DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.28268#0262
246 Fraäicar. Ol fervat. Lit. L
mentum fecerat, id mutasse, & aliud fecilse,
qnod jure facere non potuerit.
Utrum hsec replicatio de jure exceptionem
sypradidam excludat, posthaec'deliberat Ju-
dex, hoc elf: An mulier - quae cum marito luo
testataest, mortuo marito testamentum suum
amplius mutare nequeat? Hic est itatus totius
negotii, ad quem post multa probationum exa-
mina tandem devenitur. Sed lingamus, didam
replicationem de jure excludere exceptionem
mutati testamenti. Considerat tunc Judex ter-
tio , an de fado ea sit probata. Posthaec de du-
plicatione, triplicatione, &c- eadem tria spe*
dat
sus ? Simili ratione quorsum pertinent Exce-
ptionis, omniumqueejusrequisitorum proba-
tiones, probationumque examina, cum Exce-
ptionem sequens replicatio excludat & peri-
mat? nonne labores & sumtus in eas res fadi si-
mul redduntur inanes omnes ? Adorem adio-
nem, reum contra suam exceptionem, ejusque
requisita probare teneri,verum est. Nam si ador
depositi agendo dicit, se rem apud reum depo-
suilse, idque reus negat, ador utique adionem
suam, hoc eft, se rem apud reum deposuilse,
probare tenetur. Similiter, si hereditatem quis
petit, reusque neget se eam postidere, utique
ador illud luae adionisrequisitum, quod reus
hereditatem posiideat, debet probare.
Nam nonalia de hisce, quam de superiori-
bus judicandi ratio videtur, nisi forte Judex in
hisce, illum judicandi procelsum, ob nimiam
ejus prolixitatem & molestiam soleat decurta-
te. Est enim infinitum quiddam ita judicare,
res immensi prope laboris, omnium adio-
nu n exceptionum, replicationum, &c. &
eorum, quae in illis ä jure requiruntur proba-
tiones, simul exigit Judex.
Hin articulati libelli originem traxilse viden-
tur , item articuli defensionales, replicatorii,
duplicatorii, triplicatorii: Item responsiones
singulariter singulis, scilicet ut in iis articulis
& requisitis, quae adversarius credit, ponens
probandi onere relevetur,
Hinc etiam articuli additionales, additiona-
lium additionales, elisivi, elisivorum elisivi,
probatorii, reprobatorii, interrogatorii genera-
les & speciales, alia item plura articulorum ge-
nera ssuxerunt. Nascitur etiam hinc litium in-
certitudo & immortalitas,ex immortalitate cu-
mulatio litium ingens & immensa- Nam ea sem-
per hacin re mea fuit opinio, litium multitudi-
nem infinitam potius ex diuturnitate, quam
hanc ex illa oriri, quanquam vulgo aliter exi-
stimatur. Judex autem in tanto articulorum &
responsionum numero, qui potest aliquid certo
& constanter definire ? Sane non minus inanis
quam laboriosa & incerta dida judicandi ratio
videtur. Nam si exceptio, quam reus adori
opposuit, adionem excludit, ut in superiori
exemplo exceptio mutati testamenti adionem
ex testamento, ad quid ( quaeso) prosunt adio-
nes & omnium ejus requisitorum probationes
& probationum examina? quorsum obsecro
prodest, probatum else quod testamentum sit
fadum, quo adores heredes sint scripti, te-
stesvocati, quod testator testamenti fadionem
habuerit, quod adores intra legitimum tempus
hereditatem agnoverint, quod reus heredita-
tem posiideat, &c. nonne omnia istiusmodi re-
quisita,omnes omnium requisitorum probatio-
nes, quamlibet variae, multiplices &sumtuofe,
cum sua adione, per unicam mutati testamenti
exceptionem excluduntur ac perimuntur pror-
