DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.23630#0150
Na nowożytnej historii Warszawy jako ośrodka rzeźbiarskiego zaważył przede wszystkim brak
in s/fc/jakichkolwiek złóz kamienia. Konieczność jego sprowadzania spoza Mazowsza: począt-
kowo z centralnej Małopolski, a następnie z Europy Zachodniej i Italii, drogą morską via Gdańsk,
zadecydowała o stylowym i artystycznym obliczu małej architektury i rzeźby w Warszawie
w XVI i XVII w.
Stolica Mazowszajuz w latach 20. XVI w. była obok Poznaniajedynym miejscem w Koronie,
gdzie dotarły - ze stołecznego Krakowa - najnowsze, wczesnorenesansowe, czerwonomar-
murowe nagrobki figuralne Bernardina Zanobiego de Gianotisa z kręgu królewskiego warsztatu
Bartholomea Berrecciego da Pontassieve. Rosnąca rola nowej dzielnicy monarchii Jagiellonów
i podniesienie w 1569 r. Warszawy do rangi miasta sejmowego Rzeczypospolitej spowodowały
szybki awans polityczny przedstawicieli miejscowej zamożnej szlachty na urzędach central-
nych oraz nowej grupy dworzan rezydujących tutaj królowych: Bony Sforzy (1548-56) i Anny
Jagiellonki (1564-96). Niezachowane pomniki grobowe szlachty mazowieckiej w archikolegiacie
i kościele bernardyńskim św, Anny reprezentowały najnowsze osiągnięcia rzeźby krakowskiej
i pińczowskiej, z udziałem Giovanniego Mani Padovana, Jana Michałowicza z Urzędowa i Giro-
lama Canavesiego na czele. Znany głównie z przekazów archiwalnych warszawski zespół XVI-
-wiecznych dzieł sepulkralnych znajduje analogie w katedrze płockiej oraz lokalnych kolegiatach:
prymasowskiej w Łowiczu i biskupiej w Pułtusku (dzieła Padovana, Michałowicza, Canavesiego
i Santiego Gucciego Fiorentina) oraz w kilku mauzoleach najważniejszych podówczas rodzin
mazowieckich w Kobylnikach, Krasnem, Łomży, Drobinie i Grodzisku.
Renesansowe importy rzeźby krakowskiej w Warszawie odkuwane były ze wszystkich znanych
w tym okresie gatunków czerwonych „marmurów", stanowiących w całej Europie Środkowej
podstawowe medium rzeźby figuralnej: węgierskiego z Tardos spod Ostrzyhomia, salzburskiego
z Adnet, spiskiego z Podsadka koło Starej Lubowli oraz górnowęgierskiego lub siedmiogrodz-
kiego, o nieustalonej na tym etapie badań proweniencji1. Okres zależności miasta i całego re-
gionu od stołecznego ośrodka krakowskiego symbolicznie zamyka nagrobek Anny z Kosińskich
Ossolińskiej (1607-8, Giovanni de Simon i/e/de Simonis) w kościele dominikańskim na nowo-
miejskiej Frecie, gdzie po raz czwarty na Mazowszu (po farze i katedrze w Płocku2) pojawiły
się we wstawkach polerowane płyty z odkrytych niedługo wcześniej dekoracyjnych gatunków
zbitych wapieni „marmurowych" z Chęcin: Chęciny-Góra Zamkowa/Bolechowice, Różanka Zele-
jowska oraz czarny z Łagowa. Znamienny jest fakt udekorowania wykonanego w tym samym
roku i pracowni bliźniaczego nagrobka Stadnickiego w Krakowie wyłącznie wapieniem górno-
węgierskim/siedmiogrodzkim.
Zasadnicza zmiana w doborze materiałów kamieniarskich, jaka dokonała się między rokiem
1607 11608 w dominikańskich nagrobkach Ossolińskiej i Tarnowskiej, zasługuje w pełni na miano
148
in s/fc/jakichkolwiek złóz kamienia. Konieczność jego sprowadzania spoza Mazowsza: począt-
kowo z centralnej Małopolski, a następnie z Europy Zachodniej i Italii, drogą morską via Gdańsk,
zadecydowała o stylowym i artystycznym obliczu małej architektury i rzeźby w Warszawie
w XVI i XVII w.
Stolica Mazowszajuz w latach 20. XVI w. była obok Poznaniajedynym miejscem w Koronie,
gdzie dotarły - ze stołecznego Krakowa - najnowsze, wczesnorenesansowe, czerwonomar-
murowe nagrobki figuralne Bernardina Zanobiego de Gianotisa z kręgu królewskiego warsztatu
Bartholomea Berrecciego da Pontassieve. Rosnąca rola nowej dzielnicy monarchii Jagiellonów
i podniesienie w 1569 r. Warszawy do rangi miasta sejmowego Rzeczypospolitej spowodowały
szybki awans polityczny przedstawicieli miejscowej zamożnej szlachty na urzędach central-
nych oraz nowej grupy dworzan rezydujących tutaj królowych: Bony Sforzy (1548-56) i Anny
Jagiellonki (1564-96). Niezachowane pomniki grobowe szlachty mazowieckiej w archikolegiacie
i kościele bernardyńskim św, Anny reprezentowały najnowsze osiągnięcia rzeźby krakowskiej
i pińczowskiej, z udziałem Giovanniego Mani Padovana, Jana Michałowicza z Urzędowa i Giro-
lama Canavesiego na czele. Znany głównie z przekazów archiwalnych warszawski zespół XVI-
-wiecznych dzieł sepulkralnych znajduje analogie w katedrze płockiej oraz lokalnych kolegiatach:
prymasowskiej w Łowiczu i biskupiej w Pułtusku (dzieła Padovana, Michałowicza, Canavesiego
i Santiego Gucciego Fiorentina) oraz w kilku mauzoleach najważniejszych podówczas rodzin
mazowieckich w Kobylnikach, Krasnem, Łomży, Drobinie i Grodzisku.
Renesansowe importy rzeźby krakowskiej w Warszawie odkuwane były ze wszystkich znanych
w tym okresie gatunków czerwonych „marmurów", stanowiących w całej Europie Środkowej
podstawowe medium rzeźby figuralnej: węgierskiego z Tardos spod Ostrzyhomia, salzburskiego
z Adnet, spiskiego z Podsadka koło Starej Lubowli oraz górnowęgierskiego lub siedmiogrodz-
kiego, o nieustalonej na tym etapie badań proweniencji1. Okres zależności miasta i całego re-
gionu od stołecznego ośrodka krakowskiego symbolicznie zamyka nagrobek Anny z Kosińskich
Ossolińskiej (1607-8, Giovanni de Simon i/e/de Simonis) w kościele dominikańskim na nowo-
miejskiej Frecie, gdzie po raz czwarty na Mazowszu (po farze i katedrze w Płocku2) pojawiły
się we wstawkach polerowane płyty z odkrytych niedługo wcześniej dekoracyjnych gatunków
zbitych wapieni „marmurowych" z Chęcin: Chęciny-Góra Zamkowa/Bolechowice, Różanka Zele-
jowska oraz czarny z Łagowa. Znamienny jest fakt udekorowania wykonanego w tym samym
roku i pracowni bliźniaczego nagrobka Stadnickiego w Krakowie wyłącznie wapieniem górno-
węgierskim/siedmiogrodzkim.
Zasadnicza zmiana w doborze materiałów kamieniarskich, jaka dokonała się między rokiem
1607 11608 w dominikańskich nagrobkach Ossolińskiej i Tarnowskiej, zasługuje w pełni na miano
148