DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.23630#0107
MARMURY W PIERWSZYCH FUNDACJACH SAKRALNYCH
okresie wykwintny detal kamieniarski, złożony z czterech zachowanych do dziś portali,
odkutych z piaskowca kunowskiego. Według opinii Dariusza Kaczmarzyka portale główny
i boczny południowy są obecnie poprzestawiane, co wiąże się z przebudową fasady i kruchty
między 1727 i 1749 r* Ich linearne, uszakowate wykroje i taśmowe ornamenty nawiązują
jeszcze silnie do wczesnobarokowego stylu MatthiaTrapoli (zm. 1637) i Costantego Tencalli
(zm. 1647) - realizacje z lat 30. i 40. XVII w. w Wilnie, Warszawie i Wiśniczu Nowym. Dotyczy
to zwłaszcza wiodącego do korytarza klasztornego portalu południowego z fundatorskim
herbem Starykoń w naczółku (syndyka klasztoru Jana z Wielopola Wielopolskiego, podówczas
kasztelana wojnickiego i m.in. starosty warszawskiego, od 1667 wojewody krakowskie-
go5), który jest powtórzeniem portalu głównego wiśnickiego kościoła karmelitów bosych
(przed 1635), skopiowanego następnie w świątyni tego zakonu na Wesołej w Krakowie
(przed 1683)6. Jednorodność stylowa podpór i naczółkatego portalu zdają się przeczyć hipo-
tezie Kaczmarzyka. Z kolei jońskie kapitele portalu głównego można uznać za wzorowane
na zespole stiukatur w nawie (typ kapitelajonskiego z podwieszoną girlandką)7. Użycie mar-
muru ograniczyło się tutaj zaledwie do pojedynczego kaboszonu na osi fryzu portalu głów-
nego (il. 141)8, do którego odkucia wykorzystano najprawdopodobniej bryłkę wapienia Noir
de Dinont, odjętą z jednego ze zniesionych w tym czasie zrujnowanych pomników nagrobnych
z 1. połowy XVII w9. Ustawiona obok w kruchcie skromna, acz elegancka kropielnica, wyko-
nana przez anonimowego kamieniarza w ośrodku dębnickim, jest dziś pozbawiona kolistej
lub ośmiobocznej, dwustopniowej podstawy (il. 142).
Zapewne dopiero po 1664 r. powstał datowany dotąd na rok 1647 takiz piaskowcowy portal
wejściowy refektarza (obecnie tzw. sali prowincjalskiej) klasztoru dominikańskiego przy no-
womiejskiej Frecie (il. 143). Aplikowana do fryzu tablica inskrypcyjna z „marmuru" dębnickiego
upamiętniajeszcze fundację Wojciecha Baryczki (zm. 1643), której kontynuację sfinansował
pochowany w tym miejscu w 1682 r, syn, Stanisław Baryczka młodszy, tu wymieniony juz
jako podstoli czernihowski (nominacja w 1664)10 Dotąd nie podjęto analizy form struktury
architektonicznej obiektu - cechuje ją zachowawczość i grubość detalu, a pewnej dynamiki
obramieniu dodaje tylko para ślimacznic, będących dalekim echem późnomanierystycznych
rozwiązań Andrei Spezzy i Trapoli w kręgu fundacji Stanisława Lubomirskiego i Koniecpol-
skich. Podobny zestaw detali architektonicznych występuje tez w zespole portali dworu Jana
z Wielopola Wielopolskiego w Oborach pod Warszawą (po 1650 wg Karpowicza lub 1678-88
wg Andrzeja Zienca i Adama J. Miłobędzkiego)11. Atrybucja całej omówionej grupy zbliżonych
formalnie portali z kościoła bernardyńskiego i klasztoru dominikanów z lat 60. XVII w. musi
na razie pozostać bez rozwiązania z uwagi na wcześniejsze hipotezy, wiążące ich powsta-
nie kolejno az z pięcioma architektami, reprezentującymi zgoła różną stylistykę: Giovannim
Battistą Gislenim, Titusem Liviusem Burattinim, Tommasem Poncinem, Isidorem Affaitatim
czy Tilmanem van Gameren12.
