DOI article:
Giannopoulos, Nikolaos I.: Pagasai-Dēmētrias
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14282#0098
ΑΕ 1914
ΠαγασαΙ- Δη μητριάς- ύπδ Ν. Γιαννόπουλου. 91
έν άποσπάσματι τής « Κλειοϋς» μελέτην αύτοΟ,
έν ή τά περί Δημητριάδος. Μετάφρασιν δέ ταύτης
έδημοσιεύσαμεν έν τη αύτη « Θεσσαλία» (30 Μαρ-
τίου 1912). Συγχρόνως δ', έν αλληλογραφία μετά
τοΟ κ. Ββίοοίι, άνεπτύξαμεν αύτώ δευτερεύοντα
τινα ζητήματα του αύτου θέματος ύποδείξαντες
συγχρόνως και την στήλην του Άντιγένους.Ούτος
δέ άναγνωρίσας έν επιστολή αύτοΟ δτι ήμεΐς ασχέ-
τως προς το άρθρον αύτοΟ κατελήξαμεν είς το αυτό
συμπέρασμα παρεδέξατο προσέτι δτι καΐ ή στήλη
του Άντιγένους μεγάλως συμβάλλεται είς το θέμα
ημών.
Παρετηρήσαμεν ό'μως ότι Ό κ. Άρβανιτόπουλος
παρεδέξατο ύστερον την θέσιν της Δημητριάδος
έν Παγασαΐς και έν παρόδω έμνημόνευσε μεν τοΟ
άρθρου του κ. Ββίοοίι, παρέλιπε δέ νά μνημονεύση
τά ύφ ημών δημοσιευθέντα έν τη «Θεσσαλία»,
καίτοι είχομεν στείλη αύτώ τά οικεία φύλλα. Την
προτεραιότητα βεβαίως ήμεΐς δεν διεκδικοΰμεν.
Αύτη άνήκει τω /.. Ββίοοίι. Ούχ ήττον όμως προς
ήμας τους έν μικρά πόλει οίκοϋντας, οπού περιο-
δικά και βιβλιοθήκαι σπανίζουσιν, είναι προτε-
ραιότης.
Ώς προς δέ την είκασίαν του κ. Άρβανιτοπού-
λου, όπως διαφέρη ούτος της γνώμης τοΟ κ. Ββ-
ίοοίι και έμου, δτι αί Παγασαι έκειντο έν τή στενή
λωρίδι του Λυγαρορρεύματος έν συνεχεία της Δη-
μητριάδος και προς Δ αύτής, παρατηροΰμεν δτι
έκτος του δτι έν αύτη δέν οαίνονται οικοδομή-
ματα, άλλά και ασθενέστατα συντρίμματα κερά-
μων και άγγείων άπαντώσιν, ώς και ό κ. Άρβα-
νιτόπουλος λέγει. Προς δέ και ολόκληρος ό χώρος
ό μετά το Λυγαρόρρευμα και τον βραχώδη λόφον
'^/Ιο^οπατί μέχρι τοΟ Σορον, έφ'ού ή άκρόπολις
των Άμφανών, είναι κεκαλυμμένος ύπό συντριμ-
μάτων κεράμων και άγγείων και ένιαχοΰ διακρί-
νονται κρηπιδώματα οικιών ανηκουσών τή πόλει
Άμφανών άναμφιβόλως.
Ιο νά είκάσωμεν δτι το πάλαι αί Παγασαι και
αί Άμφαναί έκειντο έν συνεχεία και μετά ταύτα
αί Παγασαι και ή Δημητριάς, είναι άτοπον ελλεί-
ψει χώρου προς γεωργίαν και δι' εμπορικούς λό-
γους. Φαίνεται δέ πιθανόν δτι την παρακμήν της
μιας πόλεως διεδέχθη ή ακμή της ετέρας.
