DOI Artikel:
Xyngopulos, Andreas: Prosthēkai kai epanorthōseis eis ta peri plakos trapezēs christianikēs
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14282#0269
262 Προσϋ'ήκαι και επανορθώσεις· υπό Ά. Ξυγγοπονλον.
ΑΕ 1914
παοιστον τον ΊησοΟν μετά τοΟ Πέτρου και Παύ-
λου ι. Το ίδιον φαινόμενον παρατηροΟμεν και εις
τά μικρά ες οστοΟ ή έλεφαντόδοντός ανάγλυφα τα
όποια εις υ,έγα πλήθος άνευρέθησαν εις την Αίγυ-
πτον ιδίως εις το Κοηι παρά τήν Άλεξάνορειαν και
τά όποια έχρησίμε-υον δια τον στολισμό ν επίπλων 2.
Μεταξύ αυτών ύπερτερόΟσι τά είκονίζοντα έΟνι-
κάς παραστάσεις ώς Νηρηίδας, Μαινάδας, Ορχη-
στρίδας κτλ., δέν έλλει'-ουσιν όμως και χριστια-
νικά θέματα ώς είναι ή θυσία του Αβραάμ εν Βε-
ρολίνω 3 και άλλα.
Το γενικόν συμπέρασμα έκ της μελέτης τών δια-
φόρων τούτων σειρών μνημείων είναι, ότι εις πά-
σας ταύτας παρατηροΟμεν το αυτό φαινόμενον της
ύπάρξεως έν μια και τη αύτη σειρά μνημείων άλλων
καθαρώς εθνικών ώς καϊ άλλων καθαρώς χριστιανι-
κών. Τό αύτό περίπου συμβαίνει και δια τάς ανάγλυ-
φους τραπέ'ζας αί όποϊαι άπασχολοΟσιν ήμας. Ωςεί'-
πομεν εις τό -χροτυούΐλίνον άρθρον μεταξύ της όλης
σειράς τών τραπεζών ΰπάρχουσι μνημεία καθαρώς
έθνικά ών αντιπρόσωπος είναι εν τεμάχιον τραπέζης
έν Βερολίνω φέρον βακχικάς σκηνάς (βλ.προηγ.άρ.
σελ. 76 σημ.. 2).Ωσαύτως ύπάρχουσι πολυάριθμα
τεμάχια καθαρώς χριστιανικά ώς εξάγεται έκ τών
έπ' αύτών σκηνών της Γραφής (βλ. προηγ. άρθρ.
σ. 76 σημ. 2). Υπάρχει όμως και μία τρίτη κα-
τηγορία ήτις απετέλεσε τό θέμα τοΰ προηγουμέ-
νου άρθρου καϊ εις ήν ανήκει και ή τράπεζα του
ημετέρου μουσείου, ής δμως Ό χριστιανικός ή
μη χαοακτήρ, μετά τήν έςακρίβωσιν μάλιστα της
υπάρξεως έπι ενός μνημείου της κατηγορίας ταύ-
της κεφαλών Απόλλωνος και Αθήνας, οέν είναι
εύ'κολον νά καθορισθή. Ούδέν βεβαίως επ αύτών
δεικνύει άμέσοος νοιστιανικόν χαρακτήρα, ούδέ
1 Περί της σαρζοφάγου ταύτης βλ. 8ίΓΖ1/(}0ΐυ$Μ Οπβΐΐί οάβΓ
Κοπι. 1.θϊρζί§' 1901 σελ. 40 ν.ϊ.. Κωνσταντοπούλον Ιστορία της
βυζαντιαζης τέχνης μέ/ρι το~>ν χρόνων τοΰ ' Ιουστινιανού. 'Αθήναι
1902 σ. 73 χέ. \νΉΙΐί ΒβδοηΓβϊΙηιηβ αβΓ Βϊΐάνν. άβι* οΐιτΐδί-
Ηοίιβπ Εροοίιβπ. ΒθΐΊίη 1909 τόμ. I (ΑΙΙοΙιγ. ΒΠ(1\νβι·1ίβ)
Ν° 26.
2 Βίτζ'ΐ/^οινΒίζί ΗβΙΙβηϊδΙίβοΙίθ ιιηά Ιίορί,ϊβοΐΐθ ΚυηβΙ ϊη
ΑΙβΧαηάΐ'ϊε. (Άνατύπωσις έκ τοΰ Βιιΐΐβΐίη άθ Ιίί δΟΟΪβΙβ ειγ-
ο1)ο1ο§ί(}υβ ά'ΑΙβχαηάηβ τόμ. V 1902) ]¥ιιΙίί Ββδοπί'βί-
βαη£ άβι· οΐιπβΐΐ. Ι.ροοίιβη ε ά. Ν° 431 χέ. 8έ?·ζι/€/οιν8/ή.