Quid autem si reus non negando, sed distin-
guendorespondeat? Concedat quidem, vel si-
lentio praetereat fadum, ex quo agitur, & exce-
ptionem tantum distindionis opponat? dicens
torte rem depolitam sine fedo suo periilse, vel
se rem restituiise, vel (utin superiori exemplo)
tastamentum etse mutatum ? Hoc casu dicen-
dum est, adorem non adionem luam, non fa-
dum suum, necadionis suae requisita probare
teneri, quod de nullo istorum contentio. Ea-
dem dicenda sunt de exceptione conventi, ut
is eam non aliter probare teneatur, nisi in ea
consistat contro versia» Ut autem ador certam,
qua experiri volet, adionem edere debet: ita
quoque reus certam in qua persistere volet, de-
bet opponere exceptionem, qua, aut negabit
id, quod in adione propositum est, aut distin-
guet. Si distinguat, non poterit de adione ex-
iliere controversia. Plane pluribus exceptio-
nibus uti non prohibemus, quemadmodum
necpluresadiones cumulare, rarissime tamen
ultra tres adiones cumulantur. In excipiendo
igitur modus excedendus non est, ne causam
nostram non tam defendamus, quam faciamus
suspedam. Sed ad secundam judicandi ratio-
nem transeamus,
Caput III.
T)e secunda Judicandi ratione.
HAc ratione Judex fadi speciem ex Adis
hincindecoliedum, sibiproponit, quid
adum vel fadum sit, considerat; item qua, cui,
cum quo & per quem fecerit, item in quare,
ex qua causa > quo modo , quo instrumento,
quo tempore, quo loco, item quid evenerit,
quid antecelserit, quid denique in ipso contige-
rit adu. De hisce omnibus & singulis inqui-
rit, omnes causie angulos non aliter ac Advoca-
tus , cui exceptiones & argumenta quaerenda
sunt »diligenter perlustrat. Hinc motum quen-
damanimi concipit, quo vel ad condemnan-
dum, vel ad absolvendum reum commovetur.
Quam
mentum fecerat, id mutasse, & aliud fecilse,
qnod jure facere non potuerit.
Utrum hsec replicatio de jure exceptionem
sypradidam excludat, posthaec'deliberat Ju-
dex, hoc elf: An mulier - quae cum marito luo
testataest, mortuo marito testamentum suum
amplius mutare nequeat? Hic est itatus totius
negotii, ad quem post multa probationum exa-
mina tandem devenitur. Sed lingamus, didam
replicationem de jure excludere exceptionem
mutati testamenti. Considerat tunc Judex ter-
tio , an de fado ea sit probata. Posthaec de du-
plicatione, triplicatione, &c- eadem tria spe*
dat
sus ? Simili ratione quorsum pertinent Exce-
ptionis, omniumqueejusrequisitorum proba-
tiones, probationumque examina, cum Exce-
ptionem sequens replicatio excludat & peri-
mat? nonne labores & sumtus in eas res fadi si-
mul redduntur inanes omnes ? Adorem adio-
nem, reum contra suam exceptionem, ejusque
requisita probare teneri,verum est. Nam si ador
depositi agendo dicit, se rem apud reum depo-
suilse, idque reus negat, ador utique adionem
suam, hoc eft, se rem apud reum deposuilse,
probare tenetur. Similiter, si hereditatem quis
petit, reusque neget se eam postidere, utique
ador illud luae adionisrequisitum, quod reus
hereditatem posiideat, debet probare.
Nam nonalia de hisce, quam de superiori-
bus judicandi ratio videtur, nisi forte Judex in
hisce, illum judicandi procelsum, ob nimiam
ejus prolixitatem & molestiam soleat decurta-
te. Est enim infinitum quiddam ita judicare,
res immensi prope laboris, omnium adio-
nu n exceptionum, replicationum, &c. &
eorum, quae in illis ä jure requiruntur proba-
tiones, simul exigit Judex.
