DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.45254#0105
12 Eimer 1974, s. 34n., De Paz 1986, s. 46, Griitter 1986, s. 32nn. [rozdział:]
C.D. Friedrichs Beziehunaen zur Frilhromantik; zob. też Vaughan 1982,
s. 66nn.
13 BS/J., nr 103nn., tam literatura; Hofstatter/Bernhard 1974, 352nn.O wpły¬
wie Rungego na ten cykl zob. Sumowski 1970, s. 16n., Traeger 1975,
s. 181; na problem pendant zwracali uwagę przede wszystkim Bórsch-Su-
pan 1960, passim, o samym cyklu s. 85n., Sumowski 1970, s. 140nn.,
BS/S., passim. Ślady pierwotnego programu pojawiły się później w pen-
dant Lato i Zima: BS/J., nr 164n.; zob. też Bórsch-Supan 1975, nr 4.
14 Pory roku zostały omówione przez przyjaciela Friedricha, filozofa przyrody
i mistyka, G.H. Schuberta, w jego wykładach Anstchten von der Nachtseite
der Naturwissenschajt, Dresden 1808, s. 196nn.; tekst podawany również
przez BS/J., s. 70n.
15 Szwajcarię Saksońską i Czeską malowali przede wszystkim pracujący w Dre¬
zdeńskiej Akademii Szwajcarzy, m.in.: Anton Graff, Chistian W.E. Dietrich
i Zingg; zob. Neidhardt 1976, s. 17; zob. też Hoch 1987, s. 73nn.
16 Zob. A. Labuda, C.D. Friedrich und die graphische Vedute des Riesenge-
birges w: Konferencja 1985, s. 83nn.
17 Schmied 1976, s. 28 mówi o dokładnych wyliczeniach matematycznych
w kompozycjach Friedricha i wskazuje na związki z Novalisem; Sedlmayr
1983, s. 85 o utracie architektoniki w obrazach nowoczesnych; zob. też R.
Przybylski, Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego,
Warszawa 1983, s. 63 o dysymetrii, wyliczonym załamaniu struktury ide-
alnej. Uwagi Sedlmayra i Przybylskiego odsuwają twórczość Friedricha od
naszego wyobrażenia o romantyzmie.
18 Większość badań nad twórczością Friedricha, zwłaszcza wcześniejszych,
ogranicza się do ikonograficznych rozważań i tzw. Motiukunde. Obraz, jako
przedmiot autonomicznej analizy przestrzennej pojawia się przede wszys-
tkim u Brótje 1974, w połączeniu z wykładnią społeczną gł. u Markera
1974, Markera 1976, Rautmanna 1979. Szereg trafnych analiz sytuacyj-
nych dał w swojej dysertacji Bórsch-Supan 1960, jednak w wielkiej mono-
grafii BS/J, zostały one zredukowane do trywialnych schematów; Simson
1981, s. 597 próbuje stworzyć dla Friedrichowskiej budowy obrazów nową
formułę, dla której punktem wyjścia jest monografia BS/J. Przegląd stanu
badań nad przestrzenią obrazów Friedricha podaje Griitter 1986, s. 50nn.
Odnośnie Friedrichowskiej idei wczuwania się zob. Ohara 1983, s. 147nn.
19 W listach, wspomieniach o Friedrichu zachowało się kilka informacji, które
pozwalają wnioskować o antyfrancuskiej postawie malarza i widzieć w nim
twórcę patriotycznego. Dotyczą one głównie wydarzeń końca pierwszego
dziesięciolecia XIX wieku (te z późniejszego okresu będą cytowane w nastę-
pnych przypisach). Najbardziej intrygujący jest list malarza do brata Chris-
tiana przebywającego we Francji, pisany z Drezna 24 listopada 1808 roku,
cyt. za Hinz 1974, s. 21 „Vorgestern [...] erhielt ich [...] dein Brief, und ais
ich [...] LYON auf der Aufschrift las, [...] grollte es mir im Herzen. [...] Du
fuhltest es selbst, daB es nicht recht ist, dafi du ais Teutscher in Fran-
kreich bist, und das tróstet mich noch einigermafien, denn sonst wurde
ich ganz an deiner Teutschheit zweifeln. Indes grollt es mich so sehr, da!3
ich Dich bitten mui3, solange Du in Frankreich bist, nicht mehr an mich
zu schreiben”. Ale zaraz potem pisze również: „Wenn Du nach Paris kom-
men solltest, so erkundige Dich nach dem Herren von Klimkowstróm, und
sag ihm, da!3 [...] Bremer und [...] Baron von Schiemann auch in Paris
sind”. List ten cechuje się wyraźnym, wewnętrznym pęknięciem. Pierwsza
część przypomina napuszoną, wręcz naiwną, moralną tyradę. Następnie
Friedrich, jakby niepomny tego, co wcześniej napisał, prosi o pozdrowienie
i przekazanie wiadomości tym, których nie powinien lubić, bądź wątpić
103
C.D. Friedrichs Beziehunaen zur Frilhromantik; zob. też Vaughan 1982,
s. 66nn.
