DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.23702#0070
powiązania z Anglią, styl biedermeier. Ta szczególna nazwa przyjęła się od nazwiska komicznej figury z humorystycznego
pisma „Fliegende Blatter". Styl ten, o charakterze wybitnie mieszczańskim, wyrażał się głównie we wnętrzach i meblach,
ale także w ubiorach, biżuterii i akcesoriach stroju, a także we fryzurach. Oprócz krajów niemieckich i Austrii obejmował też Węgry,
Czechy, Danię, Szwecję i Rosję i wszędzie wykształcał lokalne odmiany. W Polsce przyjął się w sposób jakby naturalny, gdyż po-
krewny był stylowi Księstwa, niemniej wzory czerpał głównie z Niemiec i Austrii. Początkowo w Polsce nosił on nazwę stylu
korynckiego. W przeciwieństwie do mebli Księstwa Warszawskiego fotele, krzesła i kanapy biedermeierowskie odznaczały się
w użyciu wygodą: funkcjonalność wzięła górę nad pompatycznością. Chętnie tworzono jednorodne komplety do salonów, złożone
z kanapy, dwóch foteli i czterech lub sześciu krzeseł oraz oszklonej serwantki na srebro, porcelanę, bibeloty. Ponieważ zasadą
urządzania wnętrz była symetria, przednią ścianę szafy upadabniano do kształtu sekretarza, aby móc te meble ustawić po dwóch
stronach ściany. Na masyw mebli używano modrzewia lub innych iglastych gatunków drewna, dając okładzinę (ciętą piłeczką) kilku-
milimetrową z mahoniu, jesionu, brzostu, orzecha, także wiązu, czeczoty, gruszy, czereśni lub cisu. Starano się przy tym wykorzy-
stać piękny układ słojów, ale stosowano też intarsję ramkową lub żyłkową, niekiedy zaś żyłkową inkrustację z kości. Kosztowniej-
sze meble z litego drewna szlachetnego produkowano rzadziej. Z kości wykonywano gałki przy szufladach, ale okucia mosiężne
i zamki bywały dość prymitywne, a także wnętrza szuflad i szaf oraz plecy mebli przyściennych wykazywały małą staranność
roboty. Spośród różnych typów krzeseł i foteli biedermeierowskich bardzo popularne były tzw. hamburgi, dające oparcie lekko
odginające się do tyłu, tworzące wraz z odpowiednio wygiętymi tylnymi nogami kształt regularnej półelipsy. Oparcie łączyło
się z siedzeniem miękką linią spływową i podobnie płynnie wyprowadzony był profil przednich nóg. Na oparcie składały się dwie
poziome równoległe szczeblinki. Poduszka siedzenia wkładana w ramy boczne opierała się na poprzecznych deskach. Fotele tego
typu posiadały wolutowe poręcze. Głównym polem dekoracji były właśnie owe poprzeczki oparcia, intarsjowane, toczone lub
rzeźbione, z zastosowaniem motywów wici roślinnej, rozet lub gwiazd. Po 1840 roku miękkie siedzenia zastępowano siedze-
niami plecionymi. Hamburgi występowały głównie w Małopolsce, w oparciu o wzory północnoniemieckie, które z kolei inspi-
rowane były przez meblarstwo angielskie. W krakowskich przepisach cechowych dla stolarzy „krzesło hamburskie" występowało
jako sztuka mistrzowska. Innym popularnym w Polsce typem było krzesło, również wywodzące się z Niemiec, tzw. krzesło wachla-
rzowe, mające oparcie w kształcie zbliżonym do wachlarza lub palmety, w rozmaitych zresztą wariantach w formie sercowatej,
nerkowatej lub półkolistej. Modyfikację tego motywu stanowiło oparcie w formie dwóch odchylających się snopków połączonych
poprzeczkami. Kanapa hamburska była w gruncie rzeczy poszerzonym fotelem, o takich samych, wolutowo zakręconych poręczach.
