DOI Artikel:
Rōmaios, Kōnstantinos Ath.: Ta esōterika kionokrana tou naou tōn Bassōn
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14282#0072
ΑΕ 1914
Τά εσωτερικά κιονόκρανα τον ναοϋ των Βασσών νπδ Κ. Ρωμαίου.
65
πέρατος της ελικος. Μάλιστα, εάν μή άπατώμαι,
έπϊ του έν Αθήναις θραύσματος (είκ. 8), άμέσως
ύπέρ την λοξήν Ιπιφάνειαν διακρίνεται λείψανον
τοΰ σχοινιού, ίπερ συνέδεε κατά τον συνήθη τρό-
πον τά έκατέρωθεν άκρα της ελικος και όπερ σα-
φώς φαίνεται επί του λίθου .
Τά συντρίμματα /? και γ της είκ. 8 παριστώσιν
άνθέμια εκ των προσαρμοζόμενων αποκλειστικώς
εις τάς γωνίας, άς άποτελοΰσι το άνώτατον μέρος
τοΰ εχίνου μετά τοΰ πέρατος της έλικος. Είναι
άρα τά μικρά ταύτα θραύσματα έπιβεβαίωσις τοΟ
κιονοκράνου τοΰ ΑΠβδοη, δπερ ώς είδομεν έκόσμει
τάς γωνιαίας παραστάδας.
Τό γωνιαΐον τεμάχιον παρουσιάζει διαστάσεις,
αίτινες είναι ώς έ'γγιστα αί αύται προς όσας πα-
ρατηρώ έν τοις σχεδίοις τοΰ Η&11ΘΓ και των λοι-
πών. Διά τούτου ελέγχεται εμμέσως ώς ακριβής
ή προς τά άνω τοξοποίησις του πέρατος της έλι-
κος, ήτις παραδιδομένη ομοίως ύπό πάντων είναι
ή σπουδαιοτάτη ιδιορρυθμία τών κιονοκράνων.
Διότι λαμβανομένου ύπ' οψιν τοΰ ύψους τοΟ κιο-
νοκράνου, δπερ έπεβεβαίωσεν ή άναστήλωσις, τό
πέρας της ελικος ουδαμώς άλλως ειμή τοξοειδώς
θά διεγράφετο.
Τά λοιπά εξ έν Βάσσαις φυλασσόμενα τεμάχια
δεν παρέχουσί τι το άξιόλογον. Δεικνύουσι μόνον
μικράς διαφοράς εργασίας, ώς π. χ. κατά τό μέ-
γεθος και τον τρόπον της ένθέσεως τών οφθαλμών.
Έκ τοΰ άβακος ουδέν εχομεν λείψανον. Επο-
μένως δεν γνωρίζομεν, αν έκοσμεϊτο μόνον κατά
το άνω πέρας δια κυματίου, ώς ό τοΟ κορινθιακού,
ή και κατά τό κάτω. Πάντως δεν θά ήτο δ αυτός
προς τον τών γωνιαίων, ώς συνεπλήρωσεν δ Οοο-
ΙίθΓθΙΙ, διότι, ώς είδομεν, δεν είχε τάς αύτάς δια-
στάσεις. Η δε ποικιλία αύτη ώς προς τάς λεπτο-
μέρειας, γνωστή και έξ άλλων ναών 2, άπαντα και
άλλαχου. Έπϊ της εικόνος του 8ίαο1ίβ11)θΓ§ π. χ.
και επί τοΰ τεμαχίου τοΰ Βρεττανικοΰ Μουσείου,
οδ εικόνα ίδέ παρά ϋαητι 276, ή βάσις τοΰ άβα-
κος είνε άπλή τετράπλευρος, ενώ έπι πασών τών
1 Τοιούτον σχοινίον ό Η&11θΓ οΰδαυ,οΰ παρετηρησε. Κα! την λοξήν
επιφάνειαν, εις ήν περατοΰται άνω ό έχΐνος, άπαξ ιιόνον έσ"/εδίασε.