Κορίίβϋΐΐθ Κ η η 8 ί ((',&ί&\ο^ιιβ £βηβΓ8ΐ (Ια Μιΐδββ άβ Οηϊγθ
Ϋίβηηο 1908) Ν» 7070 χέ.. ΦμΙ/ΥΆΗοΙϊγ: ιιηά ύγζατιΐ ΚυηδΙ
σ. 189 ζέ .
3 Ψ^ηΙίΐ Ββ8ο1ιι·ΘΪΙ)ΐιηί> <3βΓ οΐιπδΐΐ. Εροοίιβη ε.α Ν° 428.
είναι όμως εύκολον νά θεώρηση τις ταΟτα έθνικά
στηριζόμενος μόνον εις τήν έπι ενός τούτων υπαο-
ςιν κεφαλών Απόλλωνος και Αθηνάς. Το βέβαιον
είναι, ότι τά έπ αύτών διακοσμητικά θέματα, τά
τρέχοντα δηλαδή καϊ άλληλοσπαρασσόμενα ζώα
ευρίσκονται και έπι καθαρώς χριστιανικών εογων,
ώς είναι επι παραδείγματι τά χρυσά κοχλιάρια
τών θησαυρώ της Κερύνειας έν Κύπρω, περι ών
έν τω προηγουμένω άρθρω έγένετο λόγος (σελ. 81
είκ. 20). Επίσης δέν πρέπει νά λησμονώμεν, ότι
και έπι καθαρώς χριστιανικών έργων, ώς είναι
αί τοιχογραφιαι τών κατακομβών, είοομεν (προηγ.
άρθρ. σ. 78 σημ. 1) ότι εύρίσκονται τραγικα'ι προ-
σωπίδες καθαρώς δηλαδή έθνικά σύμβολα4. Ομοίως
δέ, ότι επί του πυθμένος ένός υάλινου ποτηριού
κοσυ,ουυ,ένου δια φύλλου νρυσοΰ μετά παοαστά-
ι ι ι /-Γ ι ι
σεων και άποκειμένου έν τώ Βατικανώ ανήκοντος
δέ εις τον ϋβάβΙϊιΐΒ ώς εξάγεται έκ της έπ' αύτου'
επιγραφής, ύπάρχει και μία σκηνή εις ήν εικονί-
ζεται ή Αθηνά5. Έν τούτοις τό έργον είναι καθα-
ρώς χριστιανικόν ανήκον εις τον Γ μΧ αιώνα.
Τέλος πολλής προσοχής άξια είναι ή μαρτυρία
τοΟ περί τά τέλη τοΟ Δ' αιώνος επισκόπου τής έν
Πόντω Άμασείας Αστεριού του όποιου μνεία έγέ-
ςετο καϊ εις το ~ροΐ]^ούαενο\) άρθρον.Ούτος εις ενα
τών λόγων αύτου' ομιλών περί τών πολυτελών άμ-
φιέσεων τής έποχής του λέγει: 6 « Έκεΐ (έπι τών
ενδυμάτων) λέοντες και παρδάλεις' άρκτοι και ταύ-
ροι και κυνες' δλαι καϊ πέτραι και άνδρες θηρο-
κτόνοι, και πάσα ή τής γραφικής έπιτήδευσις μι-
μούμενη τήν φύσιν. Εδει γάρ μη τούς τοίχους
αύτών μόνον, ώς εοικεν, καϊ τάς οικίας κοσμεϊ-
σθαι' άλλ' ήδη και τούς χιτώνας καϊ τά έν έκεί-
νοις ιμάτια». Κατωτέρω δέ προσθέτει, ότι άλλοι
εύλαβέστεροι « άνελιξάμενοι τήν εύαγγελικήν ίστο-
ρίαν ταΐς ύφανταΐς παρέδωκαν» είκονίζοντες έπι
τών ενδυμάτων τον ΙησοΟν και τά θαύματα αύτοΟ.
Έκ τής μαρτυρίας ταύτης συγγραφέως σχεδόν
συγχρόνου προς τήν ομάδα τών μνημείων περϊ ής
νυν ό λόγος, εξάγεται το συμπέρασμα άφ'ένός μέν,
4 Πλην τοΰ έζεϊ αναφερομένου παραδείγματος βλ. ^ΐιΐΐί ΑΙίοΙίΓ.
1111(1 1>γζ3η(; ΚΐΙΠδί. πίν. [ ζαί εϊζ. 47. Επίσης Ματν,οοΙιί-
Ββς/ιηύΙΙβν Ηίπιο11>ιιοη άβΓ οΐιπδΐΐϊοΐιβη Λτοπίϊοΐο^ίβ Οδίη
3. ΚΗ 1912 είκ. 22
5 Κίζών παρα ΚαιιΛηαηη 'έ.όί. εϊζ. 252.
