kamienia królewskiego" niejednolitą, gruzłowatą tek-
sturę, z lepiszczem o tylko nieznacznie ciemniejszym zabarwieniu, jednak odróżnia go obecność
licznych amonitów różnej wielkości oraz pojedynczych cienkich brekcji zalanych białawym kal-
cytem, z piaskowo-szarymi, gdzieniegdzie nawet piaskowo-zielonkawymi przebarwieniami
w strefach kontaktowych, o kształcie grubych linii. Kolorem przypominają one charakterystycz-
ne, ciemniejsze, zielonkawo-szare pasma w teksturze środkowojurajskiego (liasowego) wapienia
Lienbacherlub Wimberger Rot-Grau i Heli Rot-Grauz Adnet, lecz są od nich duzo węższe, mają
bardziej krzywoliniowy przebieg i niekiedy przecinają się nawzajem (il. 5), Inną ważną cechą
charakterystyczną właśnie dla tego kamienia jest jego podatność na powierzchniowe spękanie
i wypryskiwanie wzdłuż linii lepiszcza17
Za bodaj najwcześniejszą znaną mi pracę rzeźbiarską, którą wykonano właśnie w tej odmianie
czerwonego „marmuru", należałoby uznać tafle tablic inskrypcyjnych i wstawek inkrustacyj-
nych w monumentalnym pomniku dwóch Janów Tarnowskich w Tarnowie (1561-74), wspól-
nym dziele Giovanniego Marii Moski zw. Padovano i Girolama Canavesiego18. Sam Canavesi
uzył go wkrótce we własnych dziełach sepulkralnych, upamiętniających kolejno: prymasa Jana
Przerębskiego w Łowiczu (wyk. po 1562), członków senatorskich rodzin Tęczyńskich w Ksią-
żu Wielkim (wyk. 1565-6), Górków (wyk. 1574) i biskupa poznańskiego Adama Konarskiego
(wyk. 1574) w poznańskiej katedrze oraz Jakuba Rokossowskiego (zm. 1580) w kolegiacie
w pobliskich Szamotułach19 W latach 80. i 90. XVI w. identycznym materiałem posługiwali się
także dwaj najpoważniejsi konkurenci: Santi Gucci Fiorentino i Tyrolczyk Giovanni Sigmund
zw. de Simon (de Simonis), których prace, także warsztatowe, m.in. zrealizowany w dwóch eta-
pach zbiorowy nagrobek członków patrycjuszowskiej włoskiej rodziny Montelupich w kościele
Mariackim w Krakowie (wyk. ok. 1590-1600 i po 1605)20, docierały daleko poza granice Mało-
polski, a w wypadku drugiego z mistrzów - az do odległych o ponad 300 km Kościana, Radlina,
Środy i Kościelca Inowrocławskiego w Wielkopolsce oraz do kolegiaty w Łowiczu na Mazowszu
i katedry w Chełmży w Prusach Królewskich21, Z omawianego kamienia inni, juz anonimowi, rzeź-
biarze krakowscy odkuli jeszcze szereg nieatrybuowanych dotąd pomników nagrobnych, rozsia-
nych po całym terenie Królestwa Polskiego, m.in. biskupa krakowskiego Franciszka Krasińskiego
(zm. 1577) w kolegiacie w Bodzentynie22, a na samym Mazowszu - płytę figuralną Jana
(zm. 1546) i Katarzyny z Mrokowskich Krasińskiej w Krasnem (ok. 1580)23, płytę Anny Śleszyń-
skiej (zm, 1578) w piętrowym nagrobku w kolegiacie w Łowiczu (przypisywaną Janowi Micha-
łowiczowi z Urzędowa) (il. 6)2i oraz biskupa Piotra Dunina-Wolskiego (zm. 1590) w Płocku25.
22
powstały z tego samego materiału - gruzłowatego, zbitego wapienia jurajskiego, o górnowę-
gierskiej tub siedmiogrodzkiej proweniencji.