Και ήμΐν δ' ήσαν γνωστά τά δεύτερα τείχη,
άτινα Ό κ. Άρβανιτόπουλος αναφέρει άποδίδων πριν
αύτά είς έπέκτασιν τών Παγασών, ώς και ήμεΐς
ένομίσαμεν, είτα δ' είς αύτάς τάς Παγασάς. Προς
την δευτέραν δέ ταύτην είκασίαν τοΟ κ. Άρβανι-
τοπούλου άντίκεινται ισχυρώς πρώτον μέν αύτή ή
θέσις της πόλεως μειονεκτούσα στρατηγικώς κατά
τε ξηράν και θάλασσαν, δεύτερον δέ αύτό τό όνομα
της πόλεως, άν θεωρήσίυμεν αύτο παραγόμενον
•παρά το παγά = πηγή (Στράβ. θ' 436,11-14),
ή έκ της ρίζης παγ- τοΰ πήγνυμι, « σχετική δέ ή
λέςις προς τό πάγος δια τό λοφώδες τοΰ τόπου»
['Αρβανιτόπονλος έν ΠΑΕ 198 215), πάλιν δέν
εύωδουται ή εικασία αύτη τοΰ κ. Άρβανιτοπούλου,
διότι άπο τοΰ Λυγαρορρεύματος άρχεται ύψούμε-
μενος ο βραχώδης λόφος (πάγος), έφ'οδ ή άκρό-
πολις, δστις είναι Ό ύψηλότερος τών προς δυσμάς
αύτοΟ έκτεινομένων λοφοσειρών, διατεμνομένων
ύπό του ρυακίου Λυγαρορρεύματος, και άπό τών
προπόδων αύτοΟ ρέουσιν αί « πολλαί τε και δαψι-
λεΐςϊ) πηγαί τοΰ Στράβωνος, αί νΰν λεγόμεναι
Μπονρμπλήϋ-ραί.
Έξ άλλου δέ αύτός δ κ. Άρβανιτόπουλος έβε-
βαίωσεν ήμάς έν ταΐς έκθέσεσιν αύτοΟ δτι έν άνα-
σκαφαΐς πολλαχοΰ άνεκάλυψεν ίχνη συνοικισμών
τοΟ νεολιθικού και του χαλκού αιώνος και της μυ-
κηναϊκής περιόδου, ώς έπίσης και Ό κ. Περικλής
Αποστολίδης προ αύτου άνευρε μυκηναϊκούς τά-
φους μετά γραπτών άγγείων, δημοσιευθέντων ύπό
τε τοΰ \νο1ίβΓ8 και αύτοΟ (Άποστολίδου, Παγα-
σαι 1912 σ. 34, είκ. 1,2, πίν. VII). Ταύτα δέ
πάντα δηλοΟσι σαφώς δτι Ό χώρος, ον πάντες άπο
τοΰ Στράβωνος και έντεΰθεν μέχρι ήμών άποδί-
δουσι ταΐς Παγασαΐς, κατωκήθη ήδη άπό τοΟ νεο-
λιθικού αιώνος μέχρι τής μυκηναϊκής περιόδου και
βεβαίως θά έξηκολούθησε συνεχώς οίκούμενος μέ-
χρι τής άκμής τών Παγασών και τής Δημητριάδος.