Różne były typy biedermaierowskich kanap, gdyż ten rodzaj mebla cieszył się szczególną popularnością. W niektórych, łukowata
linia oparcia bezpośrednio przechodziła w poręcze, w innych — rozbudowane poręcze ozdabiano snycerką, ze szczególnie ulubio-
nym motywem rogów obfitości. Wariant kanapy o kształtach ściśle architektonicznych, z prostym gzymsem wieńczącym zwano
typem krakowskim. Wygodna kanapa wraz z towarzyszącymi fotelami i krzesłami, stanowiąca wyposażenie biedermeierowskiego
salonu, służyła małym przyjęciom, towarzyskim podwieczorkom, sąsiedzkim odwiedzinom, charakterystycznym dla mieszczań-
skiego życia o pewnych ambicjach intelektualnych. Toczono rozmowy o sprawach bieżącego życia, o modzie i gospodarstwie, o lite-
raturze, muzyce, teatrze, wystawach sztuki i o polityce. Łóżka biedermeierowskie, z pewnymi reminiscencjami form empirowych,
miały .wolutowo wygięte boki i szerokie cokoły. Niezwykła różnorodność cechowała stoły. Miały one początkowo, odziedziczone
z poprzedniej epoki, blaty prostokątne, potem częściej — blaty okrągłe bądź eliptyczne, z mechanizmem umożliwiającym pionowe
ustawienie płyty, wspartej na jednej nodze, zwykle poligonalnej, na podstawie trójkątnej lub wielobocznej. Przyjął się też, pod
wpływem angielskim z czasów wybitnego ebenisty Thomasa Sheratona (1751 —1806), stół z klapami, dający możliwość zwięk-
szenia powierzchni płyty wierzchniej o dodatkowe blaciki, normalnie zwisające po obu stronach węższych boków. Nogi stołów,
połączone wałkiem, miewały kształt liry lub formy iksowate. Popularne były stoliki do gry w karty, o kwadratowym blacie pokry-
tym zielonym suknem lub skórą, składanym do formy prostokątnej, na pół. Stoły do przystawiania do ściany, na nóżkach
kolumnowych, miały zarys półokrągły. Charakterystycznym wreszcie sprzętem epoki był stolik do kobiecych robótek, z podno-
szoną wierzchnią płytą, kryjącą w oskrzynieniu przegródki i zamykane pudełka na przybory do szycia, mający w połowie wysokoś-
ci nóg półeczkę obwiedzioną galeryjką mosiężną lub po prostu koszyk do przechowywania owych robótek. Komody bieder-
meierowskie miały kształt prostopadłościanu, z dwoma szufladami na wysokich nóżkach lub trzema szufladami na niskich, kloc-
kowatych podstawach. Niekiedy górna szuflada posiadała przednią ścianę sfalowaną lub kryła w sobie pulpit do pisania, stano-
wiąc rodzaj maskowanego biureczka. Komody z zaznaczeniem płyciny o falistej linii na całej ścianie frontowej zaliczają się do schył-
kowej fazy tego stylu. Wielką rozmaitością odznaczały się sekretarze, biurka i szafy, szafy kątówki i oszklone serwantki, nieodz-
owne w każdym mieszczańskim domu. Sekretarz bywał dostosowany do pisania na siedząco lub na stojąco, gdyż modne było
pisanie na stojąco. W tych meblach, podobnie zresztą jak i w innych, obowiązywała zasada architektoniczności, harmonii,
oszczędności motywów dekoracyjnych, w czym przejawiała się siła tego stylu i jego długotrwałość. W sekretarzykach bryła
sprzętu składała się z trzech zasadniczych części: dolnej w postaci dwuskrzydłowej szafki, bądź z dwóch lub trzech szuflad,
środkowej w formie wnęki, zwanej tabernakulum, z szufladkami, przykrytej klapą służącą po opuszczeniu do pisania, wreszcie
z nadbudowy, w postaci górnej szuflady lub oszklonej szafki, zwieńczonej zwykle tympanonem. W części środkowej umieszczano
