DOI Artikel:
Rōmaios, Kōnstantinos Ath.: Ta esōterika kionokrana tou naou tōn Bassōn
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14282#0070
ΑΕ 1914
Τά εσωτερικά κιονόκρανα τοϋ ναον των Βαασών νπο Κ. Ρωμαίου. 63
κρίνεται ακριβώς εις το παρά πάντων παραδιδό-
μενον ΰψος του κιονοκράνου. Παρά τω ΟοοΙίθΓβΠ
έ'χομεν ΰψος 0'469 άνευ του άβακος μετροΰντος
0'16.Έπί της κάτω επιφανείας της μικράς τομής
τοΟ ανωτάτου λίθου φαίνονται τά ήμίση ζητοειδών
συνδέσμων, των όποιων τά έτερα ή μίση έσημειώ-
θησαν ύπο του Η&ΙΙθγ έπι της υπεράνω επιφανείας
τοΟ κιονοκράνου εν χώρα, ήτις αντιστοιχεί ακρι-
βώς. ΤαΟτα πάντα έλέγχουσι συγχρόνως και την
άκρίβειαν, μεθ' ής έγένετο ή άναστήλωσις, και τήν
άλήθειαν των καταμετρήσεων τοΰ κιονοκράνου.
Έκ της αναστηλώσεως άντλοΰμεν δύο σπουδαία
διδάγματα. Πρώτον δτι πασαι αϊ παραστάδες πλην
τών γωνιαίων είχον ήμίσειαν μόνον έλικα καθ'έκα-
τέραν πλευράν και έπειτα δτι ΰπέρ πάντα τά κιο-
νόκρανα ύπήρχεν ιδιαίτερος άβας. Πραγματικώς,
εάν και κατά τά πλάγια έξετείνετο ομοίως ή ελις"
όπως έπι του μετώπου, εδει νά ύπάρχωσιν επί τών
μνημονευθέντων λίθων ίχνη εργασίας εύκολυνού-
σης τήν στερέωσιν τοΰ υπολοίπου ήμίσεος. Αλ-
λ αντί τούτου οί λίθοι παραμένουσι λείοι και ήσαν
ώρισμένως ακάλυπτοι. Ώς προς τον ίδιαίτερον άβακα
ομοφώνως παραδέχονται, δτι ουδέποτε ύπήρξε και
δτι δ ΟοοΙίθΓθΠ ήπατήθη 1 έρμηνεύσας ούτω άλλο
άρχιτεκτονικον μέλος άσχετον προς το κιονόκρα-
νον.Άλλ' δμως. Τδ έπιστύλιον εχον πλάτος 0'52
δεν ευρίσκει ίκανδν χώρον, εάν τεθή αμέσως ύπέο
το κιονόκρανον. Ό παρεχόμενος χώρος είναι 0 455
(0'345 + ΟΊΙ), ώς φαίνεται έπι της εικόνος 6.
Και είναι μεν δυνατόν νά οίκονομηθή τδ πράγμα,
έάν λάβωμεν ύπ οψιν δτι τδ άνώτατον μέρος της
ελικος έξέχ_ει ύπέρ τάς ραβδώσεις τοΰ λαιμού τοΟ
κιονοκράνου, αλλά τδ νά έξέχη τδ έπίστύλιον ύπέρ
τδ ύποτραχήλιον 0Ό65 είναι κάπως δύσκολον.
Οπως και αν έ'χωσι τά κατά τοΰτο, δ άβαξ τοΟ
κορινθιακού λύει δριστικώς τδ ζήτημα. Ούτος με-
τρει 0Ί35. Άλλά τόσον ακριβώς είναι και τδ
ύψος της τομής τοΰ άνωτάτου λίθου της παοαστά-
δος: 0135.
Είναι τοΰτο λοιπόν σύμπτωσις; Κατ' ούδένα
τρόπον. Διότι, όταν συμβαίνη άμέσως ύπέρ τδ ίω-
νικδν κιονόκρανον νά ύπάρχη χώρος επίτηδες πα-
ρεσκευασμενος ύψους άκριβώς ίσου προς τδ του
κορινθιακοΟ άβακος, ή σύμπτωσις ανάγκη νά είναι
1 Ραο1ΐ3ΐθϊη σ. 29. ϋιΐΓΠΐ, Βαιιίαιηβί σ. 301.