Εσχάτως ό έν Κταΐ. νϊιιο1ΐΓ&άγ τής Βοημίας
καθηγητής γυμνασίου κ. Αηίοηϊο Ροΐ&ΐί έπεμψεν
ήμΐν μελέτην περί τής θέσεως τής Ίωλκοΰ έν βοη-
μική γλώσση, έν ή πειράται ν' απόδειξη δτι αί μέν
Παγασαι έκειντο έπι του Σοροΰ, ένθα συνήθως
τιθέασι τάς Άμφανάς, ή δέ Ίωλκός επί τοΰ λό-
φου, έφ'ού ή άκρόπολις τών Παγασών-Δημητριά-
δος, ή δέ Δημητριάς, δπου Ό κ. Ββίοοίι και ήμεΐς
έγράψαμεν (πρβ. Αηί. Ροΐάΐϋ Ο ροΐοζβ Ιοίΐαι,
ΠαγασαΙ- Δη μητριάς- ύπδ Ν. Γιαννόπουλου. 91
έν άποσπάσματι τής « Κλειοϋς» μελέτην αύτοΟ,
έν ή τά περί Δημητριάδος. Μετάφρασιν δέ ταύτης
έδημοσιεύσαμεν έν τη αύτη « Θεσσαλία» (30 Μαρ-
τίου 1912). Συγχρόνως δ', έν αλληλογραφία μετά
τοΟ κ. Ββίοοίι, άνεπτύξαμεν αύτώ δευτερεύοντα
τινα ζητήματα του αύτου θέματος ύποδείξαντες
συγχρόνως και την στήλην του Άντιγένους.Ούτος
δέ άναγνωρίσας έν επιστολή αύτοΟ δτι ήμεΐς ασχέ-
τως προς το άρθρον αύτοΟ κατελήξαμεν είς το αυτό
συμπέρασμα παρεδέξατο προσέτι δτι καΐ ή στήλη
του Άντιγένους μεγάλως συμβάλλεται είς το θέμα
ημών.
Παρετηρήσαμεν ό'μως ότι Ό κ. Άρβανιτόπουλος
παρεδέξατο ύστερον την θέσιν της Δημητριάδος
έν Παγασαΐς και έν παρόδω έμνημόνευσε μεν τοΟ
άρθρου του κ. Ββίοοίι, παρέλιπε δέ νά μνημονεύση
τά ύφ ημών δημοσιευθέντα έν τη «Θεσσαλία»,
καίτοι είχομεν στείλη αύτώ τά οικεία φύλλα. Την
προτεραιότητα βεβαίως ήμεΐς δεν διεκδικοΰμεν.
Αύτη άνήκει τω /.. Ββίοοίι. Ούχ ήττον όμως προς
ήμας τους έν μικρά πόλει οίκοϋντας, οπού περιο-
δικά και βιβλιοθήκαι σπανίζουσιν, είναι προτε-
ραιότης.
Ώς προς δέ την είκασίαν του κ. Άρβανιτοπού-
λου, όπως διαφέρη ούτος της γνώμης τοΟ κ. Ββ-
ίοοίι και έμου, δτι αί Παγασαι έκειντο έν τή στενή
λωρίδι του Λυγαρορρεύματος έν συνεχεία της Δη-
μητριάδος και προς Δ αύτής, παρατηροΰμεν δτι
έκτος του δτι έν αύτη δέν οαίνονται οικοδομή-
ματα, άλλά και ασθενέστατα συντρίμματα κερά-
μων και άγγείων άπαντώσιν, ώς και ό κ. Άρβα-
νιτόπουλος λέγει. Προς δέ και ολόκληρος ό χώρος
ό μετά το Λυγαρόρρευμα και τον βραχώδη λόφον
'^/Ιο^οπατί μέχρι τοΟ Σορον, έφ'ού ή άκρόπολις
των Άμφανών, είναι κεκαλυμμένος ύπό συντριμ-
μάτων κεράμων και άγγείων και ένιαχοΰ διακρί-
νονται κρηπιδώματα οικιών ανηκουσών τή πόλει
Άμφανών άναμφιβόλως.
Ιο νά είκάσωμεν δτι το πάλαι αί Παγασαι και
αί Άμφαναί έκειντο έν συνεχεία και μετά ταύτα
αί Παγασαι και ή Δημητριάς, είναι άτοπον ελλεί-
ψει χώρου προς γεωργίαν και δι' εμπορικούς λό-
γους. Φαίνεται δέ πιθανόν δτι την παρακμήν της
μιας πόλεως διεδέχθη ή ακμή της ετέρας.
