DOI Artikel:
Bersakēs, Friderikos: To en tē technē tetragōnon
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14282#0038
ΑΕ 1914
Το εν τΎ\ τέχν^ τετράγωνον υπό Φρ. Βεροάκη. 31
γραμμήν τοΟ περιγράμματος οπών καΐ άπολαξεύ-
σεως «ύτοΟ διά πρίονος λεπτού μετά μίας λαβής
ή διά σμίλης.
Οιοσδήποτε καΐ άν ήτο ο βαθμός της αναπτύ-
ξεως τοΟ τεχ'νίτου ή μόνη δυνατή και φυσική μέ-
θοδος της επεξεργασίας των έκ ξύλου γλυπτών εί-
ναι ή περιγραφείσα. Ο έχων 'πρακτικήν τινα έμ-
πειρίαν της ξυλουργίας δύναται να έπικυρώση τά
ανωτέρω.
Ή έπί του ξύλου μέθοδος εργασίας έφηρμόσθη
και έν πασι τοις λοιποΐς πωρίνοις έκτύποις. Καθί-
στα δέ τούτο ευκρινές ή παρατηρούμενη καθόλου
ποοεία της κατασκευής του έκτύπου από της α-
πλουστέρας μορφής, της έγχαράξεως.
Προκειμένου περί ξυλογλύφου, θά έτήρει ούτος
προς κατασκευήν του έκτύπου τήν προκαταρκτικήν
έργασίαν, ήν ήκολούθησεν ό επεξεργασθείς τήν
σφίγγα τεχνίτης, άποσπών όμως έκ του περιβάλ-
λοντος τήν μορφήν χώρου τόσον, όσον ήτο άναγ-
καΐον προς σχηματισμόν ίκανοΰ βάθους. Προς άφαί-
οεσιν δέ του πεοί το περίγοαμαα ύλικου θά Ιλάμ-
βανεν ούτος σμίλην όξεΐαν πλάτους ένός ύφεκατο-
στομέτρου περίπου και κρατών ταύτην κατακόρυ-
Φον παρά τήν εγχάραξιν θά ετυπτεν έπ' αυτής δια
της σφύρας, μεταφέρων διαδοχικώς τήν σμίλην
περί τήν όλην μορφήν.
Βυθιζομένου του οργάνου ολίγον έν τώ ξύλω θά
έσχηματίζετο έκ τούτου συνεχής εντομή, απέ-
χουσα ελάχιστα του έγχαραχθέντος περιγράμμα-
τος, ίνα μή, τούτου καταστρεφομένου, άπολεσθώσι
τά ίχνη τής εικόνος. Μετά ταύτα κρατών τήν σμί-
λην κεκλιμένην προς τά έσω ετυπτεν έκ νέου έπ αυ-
τής, ώστε νά σχηματισθή άλλη εντομή, συναν-
τώσα τήν πρώτην κατ' όξεΐαν ή άμβλεΐαν γωνίαν.
Αί δύο έντομαί συναντώμεναι έσχημάτιζον αύλακα
διά τής άφαιρέσεως του υλικού, ής ή μία πλευρά,
αποτελούσα και τό περίγραμμα τής κατασκευαζό-
μενης μορφής, ήτο κατακόρυφος. Τά ίχνη όρθο-
γωνίου αύλακος διακρίνονται εισέτι επί τής μορ-
φής είκ. 9.
Εάν το γλυπτον Ίζροιορί'ζετο νά λάβη μορφήν
έκτύπου, έταπεινοΰτο ό περιβάλλων τήν έγχάρα-
κτον παράστασιν χώρος τόσον, όσον ήτο βαθεΐα ή
αύλαξ. Έν έναντία περιπτώσει Ό τεχνίτης έξηκο-
Λούθει μετά τήν άφαίρεσιν του ώς άνω ύλικου νά
λαξεύη νέαν αύλακα και ούτω καθ' εξής μέχρι τέ-
λειας αποσπάσεως του περί τό περίγραμμα περιτ-
τεύοντος ξύλου, βαίνων από τής μιας πλευράς, έφ'ής
ή οψις τής εικόνος, προς τήν έτέραν παράλληλον.
Κατά τήν περίπτωσιν ταύτην ήδύνατο νά αφαί-
ρεση το κύκλω τής μορφής ξύλον και διά πρίονος,
έξομαλύνων μετά ταύτα το περίγραμμα διά τής
ρίνης.
Ανάλογος σχεδόν μέθοδος τηρείται και έπί τών
οστείνων, ό δέ εργαζόμενος τό ξύλον τεχνίτης δύ-
ναται ώς έκ τής συγγενείας ταύτης νά έκτελή εργα
έξ αμφοτέρων τών υλικών, λαμβανομένου πάντοτε
ύπ όψιν ότι έκ τοΟ εύθρύπτου τοΟ οστού και τής
λεπτότητος είναι άναγκαΐαι μικραί παρεκβάσεις.