έναργώς σημαντική. Έπι τών κιονοκράνων άρα
τούτων ύπήρχεν ισοϋψής άβας". Προσέτι ή συμ-
φωνία εκτείνεται και ώς προς τδ μήκος. Έπι τοΟ
κορινθιακού τδ μήκος εκάστης πλευράς του άβακος
μετρει παρά τω ΟοοΙ^θγθΙΙ 0"87."Αλλο τόσον μή-
κος πρέπει νά άποδώσωμεν και εις τδ μέτωπον του
ιωνικού άβακος, διότι ούτος οφείλει κατά πάντα
λόγον νά είναι ίσος προς τδ μέγιστον μήκος της
έλικος, δπερ γνωρίζομεν δτι είναι 0'87.
Ό έκ τής γενομένης αναστηλώσεως αποδειχθείς
άβαξ του ιωνικού ήτο ες" ιδιαιτέρου τεμαχίου μαρ-
μάρου κατεσκευασμένος διά τεχνικήν οίκονομίαν
ένεκα τής όπισθεν έξοχής. Διά τοΰτο δ μόνος ύπδ
του ΟοοΙίθΓβΠ παρατηρηθείς άβας εύρέθη κεχο^ρι-
σμένος άπδ του οικείου κιονοκράνου. Άλλ' ό άβας
ούτος άκριβώς ταράττει τήν συμφωνίαν μετά τοΟ
κορινθιακού, ήν εϊδομεν ανωτέρω. Διότι μετρει
ύψος 0 16 άντϊ του 0Ί35. Ανήκει δέ κατά τήν
ορθήν είκασίαν τοΟ ΟοοΙίθΓθΙΙ εις μίαν έκ τών δύο
γωνιαίων παραστάδων, δπου εδει νά καταβληθή
μεγαλυτέρα προσπάθεια, όπως τά κιονόκρανα πλη-
σιάσωσι περισσότερον προς τδ γειτονικδν κορινθια-
κόν. Άλλ' δμως ή δυσαρμονία αύτη είναι μόνον
φαινομενική. Τδ κορινθιακδν μετρει παρά τώ Οοο-
ΙίθΓθΙΙ 0'706 ΰψος αετά δύο σειοών ©ύλλων και
ι^ι ΓΙ
0'638 μετά μιας. Τδ ίωνικον έπι τών λοιπών πα-
ρασταοων μετρει ύψος έν δλω 0-604 (0-469 +
0-135), επί δέ τών γωνιαίων 0-629 (0"469 +
0Ί6)2. "Ωστε και κατά τδ ΰψος, όπως και κατά
το σχήμα και τάς άλλα; λεπτομέρειας, έπήλθεν
ενταύθα μεγαλυτέρα προσέγγισις. Κατ' ανάγκην
δέ ή προσθήκη του ύψους (0Ό25) εδόθη εις τον
άβακα, διότι αί έλικες ήτο άδύνατον περισσότερον
νά έξαρθώσιν. Μετά τούτο ή άκολουθήσασα άσυμ-
μετρία έθεραπεύθη ευφυέστατα. Ό αύξηθείς άβαξ
διηρέθη πολλάκις δριζοντίως και έσχηματίσθη πολ-
λαπλώς, ώστε και ή έντύπωσις, δτι είναι ύψηλό-
τερος τών άλλων νά λησμονήται και ή ιδέα, δτι τδ
κιονόκρανον έν τω συνόλω είναι ύψηλάν, μεγάλως
νά ένισχύεται συμφώνως προς τδν γνωστόν οπτι-
κδν λόγον.Ότι δέ τους όπτικούς λόγους έχει πάν-
2 Τό ακριβές είναι οτι τήν διάστασιν 0469 δεν εχομεν βεβαίαν επί
τών γωνιαίων κιονόκρανων. Άλλα και άν το ΰψος τοΰ κυρίως κιονο-
κοάνου ητο μιχροτερον κατά 0 025, ώστε να επέρχεται έξίσωσις προς
τά αλλα, διά της πολλαπλής διαιρέσεως τοΰ αβακος έπετυγ/άνετο τό
αϋτο', ή διά τδν όφθαλρΛν δηλ. εξαρσις τοϋ ϋψους.