Και ήμΐν δ' ήσαν γνωστά τά δεύτερα τείχη,
άτινα Ό κ. Άρβανιτόπουλος αναφέρει άποδίδων πριν
αύτά είς έπέκτασιν τών Παγασών, ώς και ήμεΐς
ένομίσαμεν, είτα δ' είς αύτάς τάς Παγασάς. Προς
την δευτέραν δέ ταύτην είκασίαν τοΟ κ. Άρβανι-
τοπούλου άντίκεινται ισχυρώς πρώτον μέν αύτή ή
θέσις της πόλεως μειονεκτούσα στρατηγικώς κατά
τε ξηράν και θάλασσαν, δεύτερον δέ αύτό τό όνομα
της πόλεως, άν θεωρήσίυμεν αύτο παραγόμενον
•παρά το παγά = πηγή (Στράβ. θ' 436,11-14),
ή έκ της ρίζης παγ- τοΰ πήγνυμι, « σχετική δέ ή
λέςις προς τό πάγος δια τό λοφώδες τοΰ τόπου»
['Αρβανιτόπονλος έν ΠΑΕ 198 215), πάλιν δέν
εύωδουται ή εικασία αύτη τοΰ κ. Άρβανιτοπούλου,
διότι άπο τοΰ Λυγαρορρεύματος άρχεται ύψούμε-
μενος ο βραχώδης λόφος (πάγος), έφ'οδ ή άκρό-
πολις, δστις είναι Ό ύψηλότερος τών προς δυσμάς
αύτοΟ έκτεινομένων λοφοσειρών, διατεμνομένων
ύπό του ρυακίου Λυγαρορρεύματος, και άπό τών
προπόδων αύτοΟ ρέουσιν αί « πολλαί τε και δαψι-
λεΐςϊ) πηγαί τοΰ Στράβωνος, αί νΰν λεγόμεναι
Μπονρμπλήϋ-ραί.
Έξ άλλου δέ αύτός δ κ. Άρβανιτόπουλος έβε-
βαίωσεν ήμάς έν ταΐς έκθέσεσιν αύτοΟ δτι έν άνα-
σκαφαΐς πολλαχοΰ άνεκάλυψεν ίχνη συνοικισμών
τοΟ νεολιθικού και του χαλκού αιώνος και της μυ-
κηναϊκής περιόδου, ώς έπίσης και Ό κ. Περικλής
Αποστολίδης προ αύτου άνευρε μυκηναϊκούς τά-
φους μετά γραπτών άγγείων, δημοσιευθέντων ύπό
τε τοΰ \νο1ίβΓ8 και αύτοΟ (Άποστολίδου, Παγα-
σαι 1912 σ. 34, είκ. 1,2, πίν. VII). Ταύτα δέ
πάντα δηλοΟσι σαφώς δτι Ό χώρος, ον πάντες άπο
τοΰ Στράβωνος και έντεΰθεν μέχρι ήμών άποδί-
δουσι ταΐς Παγασαΐς, κατωκήθη ήδη άπό τοΟ νεο-
λιθικού αιώνος μέχρι τής μυκηναϊκής περιόδου και
βεβαίως θά έξηκολούθησε συνεχώς οίκούμενος μέ-
χρι τής άκμής τών Παγασών και τής Δημητριάδος.
Εσχάτως ό έν Κταΐ. νϊιιο1ΐΓ&άγ τής Βοημίας
καθηγητής γυμνασίου κ. Αηίοηϊο Ροΐ&ΐί έπεμψεν
ήμΐν μελέτην περί τής θέσεως τής Ίωλκοΰ έν βοη-
μική γλώσση, έν ή πειράται ν' απόδειξη δτι αί μέν
Παγασαι έκειντο έπι του Σοροΰ, ένθα συνήθως
τιθέασι τάς Άμφανάς, ή δέ Ίωλκός επί τοΰ λό-
φου, έφ'ού ή άκρόπολις τών Παγασών-Δημητριά-
δος, ή δέ Δημητριάς, δπου Ό κ. Ββίοοίι και ήμεΐς
έγράψαμεν (πρβ. Αηί. Ροΐάΐϋ Ο ροΐοζβ Ιοίΐαι,