Ή φυσική λοιπόν και μόνη δυνατή αύτη μέθο-
δος έργασίας τοΟ ξύλου και του όστου έφηρμόσθη
και έπί τοΟ πώρου. Τά δέ διάφορα στάδια ταύτης,
από τής έγχαράξεως (είκ. 19, 20) τής περί τό
περίγραμμα λαξευομένης αύλακος και τής ταπει-
νώσεως του περί αύτήν ΰλικοΟ οι' οργάνου οξέος
και στενού (είκ. 21, 22), τής βαθμιαίας άπολα-
ξεύσειυς του περιβάλλοντος τήν εικόνα χώρου και
τοΟ έσο^τερικου μέρους δΓ οπών (είκ. 26), καθι-
στώσι τήν έπίδρασιν τοΟ ξύλου και του οστού έπί
του τρυφερού κατ' αρχάς λίθου κατάδηλον.
Άπο τής κατασκευής τής εικόνος 1 μέχρι τής
εικόνος 2/ μεσολαβεί ολόκληρος άνέλιξις, άλλά
άπο τής τελευταίας εί/.όνος είσερχ_άμεθα πλέον εις
τό άκανθωδέστερον τών αρχαιολογικών προβλημά-
των, εις τάς άφορμάς τής γενέσεως του τετρα-
γώνου εν τή Ελληνική τέχνη.
Προς έξήγησιν τοΟ φαινομένου τούτου διάφοροι
υπεβλήθησαν θεωρίαι. Κατά τήν μέν έξενεχθεΐσαν
ύπό του Βτηηη (Οθδοΐιίοΐι. (3. ΟπθοΙι. ΚπηθίΙθΓ
I, 16 και 83- πρβ. και ΜίΙβΚΗδίβτ ΑΜ 1877 443
κέ." Όβοηηα Ι,θβ Αροΐΐοηδ αΓοΙιαιςαβδ βίο. 6 και
33 κέ.) ύπεστηριχθη ότι τά πρώτα γλυπτά εργα, τά
ξόανα, ήσαν έκ ξύλου και, έπειδή ταΰτα κατεσκευά-
σθησαν έκ μιας σανίδος, μιας δοκού ή ένός κορμού
δένδρου, διετήρησαν τήν πρώτην αύτών μορφήν και
μετά τήν άντικατάστασιν αύτών ύπό του σκληρό-
τερου ϋλικοΰ, του πώρου κατ άρχάς και είτα τοΟ
μαρμάρου. Ιίαρεδέξαντο δηλ. ότι, έπειδή ή φύσις
του ξύλου δεν επιτρέπει τήν κατά βούλησιν διά-
Το εν τΎ\ τέχν^ τετράγωνον υπό Φρ. Βεροάκη. 31
γραμμήν τοΟ περιγράμματος οπών καΐ άπολαξεύ-
σεως «ύτοΟ διά πρίονος λεπτού μετά μίας λαβής
ή διά σμίλης.
Οιοσδήποτε καΐ άν ήτο ο βαθμός της αναπτύ-
ξεως τοΟ τεχ'νίτου ή μόνη δυνατή και φυσική μέ-
θοδος της επεξεργασίας των έκ ξύλου γλυπτών εί-
ναι ή περιγραφείσα. Ο έχων 'πρακτικήν τινα έμ-
πειρίαν της ξυλουργίας δύναται να έπικυρώση τά
ανωτέρω.
Ή έπί του ξύλου μέθοδος εργασίας έφηρμόσθη
και έν πασι τοις λοιποΐς πωρίνοις έκτύποις. Καθί-
στα δέ τούτο ευκρινές ή παρατηρούμενη καθόλου
ποοεία της κατασκευής του έκτύπου από της α-
πλουστέρας μορφής, της έγχαράξεως.
Προκειμένου περί ξυλογλύφου, θά έτήρει ούτος
προς κατασκευήν του έκτύπου τήν προκαταρκτικήν
έργασίαν, ήν ήκολούθησεν ό επεξεργασθείς τήν
σφίγγα τεχνίτης, άποσπών όμως έκ του περιβάλ-
λοντος τήν μορφήν χώρου τόσον, όσον ήτο άναγ-
καΐον προς σχηματισμόν ίκανοΰ βάθους. Προς άφαί-
οεσιν δέ του πεοί το περίγοαμαα ύλικου θά Ιλάμ-
βανεν ούτος σμίλην όξεΐαν πλάτους ένός ύφεκατο-
στομέτρου περίπου και κρατών ταύτην κατακόρυ-
Φον παρά τήν εγχάραξιν θά ετυπτεν έπ' αυτής δια
της σφύρας, μεταφέρων διαδοχικώς τήν σμίλην
περί τήν όλην μορφήν.