6 Μίς/ηβ Ρ31ιόΙο£Ί3 £ΐ·αβ03 τομ. XI. σ. 168.
.ϊ 2 15.
ΑΕ 1914
παοιστον τον ΊησοΟν μετά τοΟ Πέτρου και Παύ-
λου ι. Το ίδιον φαινόμενον παρατηροΟμεν και εις
τά μικρά ες οστοΟ ή έλεφαντόδοντός ανάγλυφα τα
όποια εις υ,έγα πλήθος άνευρέθησαν εις την Αίγυ-
πτον ιδίως εις το Κοηι παρά τήν Άλεξάνορειαν και
τά όποια έχρησίμε-υον δια τον στολισμό ν επίπλων 2.
Μεταξύ αυτών ύπερτερόΟσι τά είκονίζοντα έΟνι-
κάς παραστάσεις ώς Νηρηίδας, Μαινάδας, Ορχη-
στρίδας κτλ., δέν έλλει'-ουσιν όμως και χριστια-
νικά θέματα ώς είναι ή θυσία του Αβραάμ εν Βε-
ρολίνω 3 και άλλα.
Το γενικόν συμπέρασμα έκ της μελέτης τών δια-
φόρων τούτων σειρών μνημείων είναι, ότι εις πά-
σας ταύτας παρατηροΟμεν το αυτό φαινόμενον της
ύπάρξεως έν μια και τη αύτη σειρά μνημείων άλλων
καθαρώς εθνικών ώς καϊ άλλων καθαρώς χριστιανι-
κών. Τό αύτό περίπου συμβαίνει και δια τάς ανάγλυ-
φους τραπέ'ζας αί όποϊαι άπασχολοΟσιν ήμας. Ωςεί'-
πομεν εις τό -χροτυούΐλίνον άρθρον μεταξύ της όλης
σειράς τών τραπεζών ΰπάρχουσι μνημεία καθαρώς
έθνικά ών αντιπρόσωπος είναι εν τεμάχιον τραπέζης
έν Βερολίνω φέρον βακχικάς σκηνάς (βλ.προηγ.άρ.
σελ. 76 σημ.. 2).Ωσαύτως ύπάρχουσι πολυάριθμα
τεμάχια καθαρώς χριστιανικά ώς εξάγεται έκ τών
έπ' αύτών σκηνών της Γραφής (βλ. προηγ. άρθρ.
σ. 76 σημ. 2). Υπάρχει όμως και μία τρίτη κα-
τηγορία ήτις απετέλεσε τό θέμα τοΰ προηγουμέ-
νου άρθρου καϊ εις ήν ανήκει και ή τράπεζα του
ημετέρου μουσείου, ής δμως Ό χριστιανικός ή
μη χαοακτήρ, μετά τήν έςακρίβωσιν μάλιστα της
υπάρξεως έπι ενός μνημείου της κατηγορίας ταύ-
της κεφαλών Απόλλωνος και Αθήνας, οέν είναι
εύ'κολον νά καθορισθή. Ούδέν βεβαίως επ αύτών
δεικνύει άμέσοος νοιστιανικόν χαρακτήρα, ούδέ
1 Περί της σαρζοφάγου ταύτης βλ. 8ίΓΖ1/(}0ΐυ$Μ Οπβΐΐί οάβΓ
Κοπι. 1.θϊρζί§' 1901 σελ. 40 ν.ϊ.. Κωνσταντοπούλον Ιστορία της
βυζαντιαζης τέχνης μέ/ρι το~>ν χρόνων τοΰ ' Ιουστινιανού. 'Αθήναι
1902 σ. 73 χέ. \νΉΙΐί ΒβδοηΓβϊΙηιηβ αβΓ Βϊΐάνν. άβι* οΐιτΐδί-
Ηοίιβπ Εροοίιβπ. ΒθΐΊίη 1909 τόμ. I (ΑΙΙοΙιγ. ΒΠ(1\νβι·1ίβ)
Ν° 26.
2 Βίτζ'ΐ/^οινΒίζί ΗβΙΙβηϊδΙίβοΙίθ ιιηά Ιίορί,ϊβοΐΐθ ΚυηβΙ ϊη
ΑΙβΧαηάΐ'ϊε. (Άνατύπωσις έκ τοΰ Βιιΐΐβΐίη άθ Ιίί δΟΟΪβΙβ ειγ-
ο1)ο1ο§ί(}υβ ά'ΑΙβχαηάηβ τόμ. V 1902) ]¥ιιΙίί Ββδοπί'βί-
βαη£ άβι· οΐιπβΐΐ. Ι.ροοίιβη ε ά. Ν° 431 χέ. 8έ?·ζι/€/οιν8/ή.