czasem wolne półki z motywem tzw. kurtyny lub drewniane przedziałki na bieżącą korespondencję. Był to więc mebel bardzo
pisma „Fliegende Blatter". Styl ten, o charakterze wybitnie mieszczańskim, wyrażał się głównie we wnętrzach i meblach,
ale także w ubiorach, biżuterii i akcesoriach stroju, a także we fryzurach. Oprócz krajów niemieckich i Austrii obejmował też Węgry,
Czechy, Danię, Szwecję i Rosję i wszędzie wykształcał lokalne odmiany. W Polsce przyjął się w sposób jakby naturalny, gdyż po-
krewny był stylowi Księstwa, niemniej wzory czerpał głównie z Niemiec i Austrii. Początkowo w Polsce nosił on nazwę stylu
korynckiego. W przeciwieństwie do mebli Księstwa Warszawskiego fotele, krzesła i kanapy biedermeierowskie odznaczały się
w użyciu wygodą: funkcjonalność wzięła górę nad pompatycznością. Chętnie tworzono jednorodne komplety do salonów, złożone
z kanapy, dwóch foteli i czterech lub sześciu krzeseł oraz oszklonej serwantki na srebro, porcelanę, bibeloty. Ponieważ zasadą
urządzania wnętrz była symetria, przednią ścianę szafy upadabniano do kształtu sekretarza, aby móc te meble ustawić po dwóch
stronach ściany. Na masyw mebli używano modrzewia lub innych iglastych gatunków drewna, dając okładzinę (ciętą piłeczką) kilku-
milimetrową z mahoniu, jesionu, brzostu, orzecha, także wiązu, czeczoty, gruszy, czereśni lub cisu. Starano się przy tym wykorzy-
stać piękny układ słojów, ale stosowano też intarsję ramkową lub żyłkową, niekiedy zaś żyłkową inkrustację z kości. Kosztowniej-
sze meble z litego drewna szlachetnego produkowano rzadziej. Z kości wykonywano gałki przy szufladach, ale okucia mosiężne
i zamki bywały dość prymitywne, a także wnętrza szuflad i szaf oraz plecy mebli przyściennych wykazywały małą staranność
roboty. Spośród różnych typów krzeseł i foteli biedermeierowskich bardzo popularne były tzw. hamburgi, dające oparcie lekko
odginające się do tyłu, tworzące wraz z odpowiednio wygiętymi tylnymi nogami kształt regularnej półelipsy. Oparcie łączyło
się z siedzeniem miękką linią spływową i podobnie płynnie wyprowadzony był profil przednich nóg. Na oparcie składały się dwie
poziome równoległe szczeblinki. Poduszka siedzenia wkładana w ramy boczne opierała się na poprzecznych deskach. Fotele tego
typu posiadały wolutowe poręcze. Głównym polem dekoracji były właśnie owe poprzeczki oparcia, intarsjowane, toczone lub
rzeźbione, z zastosowaniem motywów wici roślinnej, rozet lub gwiazd. Po 1840 roku miękkie siedzenia zastępowano siedze-
niami plecionymi. Hamburgi występowały głównie w Małopolsce, w oparciu o wzory północnoniemieckie, które z kolei inspi-
rowane były przez meblarstwo angielskie. W krakowskich przepisach cechowych dla stolarzy „krzesło hamburskie" występowało
jako sztuka mistrzowska. Innym popularnym w Polsce typem było krzesło, również wywodzące się z Niemiec, tzw. krzesło wachla-
rzowe, mające oparcie w kształcie zbliżonym do wachlarza lub palmety, w rozmaitych zresztą wariantach w formie sercowatej,
nerkowatej lub półkolistej. Modyfikację tego motywu stanowiło oparcie w formie dwóch odchylających się snopków połączonych
poprzeczkami. Kanapa hamburska była w gruncie rzeczy poszerzonym fotelem, o takich samych, wolutowo zakręconych poręczach.
