DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.23630#0106
Kryzys gospodarczy po zniszczeniach „potopu szwedzkiego", nawracające w latach 60. XVII w,
epidemie oraz konieczność szybkiej odbudowy stolicy i majątków patrycjatu, połączone z ge-
neralnymi zmianami w strukturze handlu zewnętrznego i rzemiosła Warszawy, spowodowały
gwałtowne zahamowanie pobożnych fundacji komemoratywnych i kultowych w archikolegiacie.
W ostatnim okresie panowania Jana Kazimierza stracili naznaczeniu cudzoziemscy dworzanie
królewscy, a ster rządów przejęła magnateria, niezainteresowana upamiętnianiem własnych
pochówków w stołecznych świątyniach parafialnych, koncentrująca uwagę na zakładaniu
i rozwoju okolicznych jurydyk1. Wpływowe rodziny szlacheckie, podkreślające swoje związki
z Warszawą, wybierały na miejsce ostatniego spoczynku współfundowane lub uposażane
świątynie zakonne: augustianów, bernardynów, dominikanów, franciszkanów-reformatów,
misjonarzy i pijarów. Zabiegi polityczne szlachty zgromadzonej na elekcji Michała Korybuta
Wiśniowieckiego, w 1669 r, wymogły wprowadzenie do poeto convento zapisu o ograniczeniu
dostępu cudzoziemców i mieszczan do grona kolegium kanonickiego archikolegiaty. Prestiżo-
wy - skądinąd - przywilej państwowy dla najważniejszej świątyni miasta miałjednak poważne
konsekwencje dla dotychczasowych jej gospodarzy: kapituły i mieszczaństwa. Od tej chwili
podkreślano status państwowy tego kościoła, natomiast fundacje „sławetnych" mieszczan
skupiły się wokół bractw religijnych i kontynuacji opieki nad erygowanymi wcześniej kaplicami
i altanami. Jedynym przykładem okazałego epitafium dedykowanego osobie z tego kręgu jest
wzmiankowany wcześniej pomnik Francuza kan. Mariana Lauscheffera/Lauschefta (zm. 1667),
ufundowany przez samą kapitułę (il. 140).
Z uwagi na zniszczenie w ciągu XIX i XX w. wszystkich pomników w kościołach: augustiań-
skim, bernardyńskim i pijarskim, przedmiotem badań będą wyłącznie zabytki z pozostałych
świątyń Warszawy, Grupa ta liczy kilkanaście obiektów, które - z wyjątkiem znakomitej
kaplicy Kotowskich przy kościele dominikańskim oraz pary epitafiów portalowych rodziny
Skarszewskich u franciszkanów-reformatów2 - nie doczekały się dotąd należytej uwagi
badaczy. Zaskakujący jest brak większej liczby dzieł z lat 70, XVII w., mimo iz był to czas
dynamicznego rozwoju ośrodka dębnickiego - w tym okresie w stolicy zamawiano jeszcze
wyroby chęcińskie.
MARMURY W PIERWSZYCH FUNDACJACH SAKRALNYCH
W latach 60. XVII w. szlachetne gatunki materiałów kamieniarsko-rzeźbiarskich występo-
wały w odbudowywanej mozolnie stolicy jeszcze w niewielkich ilościach. W tym czasie mia-
ła miejsce kompleksowa odbudowa spalonego w czerwcu 1657 r. kościoła bernardynów
św. Anny3 Nowe, ścienno-filarowe i udekorowane stiukaturami wnętrze nawy świątyni (1663-7)
przesłonięto wtedy nieukończoną ostatecznie bezwiezową fasadą, która zyskała w tym
104
epidemie oraz konieczność szybkiej odbudowy stolicy i majątków patrycjatu, połączone z ge-
neralnymi zmianami w strukturze handlu zewnętrznego i rzemiosła Warszawy, spowodowały
gwałtowne zahamowanie pobożnych fundacji komemoratywnych i kultowych w archikolegiacie.
W ostatnim okresie panowania Jana Kazimierza stracili naznaczeniu cudzoziemscy dworzanie
królewscy, a ster rządów przejęła magnateria, niezainteresowana upamiętnianiem własnych
pochówków w stołecznych świątyniach parafialnych, koncentrująca uwagę na zakładaniu
i rozwoju okolicznych jurydyk1. Wpływowe rodziny szlacheckie, podkreślające swoje związki
z Warszawą, wybierały na miejsce ostatniego spoczynku współfundowane lub uposażane
świątynie zakonne: augustianów, bernardynów, dominikanów, franciszkanów-reformatów,
misjonarzy i pijarów. Zabiegi polityczne szlachty zgromadzonej na elekcji Michała Korybuta
Wiśniowieckiego, w 1669 r, wymogły wprowadzenie do poeto convento zapisu o ograniczeniu
dostępu cudzoziemców i mieszczan do grona kolegium kanonickiego archikolegiaty. Prestiżo-
wy - skądinąd - przywilej państwowy dla najważniejszej świątyni miasta miałjednak poważne
konsekwencje dla dotychczasowych jej gospodarzy: kapituły i mieszczaństwa. Od tej chwili
podkreślano status państwowy tego kościoła, natomiast fundacje „sławetnych" mieszczan
skupiły się wokół bractw religijnych i kontynuacji opieki nad erygowanymi wcześniej kaplicami
i altanami. Jedynym przykładem okazałego epitafium dedykowanego osobie z tego kręgu jest
wzmiankowany wcześniej pomnik Francuza kan. Mariana Lauscheffera/Lauschefta (zm. 1667),
ufundowany przez samą kapitułę (il. 140).
Z uwagi na zniszczenie w ciągu XIX i XX w. wszystkich pomników w kościołach: augustiań-
skim, bernardyńskim i pijarskim, przedmiotem badań będą wyłącznie zabytki z pozostałych
świątyń Warszawy, Grupa ta liczy kilkanaście obiektów, które - z wyjątkiem znakomitej
kaplicy Kotowskich przy kościele dominikańskim oraz pary epitafiów portalowych rodziny
Skarszewskich u franciszkanów-reformatów2 - nie doczekały się dotąd należytej uwagi
badaczy. Zaskakujący jest brak większej liczby dzieł z lat 70, XVII w., mimo iz był to czas
dynamicznego rozwoju ośrodka dębnickiego - w tym okresie w stolicy zamawiano jeszcze
wyroby chęcińskie.
MARMURY W PIERWSZYCH FUNDACJACH SAKRALNYCH
W latach 60. XVII w. szlachetne gatunki materiałów kamieniarsko-rzeźbiarskich występo-
wały w odbudowywanej mozolnie stolicy jeszcze w niewielkich ilościach. W tym czasie mia-
ła miejsce kompleksowa odbudowa spalonego w czerwcu 1657 r. kościoła bernardynów
św. Anny3 Nowe, ścienno-filarowe i udekorowane stiukaturami wnętrze nawy świątyni (1663-7)
przesłonięto wtedy nieukończoną ostatecznie bezwiezową fasadą, która zyskała w tym
104