Κορίίβϋΐΐθ Κ η η 8 ί ((',&ί&\ο^ιιβ £βηβΓ8ΐ (Ια Μιΐδββ άβ Οηϊγθ
Ϋίβηηο 1908) Ν» 7070 χέ.. ΦμΙ/ΥΆΗοΙϊγ: ιιηά ύγζατιΐ ΚυηδΙ
σ. 189 ζέ .
3 Ψ^ηΙίΐ Ββ8ο1ιι·ΘΪΙ)ΐιηί> <3βΓ οΐιπδΐΐ. Εροοίιβη ε.α Ν° 428.
είναι όμως εύκολον νά θεώρηση τις ταΟτα έθνικά
στηριζόμενος μόνον εις τήν έπι ενός τούτων υπαο-
ςιν κεφαλών Απόλλωνος και Αθηνάς. Το βέβαιον
είναι, ότι τά έπ αύτών διακοσμητικά θέματα, τά
τρέχοντα δηλαδή καϊ άλληλοσπαρασσόμενα ζώα
ευρίσκονται και έπι καθαρώς χριστιανικών εογων,
ώς είναι επι παραδείγματι τά χρυσά κοχλιάρια
τών θησαυρώ της Κερύνειας έν Κύπρω, περι ών
έν τω προηγουμένω άρθρω έγένετο λόγος (σελ. 81
είκ. 20). Επίσης δέν πρέπει νά λησμονώμεν, ότι
και έπι καθαρώς χριστιανικών έργων, ώς είναι
αί τοιχογραφιαι τών κατακομβών, είοομεν (προηγ.
άρθρ. σ. 78 σημ. 1) ότι εύρίσκονται τραγικα'ι προ-
σωπίδες καθαρώς δηλαδή έθνικά σύμβολα4. Ομοίως
δέ, ότι επί του πυθμένος ένός υάλινου ποτηριού
κοσυ,ουυ,ένου δια φύλλου νρυσοΰ μετά παοαστά-
ι ι ι /-Γ ι ι
σεων και άποκειμένου έν τώ Βατικανώ ανήκοντος
δέ εις τον ϋβάβΙϊιΐΒ ώς εξάγεται έκ της έπ' αύτου'
επιγραφής, ύπάρχει και μία σκηνή εις ήν εικονί-
ζεται ή Αθηνά5. Έν τούτοις τό έργον είναι καθα-
ρώς χριστιανικόν ανήκον εις τον Γ μΧ αιώνα.
Τέλος πολλής προσοχής άξια είναι ή μαρτυρία
τοΟ περί τά τέλη τοΟ Δ' αιώνος επισκόπου τής έν
Πόντω Άμασείας Αστεριού του όποιου μνεία έγέ-
ςετο καϊ εις το ~ροΐ]^ούαενο\) άρθρον.Ούτος εις ενα
τών λόγων αύτου' ομιλών περί τών πολυτελών άμ-
φιέσεων τής έποχής του λέγει: 6 « Έκεΐ (έπι τών
ενδυμάτων) λέοντες και παρδάλεις' άρκτοι και ταύ-
ροι και κυνες' δλαι καϊ πέτραι και άνδρες θηρο-
κτόνοι, και πάσα ή τής γραφικής έπιτήδευσις μι-
μούμενη τήν φύσιν. Εδει γάρ μη τούς τοίχους
αύτών μόνον, ώς εοικεν, καϊ τάς οικίας κοσμεϊ-
σθαι' άλλ' ήδη και τούς χιτώνας καϊ τά έν έκεί-
νοις ιμάτια». Κατωτέρω δέ προσθέτει, ότι άλλοι
εύλαβέστεροι « άνελιξάμενοι τήν εύαγγελικήν ίστο-
ρίαν ταΐς ύφανταΐς παρέδωκαν» είκονίζοντες έπι
τών ενδυμάτων τον ΙησοΟν και τά θαύματα αύτοΟ.
Έκ τής μαρτυρίας ταύτης συγγραφέως σχεδόν
συγχρόνου προς τήν ομάδα τών μνημείων περϊ ής
νυν ό λόγος, εξάγεται το συμπέρασμα άφ'ένός μέν,
4 Πλην τοΰ έζεϊ αναφερομένου παραδείγματος βλ. ^ΐιΐΐί ΑΙίοΙίΓ.
1111(1 1>γζ3η(; ΚΐΙΠδί. πίν. [ ζαί εϊζ. 47. Επίσης Ματν,οοΙιί-
Ββς/ιηύΙΙβν Ηίπιο11>ιιοη άβΓ οΐιπδΐΐϊοΐιβη Λτοπίϊοΐο^ίβ Οδίη
3. ΚΗ 1912 είκ. 22
5 Κίζών παρα ΚαιιΛηαηη 'έ.όί. εϊζ. 252.
6 Μίς/ηβ Ρ31ιόΙο£Ί3 £ΐ·αβ03 τομ. XI. σ. 168.
.ϊ 2 15.