DOI article:
Xyngopulos, Andreas: Christianikon Asklēpieion
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14280#0078
70 Χρισηανικόν 1 Ασκληπιεΐον υπό Ά. Ξυγγοπουλου.
ΑΕ 1915
Ό ΜοίΏΐιΐδθη1 αμφισβητεί και το όνομα και
τήν ύπαρξιν της εκκλησίας, χωρίς όμως και αυτός
νά γνωρίζη που πραγματικώς εκείτο το Ασκλη-
πιεΐον. Έκ των νεωτέρων δε επαναλαμβάνει τήν
γνώμην ταύτην περί των Άγιων Αναργύρων ο
ΝεροΟτσος 2, επίσης δέ και ό Ροιΐ£θΐ·β8 3.
Όλίγαι λέξει; πρέπει νά προστεθώσι περί του
επιμήκους κτίσματος του βαίνοντος παραλλήλως
τω βράχω και απολήγοντας εϊς τήν είσοδον του
σπηλαίου (είκ. 1. Ρ1). Το κτίσμα τούτο κατέχει
μέρος της αρχαίας στοάς, ή όποια κατά τον Οί-
ΓαΓά (ένθ' άν. σ. 8) έχρησίμευεν ώς διαμονή των
ασθενών τών άναμενόντων τήν ιασιν αυτών. Άνω-
θεν ήτο τούτο έστεγασμένον, ώς φαίνεται, δια κα-
μάρας, φέρει δ' εσωτερικώς και έςωτερικώς κατά
διαστήματα άντηρίδας. Εις τί έχρησίμευε το οικο-
δόμημα τούτο, δεν είναι εύ'κολον νά είπη τις. Ό
Οτί&Γά λέγει, ότι έ'/ρησιμοποίΟη ώς εκκλησία χρι-
στιανική. ΙοΟτο όμως δεν φαίνεται ποσώς πιθανόν
ουδέ αί διαστάσεις του οικοδομήματος έπιτρέπουσι
τοιαύτην ύπόθεσιν. Νομίζω όμως, ότι άλλος ίσως
ήτο ό προορισμός του κτίσματος τούτου.
Μεταξύ τών ερειπίων ύπάρχουσι δύο τεμάχια
πλακός τετραγώνου, ή όποια φέρει πέριξ λίαν εξέ-
χον πλαίσιον. Το μέσον της πλακός, τό βαθύτερον
λελαξευμένον, είναι εντελώς γυμνόν καϊ φαίνεται,
ό'τι θά έ'φερέ ποτε έζωγραφημένην εικόνα. Έπι του
πλαισίου είναι κεχαραγμένη επιγραφή. Τήν έπι-
γραφήν ταύτην, ήτις περιέχει φράσεις τινάς έκ τών
Ψαλμών, έξέδωκεν ό Πανάρετος Κωνσταντινίδης 4,
ό όποιος λέγει: « Η πλάξ αύτη, ώς έκ τών έπ'αύ-
τής κεχαραγμένων γραφικών λογίων (Ψαλμ. ρμδ'
16 Ή) είκάζομεν, ύπήρχεν έντετοιχισμένη επί
τοΟ ύπερθύρου εστιατορίου κοινοβιακού τίνος ιδρύ-
ματος ή π'ζωγοτρο'ύζίου, κειμένου κατά τον μεσαί-
(υνα εν τω χώρω του Ασκληπιείου ». Ή γνώμη
αύτη δεν φαίνεται διόλου απίθανος. Συνδυάζοντες
δε τήν έπιγραφήν και τήν γνώμην ταύτην προς το
έπίμηκες οικοδόμημα νομίζομεν, ότι ίσως θά ήδυ-
1 Α11ιβιΐ3β οΙιηδΙΪΕηαβ. Ι,ίρβίαβ 1868 σ . 42.
2 Χριστιανικά! Άδήναι. Δίλτίον Ίστορ. καϊ Έθνολ. έταιρείας τόα.
III (1889) σ. 25.
:ι ΛΙΙιβηβδ (έν τη ΒίΙ)1ΐοΙΙιβςιαθ άβδ νϊΐΐββ ά'ΑτΙ οβίβ-
1)Γβ8). Ρ&Π8 1912 σ.156 Ό Ροϋ^βΓβδ προσθέτει, ότι τό Ασκλη-
πιεΐον καθιεροΙΟη κατά τόν Τ' ή Ζ' αιώνα.
4 ΙΙαρνασός, τομ. VI (1882) σ. 81 κέ.
