DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.23630#0032
PRZEŁOM - LATA 1607-1608
Poza Mistrzem M. 5, identycznym „marmurem" spiskim zaczęli posługiwać się juz w 1. połowie
lat 50. XVI w. najważniejsi twórcy późnego renesansu w Krakowie, Pierwszym był Padovano,
który odkuł z niego - wspólnie z warsztatowymi współpracownikami, przede wszystkim z po-
chodzącym z południowoszwajcarskiego kantonu Ticino Girolamem Canavesim - płaskorzeźbio-
ne płyty figuralne w pomnikach: Elżbiety Zebrzydowskiej w kolegiacie w Kielcach (wyk. po 1553),
prymasa Mikołaja Dzierzgowskiego w Gnieźnie (1554), biskupa przemyskiego Jana Dziaduskiego
w tamtejszej katedrze (po 1559), Jana Kamienieckiego w świątyni franciszkanów w Krośnie
(1560) oraz biskupów: płockiego, Andrzeja Noskowskiego, w kolegiacie w Pułtusku (1561) i An-
drzeja Czarnkowskiego (zm. 1562) w Poznaniu (fragmenty obecnie w zbiorach Muzeum Miasta
Poznania i dawnym kościele par, w pobliskim Tarnowie Podgórnym). Identycznego kamienia, obok
wielu innych gatunków „marmurów" i alabastru, Padovano i Canavesi użyli we wspomnianym
monumentalnym dziele - zespole pomników senatorskiego rodu Tarnowskich - i w pomniej-
szych zleceniach sepulkralnych w kolegiacie w Tarnowie (wyk. 1561-74).
W jednej z nieustalonych włoskich pracowni w Krakowie, być może Padovana, powstała tez
znakomita płyta figuralna w nagrobku Jana Gabriela Tęczyńskiego (zm, 1553), ustawionym
ok. 1553-61 r. w mauzoleum rodzinnym w kościele par. kanoników regularnych laterańskich
w Kraśniku pod Lublinem, a w 1556 r. inny rzeźbiarz z tego ośrodka odkuł płytę figuralną Jana i Ka-
tarzyny Burzeńskich (zm. 1538) do kościoła par. w Zadzimiu pod Sieradzem, Wapień lubowelski
stał się podstawowym medium rzeźbiarskim również dla Jana Michałowicza z Urzędowa, pierw-
szego Polaka z sukcesem konkurującego w Krakowie z twórcami włoskimi. Michałowicz uzył go
w dwóch znakomitych figurach biskupów: Benedykta Izdbieńskiego w Poznaniu (wyk. po 1555)
i Andrzeja Zebrzydowskiego na Wawelu (1562) oraz w reliefowej płycie Marcina Śleszyńskiego
w kolegiacie w Łowiczu (ok. 1580). Sam Canavesi, juz po usamodzielnieniu się jako rzeźbiarz
w 1. połowie lat 70. XVI w., z identycznego wapienia odkuł jeszcze figurę Kacpra Wielogłow-
skiego w pomniku grobowym w Czchowie nad Dunajcem (1580). Powyższy temat wymaga
jeszcze gruntownych studiów, głównie w kręgu renesansowej rzeźby małopolskiej 2. połowy
XVI w., niemniej juz teraz można stwierdzić, ze od lat 70. XVI w. wapień spiski ustępował powoli
miejsca innym, konkurencyjnym materiałom kamieniarskim o niemal identycznej kolorystyce
i podobnych własnościach fizycznych. Ostatnim dziełem z tej grupyjest właśnie płyta figuralna
Katarzyny z Kosińskich Ossolińskiej (zm. 1607) (il. 11)12
Niezwykle późna data powstania nagrobka warszawskiego stoi w sprzeczności z wiedzą
na temat wykorzystania wapienia spiskiego w Rzeczypospolitej. Dotąd nie próbowano pod-
ważać datowania samej płyty, którą Mikocka-Rachubowa zestawiła z innymi współczesnymi
pracami Giovanniego de Simona - pełnoplastycznymi posągami Jadwigi z Lubrańskich Opa-
lińskiej w Kościanie (ok. 1590, wapień pińczowski) oraz Katarzyny z Kościeleckich Opalińskiej
w Radlinie (1593-1601, wapień górnowęgierski lub siedmiogrodzki)13, reprezentującymi jednak
