DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.23630#0152
PODSUMOWANIE
centralnej i wschodniej Wielkopolski, ale najwcześniejsze zlecenia otrzymał na samym Mazow-
szu - w Łomży (od rodziny Franciszka Nikodema Kossakowskiego, 1611) i Płocku (od krewnych
Stanisława Krasińskiego, wojewody płockiego, 1617).
Warszawa, która dzięki początkowemu „uzależnieniu" dworu królewskiego od twórców z do-
tychczasowej stolicy mogła stać się jeszcze na początku XVII w. ekspozyturą środowiska kra-
kowskiego, szybko wybiła się na artystyczną samodzielność. Być może przyczyniło się do tego
zatrudnienie na dworze warszawskim (najprawdopodobniej w 1613) prezentującego najnowszą
odmianę protobarokowej stylistyki rzymskiej architekta i projektanta Mattea Castella oraz, po-
dobnie jak w przypadku trzeciej w tym okresie stolicy państwa - Wilna - przebadanej ostatnio
źródłowo przez Szmydkiego i Jamskiego, zapoczątkowany w 1619 r. import via Amsterdam
i Gdańsk niedostępnego w Krakowie przez całe XVII stulecie słynnego marmuru kararyjskiego
oraz nowych, nieznanych wcześniej pracującym dla króla Tessyńczykom i Komaskom wyso-
kiej jakości i rzadkiej piękności gatunków wapieni z południowych Niderlandów oraz alabastru
z Anglii. Posłużyły one do dekoracji najważniejszych podówczas inwestycji królewskich, kolejno:
Dolnego Zamku i kaplicy Św..Kazimierza w Wilnie, reprezentacyjnych pomieszczeń w Zamku
Królewskim w Warszawie (w tym słynnego Pokoju Marmurowego) i Pałacu Kazimierzowskiego.
Lata 1. tercji XVII w. były zatem w Warszawie okresem szerokiego wykorzystania wapieni chę-
cińskich i wymienionych materiałów importowanych z Europy Zachodniej i Italii. Potwierdzają
to przykłady związanych z kręgiem dworu kilku prywatnych fundacji najbliższych współpracow-
ników Zygmunta III na Mazowszu: biskupów diecezji płockiej Mikołaja Szyszkowskiego i Stani-
sława Starczewskiego, którzy zamówili je zapewne u samego Mattea Castella w Warszawie,
Ich realizację podjęły kolejno współpracujące z dworem królewskim warsztaty kamieniarskie
w Chęcinach (dzieła z dawnej świątyni opackiej benedyktynów w Płocku z wapienia Chęciny-Góra
Zamkowa/Bolechowice \ RóżankiZelejowskiej, 1615-6 do lat 20. XVII w.)4, włoscy kamieniarze-jur-
gieltnicy w samej Warszawie (znakomite epitafium Anny z Ujejskich Szyszkowskiej w Pułtusku
z wapienia Noir Beige/Noir de Namur i marmo bianco statuario z Carrary, przed 1632)51 artyści
z odległego Gdańska, którzy z pewnym trudem zinterpretowali obce dla nich formy włoskie
(elementy wyposażenia świątyni kanoników regularnych w Czerwińsku z wapienia olandzkiego
Dalie i czarnego wapienia mozańskiego, 1630-3)6. W latach 30. XVII w., kiedy funkcje czołowych
artystów nadwornych przejęli reprezentujący następne pokolenie Costante Tencalla, Giovanni
Battista Falconi i Antonio Markiezi, kontynuowano zakupy prefabrykatów i surowców kamie-
niarskich w Chęcinach oraz Gdańsku {via Amsterdam z Niderlandów Hiszpańskich) przynajmniej
do końca tej dekady, wykorzystując je razem z omówionymi białomarmurowymi importami
florenckimi przy budowie i wyposażaniu luksusowej willi królewskiej Władysława IV Wazy przy
Krakowskim Przedmieściu (przed 1637-9). Na obecnym etapie badań nad mecenatem artys-
tycznym w Rzeczypospolitej w 1. połowie XVII w. brak analogii dla tak znakomitej klasy dzieł
europejskich.