Τά εσωτερικά κιονόκρανα τοϋ ναον των Βαασών νπο Κ. Ρωμαίου. 63
κρίνεται ακριβώς εις το παρά πάντων παραδιδό-
μενον ΰψος του κιονοκράνου. Παρά τω ΟοοΙίθΓβΠ
έ'χομεν ΰψος 0'469 άνευ του άβακος μετροΰντος
0'16.Έπί της κάτω επιφανείας της μικράς τομής
τοΟ ανωτάτου λίθου φαίνονται τά ήμίση ζητοειδών
συνδέσμων, των όποιων τά έτερα ή μίση έσημειώ-
θησαν ύπο του Η&ΙΙθγ έπι της υπεράνω επιφανείας
τοΟ κιονοκράνου εν χώρα, ήτις αντιστοιχεί ακρι-
βώς. ΤαΟτα πάντα έλέγχουσι συγχρόνως και την
άκρίβειαν, μεθ' ής έγένετο ή άναστήλωσις, και τήν
άλήθειαν των καταμετρήσεων τοΰ κιονοκράνου.
Έκ της αναστηλώσεως άντλοΰμεν δύο σπουδαία
διδάγματα. Πρώτον δτι πασαι αϊ παραστάδες πλην
τών γωνιαίων είχον ήμίσειαν μόνον έλικα καθ'έκα-
τέραν πλευράν και έπειτα δτι ΰπέρ πάντα τά κιο-
νόκρανα ύπήρχεν ιδιαίτερος άβας. Πραγματικώς,
εάν και κατά τά πλάγια έξετείνετο ομοίως ή ελις"
όπως έπι του μετώπου, εδει νά ύπάρχωσιν επί τών
μνημονευθέντων λίθων ίχνη εργασίας εύκολυνού-
σης τήν στερέωσιν τοΰ υπολοίπου ήμίσεος. Αλ-
λ αντί τούτου οί λίθοι παραμένουσι λείοι και ήσαν
ώρισμένως ακάλυπτοι. Ώς προς τον ίδιαίτερον άβακα
ομοφώνως παραδέχονται, δτι ουδέποτε ύπήρξε και
δτι δ ΟοοΙίθΓθΠ ήπατήθη 1 έρμηνεύσας ούτω άλλο
άρχιτεκτονικον μέλος άσχετον προς το κιονόκρα-
νον.Άλλ' δμως. Τδ έπιστύλιον εχον πλάτος 0'52
δεν ευρίσκει ίκανδν χώρον, εάν τεθή αμέσως ύπέο
το κιονόκρανον. Ό παρεχόμενος χώρος είναι 0 455
(0'345 + ΟΊΙ), ώς φαίνεται έπι της εικόνος 6.
Και είναι μεν δυνατόν νά οίκονομηθή τδ πράγμα,
έάν λάβωμεν ύπ οψιν δτι τδ άνώτατον μέρος της
ελικος έξέχ_ει ύπέρ τάς ραβδώσεις τοΰ λαιμού τοΟ
κιονοκράνου, αλλά τδ νά έξέχη τδ έπίστύλιον ύπέρ
τδ ύποτραχήλιον 0Ό65 είναι κάπως δύσκολον.
Οπως και αν έ'χωσι τά κατά τοΰτο, δ άβαξ τοΟ
κορινθιακού λύει δριστικώς τδ ζήτημα. Ούτος με-
τρει 0Ί35. Άλλά τόσον ακριβώς είναι και τδ
ύψος της τομής τοΰ άνωτάτου λίθου της παοαστά-
δος: 0135.
Είναι τοΰτο λοιπόν σύμπτωσις; Κατ' ούδένα
τρόπον. Διότι, όταν συμβαίνη άμέσως ύπέρ τδ ίω-
νικδν κιονόκρανον νά ύπάρχη χώρος επίτηδες πα-
ρεσκευασμενος ύψους άκριβώς ίσου προς τδ του
κορινθιακοΟ άβακος, ή σύμπτωσις ανάγκη νά είναι
1 Ραο1ΐ3ΐθϊη σ. 29. ϋιΐΓΠΐ, Βαιιίαιηβί σ. 301.