30
Poza Mistrzem M. 5, identycznym „marmurem" spiskim zaczęli posługiwać się juz w 1. połowie
lat 50. XVI w. najważniejsi twórcy późnego renesansu w Krakowie, Pierwszym był Padovano,
który odkuł z niego - wspólnie z warsztatowymi współpracownikami, przede wszystkim z po-
chodzącym z południowoszwajcarskiego kantonu Ticino Girolamem Canavesim - płaskorzeźbio-
ne płyty figuralne w pomnikach: Elżbiety Zebrzydowskiej w kolegiacie w Kielcach (wyk. po 1553),
prymasa Mikołaja Dzierzgowskiego w Gnieźnie (1554), biskupa przemyskiego Jana Dziaduskiego
w tamtejszej katedrze (po 1559), Jana Kamienieckiego w świątyni franciszkanów w Krośnie
(1560) oraz biskupów: płockiego, Andrzeja Noskowskiego, w kolegiacie w Pułtusku (1561) i An-
drzeja Czarnkowskiego (zm. 1562) w Poznaniu (fragmenty obecnie w zbiorach Muzeum Miasta
Poznania i dawnym kościele par, w pobliskim Tarnowie Podgórnym). Identycznego kamienia, obok
wielu innych gatunków „marmurów" i alabastru, Padovano i Canavesi użyli we wspomnianym
monumentalnym dziele - zespole pomników senatorskiego rodu Tarnowskich - i w pomniej-
szych zleceniach sepulkralnych w kolegiacie w Tarnowie (wyk. 1561-74).
W jednej z nieustalonych włoskich pracowni w Krakowie, być może Padovana, powstała tez
znakomita płyta figuralna w nagrobku Jana Gabriela Tęczyńskiego (zm, 1553), ustawionym
ok. 1553-61 r. w mauzoleum rodzinnym w kościele par. kanoników regularnych laterańskich
w Kraśniku pod Lublinem, a w 1556 r. inny rzeźbiarz z tego ośrodka odkuł płytę figuralną Jana i Ka-
tarzyny Burzeńskich (zm. 1538) do kościoła par. w Zadzimiu pod Sieradzem, Wapień lubowelski
stał się podstawowym medium rzeźbiarskim również dla Jana Michałowicza z Urzędowa, pierw-
szego Polaka z sukcesem konkurującego w Krakowie z twórcami włoskimi. Michałowicz uzył go
w dwóch znakomitych figurach biskupów: Benedykta Izdbieńskiego w Poznaniu (wyk. po 1555)
i Andrzeja Zebrzydowskiego na Wawelu (1562) oraz w reliefowej płycie Marcina Śleszyńskiego
w kolegiacie w Łowiczu (ok. 1580). Sam Canavesi, juz po usamodzielnieniu się jako rzeźbiarz
w 1. połowie lat 70. XVI w., z identycznego wapienia odkuł jeszcze figurę Kacpra Wielogłow-
skiego w pomniku grobowym w Czchowie nad Dunajcem (1580). Powyższy temat wymaga
jeszcze gruntownych studiów, głównie w kręgu renesansowej rzeźby małopolskiej 2. połowy
XVI w., niemniej juz teraz można stwierdzić, ze od lat 70. XVI w. wapień spiski ustępował powoli
miejsca innym, konkurencyjnym materiałom kamieniarskim o niemal identycznej kolorystyce
i podobnych własnościach fizycznych. Ostatnim dziełem z tej grupyjest właśnie płyta figuralna
Katarzyny z Kosińskich Ossolińskiej (zm. 1607) (il. 11)12
Niezwykle późna data powstania nagrobka warszawskiego stoi w sprzeczności z wiedzą
na temat wykorzystania wapienia spiskiego w Rzeczypospolitej. Dotąd nie próbowano pod-
ważać datowania samej płyty, którą Mikocka-Rachubowa zestawiła z innymi współczesnymi
pracami Giovanniego de Simona - pełnoplastycznymi posągami Jadwigi z Lubrańskich Opa-
lińskiej w Kościanie (ok. 1590, wapień pińczowski) oraz Katarzyny z Kościeleckich Opalińskiej
w Radlinie (1593-1601, wapień górnowęgierski lub siedmiogrodzki)13, reprezentującymi jednak
30