Hin articulati libelli originem traxilse viden-
tur , item articuli defensionales, replicatorii,
duplicatorii, triplicatorii: Item responsiones
singulariter singulis, scilicet ut in iis articulis
& requisitis, quae adversarius credit, ponens
probandi onere relevetur,
Hinc etiam articuli additionales, additiona-
lium additionales, elisivi, elisivorum elisivi,
probatorii, reprobatorii, interrogatorii genera-
les & speciales, alia item plura articulorum ge-
nera ssuxerunt. Nascitur etiam hinc litium in-
certitudo & immortalitas,ex immortalitate cu-
mulatio litium ingens & immensa- Nam ea sem-
per hacin re mea fuit opinio, litium multitudi-
nem infinitam potius ex diuturnitate, quam
hanc ex illa oriri, quanquam vulgo aliter exi-
stimatur. Judex autem in tanto articulorum &
responsionum numero, qui potest aliquid certo
& constanter definire ? Sane non minus inanis
quam laboriosa & incerta dida judicandi ratio
videtur. Nam si exceptio, quam reus adori
opposuit, adionem excludit, ut in superiori
exemplo exceptio mutati testamenti adionem
ex testamento, ad quid ( quaeso) prosunt adio-
nes & omnium ejus requisitorum probationes
& probationum examina? quorsum obsecro
prodest, probatum else quod testamentum sit
fadum, quo adores heredes sint scripti, te-
stesvocati, quod testator testamenti fadionem
habuerit, quod adores intra legitimum tempus
hereditatem agnoverint, quod reus heredita-
tem posiideat, &c. nonne omnia istiusmodi re-
quisita,omnes omnium requisitorum probatio-
nes, quamlibet variae, multiplices &sumtuofe,
cum sua adione, per unicam mutati testamenti
exceptionem excluduntur ac perimuntur pror-
Quid autem si reus non negando, sed distin-
guendorespondeat? Concedat quidem, vel si-
lentio praetereat fadum, ex quo agitur, & exce-
ptionem tantum distindionis opponat? dicens
torte rem depolitam sine fedo suo periilse, vel
se rem restituiise, vel (utin superiori exemplo)
tastamentum etse mutatum ? Hoc casu dicen-
dum est, adorem non adionem luam, non fa-
dum suum, necadionis suae requisita probare
teneri, quod de nullo istorum contentio. Ea-
dem dicenda sunt de exceptione conventi, ut
is eam non aliter probare teneatur, nisi in ea
consistat contro versia» Ut autem ador certam,
qua experiri volet, adionem edere debet: ita
quoque reus certam in qua persistere volet, de-
bet opponere exceptionem, qua, aut negabit
id, quod in adione propositum est, aut distin-
guet. Si distinguat, non poterit de adione ex-
iliere controversia. Plane pluribus exceptio-
nibus uti non prohibemus, quemadmodum
necpluresadiones cumulare, rarissime tamen
ultra tres adiones cumulantur. In excipiendo
igitur modus excedendus non est, ne causam
nostram non tam defendamus, quam faciamus
suspedam. Sed ad secundam judicandi ratio-
nem transeamus,
Caput III.
T)e secunda Judicandi ratione.
HAc ratione Judex fadi speciem ex Adis
hincindecoliedum, sibiproponit, quid
adum vel fadum sit, considerat; item qua, cui,
cum quo & per quem fecerit, item in quare,
ex qua causa > quo modo , quo instrumento,
quo tempore, quo loco, item quid evenerit,
quid antecelserit, quid denique in ipso contige-
rit adu. De hisce omnibus & singulis inqui-
rit, omnes causie angulos non aliter ac Advoca-
tus , cui exceptiones & argumenta quaerenda
sunt »diligenter perlustrat. Hinc motum quen-
damanimi concipit, quo vel ad condemnan-
dum, vel ad absolvendum reum commovetur.
Quam