Συνήθως απεικονίζει ταότην ώς όριζοντίαν, ό'πως παραλαβών εντεύθεν
ό Οθθ1ί6Γβ11 έδηαοσίευσε.
2 Ίδε π. / . τα δύο διαφέροντα κατά τι κιονο'κρανα τοΰ άρ/αίου
ναού έν 'Κφέσω παρά ϋιιπη είκ. 281.
άλλων απεικονίσεων σχηματίζει κατά τά δύο έμ-
προσθεν πέρατα μικράς έσωτερικάς γωνίας, χάριν
προφυλάξεως άπό ύπερβολικοΰ βάρους τών κάτωθι
άκρων τών έλίκων, και αποβαίνει ούτω όκτάπλευ-
ρος. Ανωτέρω έμνημονεύθησαν και άλλαι παραλ-
λαγαΐ ώς πρός τό άνω πέρας τοΰ εχίνου και τήν
παράστασιν τών δφθαλμών.
Έκτος της άσημάντου ταύτης ώς πρός τόν ά-
βακα αβεβαιότητος έκ της έπιμελεστέρας εξετά-
σεως τών παλαιοτέρων βιβλίων, έκ της αναστη-
λώσεως και τών εύρεθέντων συντριμμάτων άποκο-
μίζομεν άρκούντως σαφή ίδέαν περί τών ιωνικών
κιονοκράνων. Πάντα είχον σχετικώς μέγα υψος
τοξοποιουμένου ιδιαζόντως τοΰ άνω πέρατος της
ελικος και ττάντα υπεράνω έκοσμοΰντο δι' ιδιαιτέ-
ρου άβακος. Διά τάς δύο δε ταύτας ιδιορρυθμίας
έπλησίαζον προς το κορινθιακόν, προς δ τά δύο
έκατέρωθεν γειτονεύοντα είχον και άλλας όμοιό-
τητας, το κυβοειδές τοΰ δ'λου σχήμα, έγγύτερον
ύψος και παρεμφερή διακόσμησιν.Ό σχηματισμός
τοΰ έχ_ίνου τουναντίον δεν είναι ιδιάζον χαρακτη-
ριστικόν, άν και δεν είναι δ συνήθης.
Άλλα το σπουδαιότερον εύρημα, δηλ. τό λίθι-
νον κιονόκρανον, άφήκαμεν τελευταΐον. Όχι άνευ
σκοποΰ. Διότι ούτω μόνον, άφοΰ έσπουδάσαμεν
κατά τό δυνατόν τον επικρατούντα τύπον τοΰ κιο-
νοκράνου, είνε εύκολώτερον νά έννοήσωμεν τήν ση-
μασίαν τών πολλών διαφορών, άς παρουσιάζει το
λίθινον. Τοΰτο παρίσταται έν είκ. 9. Τέσσαρα συ-
νανήκοντα τεμάχια άποτελουσι τό εϊκονιζόμενον
μέρος. Τά λοιπά 8 είναι μικρά, λίαν έφθαρμένα
καί ώς στερούμενα τά πλείστα της είργασμένης
επιφανείας είναι σχεδόν άχρηστα. Πάντα όμως
κατά πασαν πιθανότητα άνήκουσιν εις το αύτο
κιονόκρανον. Πρός τά δεξιά διά τήν φθοράν τοΰ
λίθου οιποχρουσ^εντος εις μέγα βάθος φαίνονται έκ
τών πλαγίων κατά σειράν έκ τών κάτω προς τά
άνω αί ραβδώσεις, μικρά ταινία, στρογγύλον σώ-
μα, βεβαίως λείψανον άστραγάλου, λέσβιον κυμά-
τιον, σώμα ύπερκύπτον, καταλήγον άνω λοξώς,
και τέλος στρογγύλον σώμα, δπερ είναι το συνά-
πτον τά πέρατα τών έλίκων σχοινίον. Ταΰτα δε
πάντα άνήκουσιν εις τήν πρός τά δεξιά πλαγίαν
πλευοάν τοΰ κιονοκοάνου και έπαναλααβάνονται
ι ι ι
φυσικά και έπϊ της ό'ψεως έμπροσθεν. Ούτω εχο-
9
Τά εσωτερικά κιονόκρανα τον ναοϋ των Βασσών νπδ Κ. Ρωμαίου.