Βυθιζομένου του οργάνου ολίγον έν τώ ξύλω θά
έσχηματίζετο έκ τούτου συνεχής εντομή, απέ-
χουσα ελάχιστα του έγχαραχθέντος περιγράμμα-
τος, ίνα μή, τούτου καταστρεφομένου, άπολεσθώσι
τά ίχνη τής εικόνος. Μετά ταύτα κρατών τήν σμί-
λην κεκλιμένην προς τά έσω ετυπτεν έκ νέου έπ αυ-
τής, ώστε νά σχηματισθή άλλη εντομή, συναν-
τώσα τήν πρώτην κατ' όξεΐαν ή άμβλεΐαν γωνίαν.
Αί δύο έντομαί συναντώμεναι έσχημάτιζον αύλακα
διά τής άφαιρέσεως του υλικού, ής ή μία πλευρά,
αποτελούσα και τό περίγραμμα τής κατασκευαζό-
μενης μορφής, ήτο κατακόρυφος. Τά ίχνη όρθο-
γωνίου αύλακος διακρίνονται εισέτι επί τής μορ-
φής είκ. 9.
Εάν το γλυπτον Ίζροιορί'ζετο νά λάβη μορφήν
έκτύπου, έταπεινοΰτο ό περιβάλλων τήν έγχάρα-
κτον παράστασιν χώρος τόσον, όσον ήτο βαθεΐα ή
αύλαξ. Έν έναντία περιπτώσει Ό τεχνίτης έξηκο-
Λούθει μετά τήν άφαίρεσιν του ώς άνω ύλικου νά
λαξεύη νέαν αύλακα και ούτω καθ' εξής μέχρι τέ-
λειας αποσπάσεως του περί τό περίγραμμα περιτ-
τεύοντος ξύλου, βαίνων από τής μιας πλευράς, έφ'ής
ή οψις τής εικόνος, προς τήν έτέραν παράλληλον.
Κατά τήν περίπτωσιν ταύτην ήδύνατο νά αφαί-
ρεση το κύκλω τής μορφής ξύλον και διά πρίονος,
έξομαλύνων μετά ταύτα το περίγραμμα διά τής
ρίνης.
Ανάλογος σχεδόν μέθοδος τηρείται και έπί τών
οστείνων, ό δέ εργαζόμενος τό ξύλον τεχνίτης δύ-
ναται ώς έκ τής συγγενείας ταύτης νά έκτελή εργα
έξ αμφοτέρων τών υλικών, λαμβανομένου πάντοτε
ύπ όψιν ότι έκ τοΟ εύθρύπτου τοΟ οστού και τής
λεπτότητος είναι άναγκαΐαι μικραί παρεκβάσεις.
Ή φυσική λοιπόν και μόνη δυνατή αύτη μέθο-
δος έργασίας τοΟ ξύλου και του όστου έφηρμόσθη
και έπί τοΟ πώρου. Τά δέ διάφορα στάδια ταύτης,
από τής έγχαράξεως (είκ. 19, 20) τής περί τό
περίγραμμα λαξευομένης αύλακος και τής ταπει-
νώσεως του περί αύτήν ΰλικοΟ οι' οργάνου οξέος
και στενού (είκ. 21, 22), τής βαθμιαίας άπολα-
ξεύσειυς του περιβάλλοντος τήν εικόνα χώρου και
τοΟ έσο^τερικου μέρους δΓ οπών (είκ. 26), καθι-
στώσι τήν έπίδρασιν τοΟ ξύλου και του οστού έπί
του τρυφερού κατ' αρχάς λίθου κατάδηλον.
Άπο τής κατασκευής τής εικόνος 1 μέχρι τής
εικόνος 2/ μεσολαβεί ολόκληρος άνέλιξις, άλλά
άπο τής τελευταίας εί/.όνος είσερχ_άμεθα πλέον εις
τό άκανθωδέστερον τών αρχαιολογικών προβλημά-
των, εις τάς άφορμάς τής γενέσεως του τετρα-
γώνου εν τή Ελληνική τέχνη.
Προς έξήγησιν τοΟ φαινομένου τούτου διάφοροι
υπεβλήθησαν θεωρίαι. Κατά τήν μέν έξενεχθεΐσαν
ύπό του Βτηηη (Οθδοΐιίοΐι. (3. ΟπθοΙι. ΚπηθίΙθΓ
I, 16 και 83- πρβ. και ΜίΙβΚΗδίβτ ΑΜ 1877 443
κέ." Όβοηηα Ι,θβ Αροΐΐοηδ αΓοΙιαιςαβδ βίο. 6 και
33 κέ.) ύπεστηριχθη ότι τά πρώτα γλυπτά εργα, τά
ξόανα, ήσαν έκ ξύλου και, έπειδή ταΰτα κατεσκευά-
σθησαν έκ μιας σανίδος, μιας δοκού ή ένός κορμού
δένδρου, διετήρησαν τήν πρώτην αύτών μορφήν και
μετά τήν άντικατάστασιν αύτών ύπό του σκληρό-
τερου ϋλικοΰ, του πώρου κατ άρχάς και είτα τοΟ
μαρμάρου. Ιίαρεδέξαντο δηλ. ότι, έπειδή ή φύσις
του ξύλου δεν επιτρέπει τήν κατά βούλησιν διά-