105
okresie wykwintny detal kamieniarski, złożony z czterech zachowanych do dziś portali,
odkutych z piaskowca kunowskiego. Według opinii Dariusza Kaczmarzyka portale główny
i boczny południowy są obecnie poprzestawiane, co wiąże się z przebudową fasady i kruchty
między 1727 i 1749 r* Ich linearne, uszakowate wykroje i taśmowe ornamenty nawiązują
jeszcze silnie do wczesnobarokowego stylu MatthiaTrapoli (zm. 1637) i Costantego Tencalli
(zm. 1647) - realizacje z lat 30. i 40. XVII w. w Wilnie, Warszawie i Wiśniczu Nowym. Dotyczy
to zwłaszcza wiodącego do korytarza klasztornego portalu południowego z fundatorskim
herbem Starykoń w naczółku (syndyka klasztoru Jana z Wielopola Wielopolskiego, podówczas
kasztelana wojnickiego i m.in. starosty warszawskiego, od 1667 wojewody krakowskie-
go5), który jest powtórzeniem portalu głównego wiśnickiego kościoła karmelitów bosych
(przed 1635), skopiowanego następnie w świątyni tego zakonu na Wesołej w Krakowie
(przed 1683)6. Jednorodność stylowa podpór i naczółkatego portalu zdają się przeczyć hipo-
tezie Kaczmarzyka. Z kolei jońskie kapitele portalu głównego można uznać za wzorowane
na zespole stiukatur w nawie (typ kapitelajonskiego z podwieszoną girlandką)7. Użycie mar-
muru ograniczyło się tutaj zaledwie do pojedynczego kaboszonu na osi fryzu portalu głów-
nego (il. 141)8, do którego odkucia wykorzystano najprawdopodobniej bryłkę wapienia Noir
de Dinont, odjętą z jednego ze zniesionych w tym czasie zrujnowanych pomników nagrobnych
z 1. połowy XVII w9. Ustawiona obok w kruchcie skromna, acz elegancka kropielnica, wyko-
nana przez anonimowego kamieniarza w ośrodku dębnickim, jest dziś pozbawiona kolistej
lub ośmiobocznej, dwustopniowej podstawy (il. 142).
Zapewne dopiero po 1664 r. powstał datowany dotąd na rok 1647 takiz piaskowcowy portal
wejściowy refektarza (obecnie tzw. sali prowincjalskiej) klasztoru dominikańskiego przy no-
womiejskiej Frecie (il. 143). Aplikowana do fryzu tablica inskrypcyjna z „marmuru" dębnickiego
upamiętniajeszcze fundację Wojciecha Baryczki (zm. 1643), której kontynuację sfinansował
pochowany w tym miejscu w 1682 r, syn, Stanisław Baryczka młodszy, tu wymieniony juz
jako podstoli czernihowski (nominacja w 1664)10 Dotąd nie podjęto analizy form struktury
architektonicznej obiektu - cechuje ją zachowawczość i grubość detalu, a pewnej dynamiki
obramieniu dodaje tylko para ślimacznic, będących dalekim echem późnomanierystycznych
rozwiązań Andrei Spezzy i Trapoli w kręgu fundacji Stanisława Lubomirskiego i Koniecpol-
skich. Podobny zestaw detali architektonicznych występuje tez w zespole portali dworu Jana
z Wielopola Wielopolskiego w Oborach pod Warszawą (po 1650 wg Karpowicza lub 1678-88
wg Andrzeja Zienca i Adama J. Miłobędzkiego)11. Atrybucja całej omówionej grupy zbliżonych
formalnie portali z kościoła bernardyńskiego i klasztoru dominikanów z lat 60. XVII w. musi
na razie pozostać bez rozwiązania z uwagi na wcześniejsze hipotezy, wiążące ich powsta-
nie kolejno az z pięcioma architektami, reprezentującymi zgoła różną stylistykę: Giovannim
Battistą Gislenim, Titusem Liviusem Burattinim, Tommasem Poncinem, Isidorem Affaitatim
czy Tilmanem van Gameren12.
105