13 BS/J., nr 103nn., tam literatura; Hofstatter/Bernhard 1974, 352nn.O wpły¬
wie Rungego na ten cykl zob. Sumowski 1970, s. 16n., Traeger 1975,
s. 181; na problem pendant zwracali uwagę przede wszystkim Bórsch-Su-
pan 1960, passim, o samym cyklu s. 85n., Sumowski 1970, s. 140nn.,
BS/S., passim. Ślady pierwotnego programu pojawiły się później w pen-
dant Lato i Zima: BS/J., nr 164n.; zob. też Bórsch-Supan 1975, nr 4.
14 Pory roku zostały omówione przez przyjaciela Friedricha, filozofa przyrody
i mistyka, G.H. Schuberta, w jego wykładach Anstchten von der Nachtseite
der Naturwissenschajt, Dresden 1808, s. 196nn.; tekst podawany również
przez BS/J., s. 70n.
15 Szwajcarię Saksońską i Czeską malowali przede wszystkim pracujący w Dre¬
zdeńskiej Akademii Szwajcarzy, m.in.: Anton Graff, Chistian W.E. Dietrich
i Zingg; zob. Neidhardt 1976, s. 17; zob. też Hoch 1987, s. 73nn.
16 Zob. A. Labuda, C.D. Friedrich und die graphische Vedute des Riesenge-
birges w: Konferencja 1985, s. 83nn.
17 Schmied 1976, s. 28 mówi o dokładnych wyliczeniach matematycznych
w kompozycjach Friedricha i wskazuje na związki z Novalisem; Sedlmayr
1983, s. 85 o utracie architektoniki w obrazach nowoczesnych; zob. też R.
Przybylski, Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego,
Warszawa 1983, s. 63 o dysymetrii, wyliczonym załamaniu struktury ide-
alnej. Uwagi Sedlmayra i Przybylskiego odsuwają twórczość Friedricha od
naszego wyobrażenia o romantyzmie.
18 Większość badań nad twórczością Friedricha, zwłaszcza wcześniejszych,
ogranicza się do ikonograficznych rozważań i tzw. Motiukunde. Obraz, jako
przedmiot autonomicznej analizy przestrzennej pojawia się przede wszys-
tkim u Brótje 1974, w połączeniu z wykładnią społeczną gł. u Markera
1974, Markera 1976, Rautmanna 1979. Szereg trafnych analiz sytuacyj-
nych dał w swojej dysertacji Bórsch-Supan 1960, jednak w wielkiej mono-
grafii BS/J, zostały one zredukowane do trywialnych schematów; Simson
1981, s. 597 próbuje stworzyć dla Friedrichowskiej budowy obrazów nową
formułę, dla której punktem wyjścia jest monografia BS/J. Przegląd stanu
badań nad przestrzenią obrazów Friedricha podaje Griitter 1986, s. 50nn.
Odnośnie Friedrichowskiej idei wczuwania się zob. Ohara 1983, s. 147nn.
19 W listach, wspomieniach o Friedrichu zachowało się kilka informacji, które
pozwalają wnioskować o antyfrancuskiej postawie malarza i widzieć w nim
twórcę patriotycznego. Dotyczą one głównie wydarzeń końca pierwszego
dziesięciolecia XIX wieku (te z późniejszego okresu będą cytowane w nastę-
pnych przypisach). Najbardziej intrygujący jest list malarza do brata Chris-
tiana przebywającego we Francji, pisany z Drezna 24 listopada 1808 roku,
cyt. za Hinz 1974, s. 21 „Vorgestern [...] erhielt ich [...] dein Brief, und ais
ich [...] LYON auf der Aufschrift las, [...] grollte es mir im Herzen. [...] Du
fuhltest es selbst, daB es nicht recht ist, dafi du ais Teutscher in Fran-
kreich bist, und das tróstet mich noch einigermafien, denn sonst wurde
ich ganz an deiner Teutschheit zweifeln. Indes grollt es mich so sehr, da!3
ich Dich bitten mui3, solange Du in Frankreich bist, nicht mehr an mich
zu schreiben”. Ale zaraz potem pisze również: „Wenn Du nach Paris kom-
men solltest, so erkundige Dich nach dem Herren von Klimkowstróm, und
sag ihm, da!3 [...] Bremer und [...] Baron von Schiemann auch in Paris
sind”. List ten cechuje się wyraźnym, wewnętrznym pęknięciem. Pierwsza
część przypomina napuszoną, wręcz naiwną, moralną tyradę. Następnie
Friedrich, jakby niepomny tego, co wcześniej napisał, prosi o pozdrowienie
i przekazanie wiadomości tym, których nie powinien lubić, bądź wątpić
103