65
πέρατος της ελικος. Μάλιστα, εάν μή άπατώμαι,
έπϊ του έν Αθήναις θραύσματος (είκ. 8), άμέσως
ύπέρ την λοξήν Ιπιφάνειαν διακρίνεται λείψανον
τοΰ σχοινιού, ίπερ συνέδεε κατά τον συνήθη τρό-
πον τά έκατέρωθεν άκρα της ελικος και όπερ σα-
φώς φαίνεται επί του λίθου .
Τά συντρίμματα /? και γ της είκ. 8 παριστώσιν
άνθέμια εκ των προσαρμοζόμενων αποκλειστικώς
εις τάς γωνίας, άς άποτελοΰσι το άνώτατον μέρος
τοΰ εχίνου μετά τοΰ πέρατος της έλικος. Είναι
άρα τά μικρά ταύτα θραύσματα έπιβεβαίωσις τοΟ
κιονοκράνου τοΰ ΑΠβδοη, δπερ ώς είδομεν έκόσμει
τάς γωνιαίας παραστάδας.
Τό γωνιαΐον τεμάχιον παρουσιάζει διαστάσεις,
αίτινες είναι ώς έ'γγιστα αί αύται προς όσας πα-
ρατηρώ έν τοις σχεδίοις τοΰ Η&11ΘΓ και των λοι-
πών. Διά τούτου ελέγχεται εμμέσως ώς ακριβής
ή προς τά άνω τοξοποίησις του πέρατος της έλι-
κος, ήτις παραδιδομένη ομοίως ύπό πάντων είναι
ή σπουδαιοτάτη ιδιορρυθμία τών κιονοκράνων.
Διότι λαμβανομένου ύπ' οψιν τοΰ ύψους τοΟ κιο-
νοκράνου, δπερ έπεβεβαίωσεν ή άναστήλωσις, τό
πέρας της ελικος ουδαμώς άλλως ειμή τοξοειδώς
θά διεγράφετο.
Τά λοιπά εξ έν Βάσσαις φυλασσόμενα τεμάχια
δεν παρέχουσί τι το άξιόλογον. Δεικνύουσι μόνον
μικράς διαφοράς εργασίας, ώς π. χ. κατά τό μέ-
γεθος και τον τρόπον της ένθέσεως τών οφθαλμών.
Έκ τοΰ άβακος ουδέν εχομεν λείψανον. Επο-
μένως δεν γνωρίζομεν, αν έκοσμεϊτο μόνον κατά
το άνω πέρας δια κυματίου, ώς ό τοΟ κορινθιακού,
ή και κατά τό κάτω. Πάντως δεν θά ήτο δ αυτός
προς τον τών γωνιαίων, ώς συνεπλήρωσεν δ Οοο-
ΙίθΓθΙΙ, διότι, ώς είδομεν, δεν είχε τάς αύτάς δια-
στάσεις. Η δε ποικιλία αύτη ώς προς τάς λεπτο-
μέρειας, γνωστή και έξ άλλων ναών 2, άπαντα και
άλλαχου. Έπϊ της εικόνος του 8ίαο1ίβ11)θΓ§ π. χ.
και επί τοΰ τεμαχίου τοΰ Βρεττανικοΰ Μουσείου,
οδ εικόνα ίδέ παρά ϋαητι 276, ή βάσις τοΰ άβα-
κος είνε άπλή τετράπλευρος, ενώ έπι πασών τών
1 Τοιούτον σχοινίον ό Η&11θΓ οΰδαυ,οΰ παρετηρησε. Κα! την λοξήν
επιφάνειαν, εις ήν περατοΰται άνω ό έχΐνος, άπαξ ιιόνον έσ"/εδίασε.
Συνήθως απεικονίζει ταότην ώς όριζοντίαν, ό'πως παραλαβών εντεύθεν
ό Οθθ1ί6Γβ11 έδηαοσίευσε.