150
centralnej i wschodniej Wielkopolski, ale najwcześniejsze zlecenia otrzymał na samym Mazow-
szu - w Łomży (od rodziny Franciszka Nikodema Kossakowskiego, 1611) i Płocku (od krewnych
Stanisława Krasińskiego, wojewody płockiego, 1617).
Warszawa, która dzięki początkowemu „uzależnieniu" dworu królewskiego od twórców z do-
tychczasowej stolicy mogła stać się jeszcze na początku XVII w. ekspozyturą środowiska kra-
kowskiego, szybko wybiła się na artystyczną samodzielność. Być może przyczyniło się do tego
zatrudnienie na dworze warszawskim (najprawdopodobniej w 1613) prezentującego najnowszą
odmianę protobarokowej stylistyki rzymskiej architekta i projektanta Mattea Castella oraz, po-
dobnie jak w przypadku trzeciej w tym okresie stolicy państwa - Wilna - przebadanej ostatnio
źródłowo przez Szmydkiego i Jamskiego, zapoczątkowany w 1619 r. import via Amsterdam
i Gdańsk niedostępnego w Krakowie przez całe XVII stulecie słynnego marmuru kararyjskiego
oraz nowych, nieznanych wcześniej pracującym dla króla Tessyńczykom i Komaskom wyso-
kiej jakości i rzadkiej piękności gatunków wapieni z południowych Niderlandów oraz alabastru
z Anglii. Posłużyły one do dekoracji najważniejszych podówczas inwestycji królewskich, kolejno:
Dolnego Zamku i kaplicy Św..Kazimierza w Wilnie, reprezentacyjnych pomieszczeń w Zamku
Królewskim w Warszawie (w tym słynnego Pokoju Marmurowego) i Pałacu Kazimierzowskiego.
Lata 1. tercji XVII w. były zatem w Warszawie okresem szerokiego wykorzystania wapieni chę-
cińskich i wymienionych materiałów importowanych z Europy Zachodniej i Italii. Potwierdzają
to przykłady związanych z kręgiem dworu kilku prywatnych fundacji najbliższych współpracow-
ników Zygmunta III na Mazowszu: biskupów diecezji płockiej Mikołaja Szyszkowskiego i Stani-
sława Starczewskiego, którzy zamówili je zapewne u samego Mattea Castella w Warszawie,
Ich realizację podjęły kolejno współpracujące z dworem królewskim warsztaty kamieniarskie
w Chęcinach (dzieła z dawnej świątyni opackiej benedyktynów w Płocku z wapienia Chęciny-Góra
Zamkowa/Bolechowice \ RóżankiZelejowskiej, 1615-6 do lat 20. XVII w.)4, włoscy kamieniarze-jur-
gieltnicy w samej Warszawie (znakomite epitafium Anny z Ujejskich Szyszkowskiej w Pułtusku
z wapienia Noir Beige/Noir de Namur i marmo bianco statuario z Carrary, przed 1632)51 artyści
z odległego Gdańska, którzy z pewnym trudem zinterpretowali obce dla nich formy włoskie
(elementy wyposażenia świątyni kanoników regularnych w Czerwińsku z wapienia olandzkiego
Dalie i czarnego wapienia mozańskiego, 1630-3)6. W latach 30. XVII w., kiedy funkcje czołowych
artystów nadwornych przejęli reprezentujący następne pokolenie Costante Tencalla, Giovanni
Battista Falconi i Antonio Markiezi, kontynuowano zakupy prefabrykatów i surowców kamie-
niarskich w Chęcinach oraz Gdańsku {via Amsterdam z Niderlandów Hiszpańskich) przynajmniej
do końca tej dekady, wykorzystując je razem z omówionymi białomarmurowymi importami
florenckimi przy budowie i wyposażaniu luksusowej willi królewskiej Władysława IV Wazy przy
Krakowskim Przedmieściu (przed 1637-9). Na obecnym etapie badań nad mecenatem artys-
tycznym w Rzeczypospolitej w 1. połowie XVII w. brak analogii dla tak znakomitej klasy dzieł
europejskich.
150