έναργώς σημαντική. Έπι τών κιονοκράνων άρα
τούτων ύπήρχεν ισοϋψής άβας". Προσέτι ή συμ-
φωνία εκτείνεται και ώς προς τδ μήκος. Έπι τοΟ
κορινθιακού τδ μήκος εκάστης πλευράς του άβακος
μετρει παρά τω ΟοοΙ^θγθΙΙ 0"87."Αλλο τόσον μή-
κος πρέπει νά άποδώσωμεν και εις τδ μέτωπον του
ιωνικού άβακος, διότι ούτος οφείλει κατά πάντα
λόγον νά είναι ίσος προς τδ μέγιστον μήκος της
έλικος, δπερ γνωρίζομεν δτι είναι 0'87.
Ό έκ τής γενομένης αναστηλώσεως αποδειχθείς
άβαξ του ιωνικού ήτο ες" ιδιαιτέρου τεμαχίου μαρ-
μάρου κατεσκευασμένος διά τεχνικήν οίκονομίαν
ένεκα τής όπισθεν έξοχής. Διά τοΰτο δ μόνος ύπδ
του ΟοοΙίθΓβΠ παρατηρηθείς άβας εύρέθη κεχο^ρι-
σμένος άπδ του οικείου κιονοκράνου. Άλλ' ό άβας
ούτος άκριβώς ταράττει τήν συμφωνίαν μετά τοΟ
κορινθιακού, ήν εϊδομεν ανωτέρω. Διότι μετρει
ύψος 0 16 άντϊ του 0Ί35. Ανήκει δέ κατά τήν
ορθήν είκασίαν τοΟ ΟοοΙίθΓθΙΙ εις μίαν έκ τών δύο
γωνιαίων παραστάδων, δπου εδει νά καταβληθή
μεγαλυτέρα προσπάθεια, όπως τά κιονόκρανα πλη-
σιάσωσι περισσότερον προς τδ γειτονικδν κορινθια-
κόν. Άλλ' δμως ή δυσαρμονία αύτη είναι μόνον
φαινομενική. Τδ κορινθιακδν μετρει παρά τώ Οοο-
ΙίθΓθΙΙ 0'706 ΰψος αετά δύο σειοών ©ύλλων και
ι^ι ΓΙ
0'638 μετά μιας. Τδ ίωνικον έπι τών λοιπών πα-
ρασταοων μετρει ύψος έν δλω 0-604 (0-469 +
0-135), επί δέ τών γωνιαίων 0-629 (0"469 +
0Ί6)2. "Ωστε και κατά τδ ΰψος, όπως και κατά
το σχήμα και τάς άλλα; λεπτομέρειας, έπήλθεν
ενταύθα μεγαλυτέρα προσέγγισις. Κατ' ανάγκην
δέ ή προσθήκη του ύψους (0Ό25) εδόθη εις τον
άβακα, διότι αί έλικες ήτο άδύνατον περισσότερον
νά έξαρθώσιν. Μετά τούτο ή άκολουθήσασα άσυμ-
μετρία έθεραπεύθη ευφυέστατα. Ό αύξηθείς άβαξ
διηρέθη πολλάκις δριζοντίως και έσχηματίσθη πολ-
λαπλώς, ώστε και ή έντύπωσις, δτι είναι ύψηλό-
τερος τών άλλων νά λησμονήται και ή ιδέα, δτι τδ
κιονόκρανον έν τω συνόλω είναι ύψηλάν, μεγάλως
νά ένισχύεται συμφώνως προς τδν γνωστόν οπτι-
κδν λόγον.Ότι δέ τους όπτικούς λόγους έχει πάν-
2 Τό ακριβές είναι οτι τήν διάστασιν 0469 δεν εχομεν βεβαίαν επί
τών γωνιαίων κιονόκρανων. Άλλα και άν το ΰψος τοΰ κυρίως κιονο-
κοάνου ητο μιχροτερον κατά 0 025, ώστε να επέρχεται έξίσωσις προς
τά αλλα, διά της πολλαπλής διαιρέσεως τοΰ αβακος έπετυγ/άνετο τό
αϋτο', ή διά τδν όφθαλρΛν δηλ. εξαρσις τοϋ ϋψους.