2 Ίδε π. / . τα δύο διαφέροντα κατά τι κιονο'κρανα τοΰ άρ/αίου
ναού έν 'Κφέσω παρά ϋιιπη είκ. 281.
άλλων απεικονίσεων σχηματίζει κατά τά δύο έμ-
προσθεν πέρατα μικράς έσωτερικάς γωνίας, χάριν
προφυλάξεως άπό ύπερβολικοΰ βάρους τών κάτωθι
άκρων τών έλίκων, και αποβαίνει ούτω όκτάπλευ-
ρος. Ανωτέρω έμνημονεύθησαν και άλλαι παραλ-
λαγαΐ ώς πρός τό άνω πέρας τοΰ εχίνου και τήν
παράστασιν τών δφθαλμών.
Έκτος της άσημάντου ταύτης ώς πρός τόν ά-
βακα αβεβαιότητος έκ της έπιμελεστέρας εξετά-
σεως τών παλαιοτέρων βιβλίων, έκ της αναστη-
λώσεως και τών εύρεθέντων συντριμμάτων άποκο-
μίζομεν άρκούντως σαφή ίδέαν περί τών ιωνικών
κιονοκράνων. Πάντα είχον σχετικώς μέγα υψος
τοξοποιουμένου ιδιαζόντως τοΰ άνω πέρατος της
ελικος και ττάντα υπεράνω έκοσμοΰντο δι' ιδιαιτέ-
ρου άβακος. Διά τάς δύο δε ταύτας ιδιορρυθμίας
έπλησίαζον προς το κορινθιακόν, προς δ τά δύο
έκατέρωθεν γειτονεύοντα είχον και άλλας όμοιό-
τητας, το κυβοειδές τοΰ δ'λου σχήμα, έγγύτερον
ύψος και παρεμφερή διακόσμησιν.Ό σχηματισμός
τοΰ έχ_ίνου τουναντίον δεν είναι ιδιάζον χαρακτη-
ριστικόν, άν και δεν είναι δ συνήθης.
Άλλα το σπουδαιότερον εύρημα, δηλ. τό λίθι-
νον κιονόκρανον, άφήκαμεν τελευταΐον. Όχι άνευ
σκοποΰ. Διότι ούτω μόνον, άφοΰ έσπουδάσαμεν
κατά τό δυνατόν τον επικρατούντα τύπον τοΰ κιο-
νοκράνου, είνε εύκολώτερον νά έννοήσωμεν τήν ση-
μασίαν τών πολλών διαφορών, άς παρουσιάζει το
λίθινον. Τοΰτο παρίσταται έν είκ. 9. Τέσσαρα συ-
νανήκοντα τεμάχια άποτελουσι τό εϊκονιζόμενον
μέρος. Τά λοιπά 8 είναι μικρά, λίαν έφθαρμένα
καί ώς στερούμενα τά πλείστα της είργασμένης
επιφανείας είναι σχεδόν άχρηστα. Πάντα όμως
κατά πασαν πιθανότητα άνήκουσιν εις το αύτο
κιονόκρανον. Πρός τά δεξιά διά τήν φθοράν τοΰ
λίθου οιποχρουσ^εντος εις μέγα βάθος φαίνονται έκ
τών πλαγίων κατά σειράν έκ τών κάτω προς τά
άνω αί ραβδώσεις, μικρά ταινία, στρογγύλον σώ-
μα, βεβαίως λείψανον άστραγάλου, λέσβιον κυμά-
τιον, σώμα ύπερκύπτον, καταλήγον άνω λοξώς,
και τέλος στρογγύλον σώμα, δπερ είναι το συνά-
πτον τά πέρατα τών έλίκων σχοινίον. Ταΰτα δε
πάντα άνήκουσιν εις τήν πρός τά δεξιά πλαγίαν
πλευοάν τοΰ κιονοκοάνου και έπαναλααβάνονται
ι ι ι
φυσικά και έπϊ της ό'ψεως έμπροσθεν. Ούτω εχο-
9