Materiał ten stał się podstawowym medium rzeźbiarskim wśród artystów północnowłoskich
i tessyńskich, pracujących w Krakowie od lat 60. XVI do lat 20. XVII w. Rzeczony kamień ma bar-
dzo zbliżoną do omówionego poprzednio „kamienia królewskiego" niejednolitą, gruzłowatą tek-
sturę, z lepiszczem o tylko nieznacznie ciemniejszym zabarwieniu, jednak odróżnia go obecność
licznych amonitów różnej wielkości oraz pojedynczych cienkich brekcji zalanych białawym kal-
cytem, z piaskowo-szarymi, gdzieniegdzie nawet piaskowo-zielonkawymi przebarwieniami
w strefach kontaktowych, o kształcie grubych linii. Kolorem przypominają one charakterystycz-
ne, ciemniejsze, zielonkawo-szare pasma w teksturze środkowojurajskiego (liasowego) wapienia
Lienbacherlub Wimberger Rot-Grau i Heli Rot-Grauz Adnet, lecz są od nich duzo węższe, mają
bardziej krzywoliniowy przebieg i niekiedy przecinają się nawzajem (il. 5), Inną ważną cechą
charakterystyczną właśnie dla tego kamienia jest jego podatność na powierzchniowe spękanie
i wypryskiwanie wzdłuż linii lepiszcza17
Za bodaj najwcześniejszą znaną mi pracę rzeźbiarską, którą wykonano właśnie w tej odmianie
czerwonego „marmuru", należałoby uznać tafle tablic inskrypcyjnych i wstawek inkrustacyj-
nych w monumentalnym pomniku dwóch Janów Tarnowskich w Tarnowie (1561-74), wspól-
nym dziele Giovanniego Marii Moski zw. Padovano i Girolama Canavesiego18. Sam Canavesi
uzył go wkrótce we własnych dziełach sepulkralnych, upamiętniających kolejno: prymasa Jana
Przerębskiego w Łowiczu (wyk. po 1562), członków senatorskich rodzin Tęczyńskich w Ksią-
żu Wielkim (wyk. 1565-6), Górków (wyk. 1574) i biskupa poznańskiego Adama Konarskiego
(wyk. 1574) w poznańskiej katedrze oraz Jakuba Rokossowskiego (zm. 1580) w kolegiacie
w pobliskich Szamotułach19 W latach 80. i 90. XVI w. identycznym materiałem posługiwali się
także dwaj najpoważniejsi konkurenci: Santi Gucci Fiorentino i Tyrolczyk Giovanni Sigmund
zw. de Simon (de Simonis), których prace, także warsztatowe, m.in. zrealizowany w dwóch eta-
pach zbiorowy nagrobek członków patrycjuszowskiej włoskiej rodziny Montelupich w kościele
Mariackim w Krakowie (wyk. ok. 1590-1600 i po 1605)20, docierały daleko poza granice Mało-
polski, a w wypadku drugiego z mistrzów - az do odległych o ponad 300 km Kościana, Radlina,
Środy i Kościelca Inowrocławskiego w Wielkopolsce oraz do kolegiaty w Łowiczu na Mazowszu
i katedry w Chełmży w Prusach Królewskich21, Z omawianego kamienia inni, juz anonimowi, rzeź-
biarze krakowscy odkuli jeszcze szereg nieatrybuowanych dotąd pomników nagrobnych, rozsia-
nych po całym terenie Królestwa Polskiego, m.in. biskupa krakowskiego Franciszka Krasińskiego
(zm. 1577) w kolegiacie w Bodzentynie22, a na samym Mazowszu - płytę figuralną Jana
(zm. 1546) i Katarzyny z Mrokowskich Krasińskiej w Krasnem (ok. 1580)23, płytę Anny Śleszyń-
skiej (zm, 1578) w piętrowym nagrobku w kolegiacie w Łowiczu (przypisywaną Janowi Micha-
łowiczowi z Urzędowa) (il. 6)2i oraz biskupa Piotra Dunina-Wolskiego (zm. 1590) w Płocku25.
22