Różne były typy biedermaierowskich kanap, gdyż ten rodzaj mebla cieszył się szczególną popularnością. W niektórych, łukowata
linia oparcia bezpośrednio przechodziła w poręcze, w innych — rozbudowane poręcze ozdabiano snycerką, ze szczególnie ulubio-
nym motywem rogów obfitości. Wariant kanapy o kształtach ściśle architektonicznych, z prostym gzymsem wieńczącym zwano
typem krakowskim. Wygodna kanapa wraz z towarzyszącymi fotelami i krzesłami, stanowiąca wyposażenie biedermeierowskiego
salonu, służyła małym przyjęciom, towarzyskim podwieczorkom, sąsiedzkim odwiedzinom, charakterystycznym dla mieszczań-
skiego życia o pewnych ambicjach intelektualnych. Toczono rozmowy o sprawach bieżącego życia, o modzie i gospodarstwie, o lite-
raturze, muzyce, teatrze, wystawach sztuki i o polityce. Łóżka biedermeierowskie, z pewnymi reminiscencjami form empirowych,
miały .wolutowo wygięte boki i szerokie cokoły. Niezwykła różnorodność cechowała stoły. Miały one początkowo, odziedziczone
z poprzedniej epoki, blaty prostokątne, potem częściej — blaty okrągłe bądź eliptyczne, z mechanizmem umożliwiającym pionowe
ustawienie płyty, wspartej na jednej nodze, zwykle poligonalnej, na podstawie trójkątnej lub wielobocznej. Przyjął się też, pod
wpływem angielskim z czasów wybitnego ebenisty Thomasa Sheratona (1751 —1806), stół z klapami, dający możliwość zwięk-
szenia powierzchni płyty wierzchniej o dodatkowe blaciki, normalnie zwisające po obu stronach węższych boków. Nogi stołów,
połączone wałkiem, miewały kształt liry lub formy iksowate. Popularne były stoliki do gry w karty, o kwadratowym blacie pokry-
tym zielonym suknem lub skórą, składanym do formy prostokątnej, na pół. Stoły do przystawiania do ściany, na nóżkach
kolumnowych, miały zarys półokrągły. Charakterystycznym wreszcie sprzętem epoki był stolik do kobiecych robótek, z podno-
szoną wierzchnią płytą, kryjącą w oskrzynieniu przegródki i zamykane pudełka na przybory do szycia, mający w połowie wysokoś-
ci nóg półeczkę obwiedzioną galeryjką mosiężną lub po prostu koszyk do przechowywania owych robótek. Komody bieder-
meierowskie miały kształt prostopadłościanu, z dwoma szufladami na wysokich nóżkach lub trzema szufladami na niskich, kloc-
kowatych podstawach. Niekiedy górna szuflada posiadała przednią ścianę sfalowaną lub kryła w sobie pulpit do pisania, stano-
wiąc rodzaj maskowanego biureczka. Komody z zaznaczeniem płyciny o falistej linii na całej ścianie frontowej zaliczają się do schył-
kowej fazy tego stylu. Wielką rozmaitością odznaczały się sekretarze, biurka i szafy, szafy kątówki i oszklone serwantki, nieodz-
owne w każdym mieszczańskim domu. Sekretarz bywał dostosowany do pisania na siedząco lub na stojąco, gdyż modne było
pisanie na stojąco. W tych meblach, podobnie zresztą jak i w innych, obowiązywała zasada architektoniczności, harmonii,
oszczędności motywów dekoracyjnych, w czym przejawiała się siła tego stylu i jego długotrwałość. W sekretarzykach bryła
sprzętu składała się z trzech zasadniczych części: dolnej w postaci dwuskrzydłowej szafki, bądź z dwóch lub trzech szuflad,
środkowej w formie wnęki, zwanej tabernakulum, z szufladkami, przykrytej klapą służącą po opuszczeniu do pisania, wreszcie
z nadbudowy, w postaci górnej szuflady lub oszklonej szafki, zwieńczonej zwykle tympanonem. W części środkowej umieszczano
czasem wolne półki z motywem tzw. kurtyny lub drewniane przedziałki na bieżącą korespondencję. Był to więc mebel bardzo