νάμεΟα νά παραδεχθώμεν τούτο ώς έστιατόριον
μικράς μονής. Τό σχήμα άλλως αύτου είναι λίαν
τιρό^Ζιορον διά τοιαύτην χ_ρήσιν, ώς δυνάμεθα νά
έννοήσωμεν παραβάλλοντες προς τά ερείπια τοΟ
εστιατορίου της μονής Δαφνιού 5, τοΟ όποιου το
σχήμα έ'χει πολλάς άναλογίας προς το έπίμηκες
κτίσμα του Ασκληπιείου και τό όποιον ευρίσκεται
επίσης παραλλήλως της εκκλησίας εις τήν αυτήν
περίπου θέσιν. Ομοίως λίαν παρεμφερές είναι το
έστιατόριον της εν Μιστρά Μονής τοΟ Βροντοχίου 6.
Έν μέρει δέ άνάλογον είναι καϊ τό έστιατόριον της
Ααύρας έν Άγ.Όρει, καίτοι το σχήμα τούτου πε-
ριέχει παραλλαγάς τινας, διότι προς το μέρος της
εισόδου εχει καϊ έγκαρσίαν καμάραν σχ_ηματίζου-
σαν μετά του κυρίου κτίσματος σταυρόν 7.
Ουδέ είναι πράγμα άπίθανον ή ύπαρξις μικράς
μονής έν τω χώρω έκείνω. Άρκεΐ νά άναφέρωμεν
ώς παράδειγμα, ότι ακριβώς εις τούς αντιθέτους
πρόποδας της Ακροπόλεως, εις τό βόρειον δηλαδή
μέρος, διακρίνονται τά έρείπια μοναστηρίου μικρού,
εις το όποιον άνήκεν ή έπίσης έν έρειπίοις έκκλη-
σία του Άγιου Σεραφείμ. Δέν φαίνεται δέ πιθανή
ή ύπόθεσις, ότι τό έπίμηκες τοΰτο κτίσμα ήδύνατο
νά χρησιμεύση ώς κατοικία τών μοναχών, διότι
ούτε ίχνη χωρισμάτων διακρίνονται εντός, ούτε
θύρας πολλάς εχει, είναι δέ καϊ εντελώς άκατάλ-
ληλον ώς έκ τών διαστάσεων αύτοΟ διά τοιαύτην
χρησιν.
Έν τέλει έρχόμεθα εις το σπήλαιον (είκ. 1. ^),
περί του οποίου ελάχιστα γνωρίζομεν. Τούτου ή
είσοδος απεκαλύφθη κατά τας άνασκαφάς, όπότε
καϊ ευρέθησαν έντός αύτου τοιχογραφία!, λίαν
όμως έφθαρμέναι (Πρακτικά 1876 σ. 16 κέ.), ών
σήμερον ούδέ ίχνος σώζεται. Πότε τό σπήλαιον
τοΰτο μετεβλήθη εις έκκλησίαν και πότε κατεχώ-
σθη δέν είνε γνωστόν. ΤΙ κατάχωσις όμως αύτοΰ
έγένετο, φαίνεται, ένωρίς ήδη, διότι εις ούδέν σχέ-
διον ή εικόνα τήςΆκροπόλεως σημειοΰται.Τόν χρό-
5 ΜίΙΙβί, ϋίφΐΐηϊ σ. 22 κέ. ττίν. II.
6 ΜίΙΜ, ΜΐβίΓα ττίν. 16. 2, 27. 4-7.
7 Βλ. τό σ/εδιον του Βα,ΤΒΐΐ]] παρα Ββΐ/Ηβ, 1ΐ3βϊΐ3ΐϊθη \)γ-
ζβηίίηθ. (3ΓβηοΙ)1β-Ρ3Πδ 1902 σ. 66. Πρβ. και ΒτοοΙίΗαιίΒ
ϋίβ Κυη8ί ϊη <ίβη Αίΐιοδ Κΐδβίβι'η. Ι,θϊρζί^ 1891 σ. 31. Εις
ταϋτα προσθετέον και τό λίαν άνάλογον επίμηκες μετ'άψΐδος κτίσμα εν
Κιονσταντινουπόλει (Κβίβΐβ Μθ8]θ(ϋ) τ6 όποιον ό ΜϊΙΜη</β?1
(Βγζ3ηίίηβ οΙιυΐΌΐιβΒ ίη Οοηδί&ηίϊηορίβ. Ι,οηάοη 1912 σ.
253 κέ.) ταυτίζει πρός τήν τράπεζαν της μονής τοΰ Μανουήλ.
ΑΕ 1915
Ό ΜοίΏΐιΐδθη1 αμφισβητεί και το όνομα και
τήν ύπαρξιν της εκκλησίας, χωρίς όμως και αυτός
νά γνωρίζη που πραγματικώς εκείτο το Ασκλη-
πιεΐον. Έκ των νεωτέρων δε επαναλαμβάνει τήν
γνώμην ταύτην περί των Άγιων Αναργύρων ο
ΝεροΟτσος 2, επίσης δέ και ό Ροιΐ£θΐ·β8 3.
Όλίγαι λέξει; πρέπει νά προστεθώσι περί του
επιμήκους κτίσματος του βαίνοντος παραλλήλως
τω βράχω και απολήγοντας εϊς τήν είσοδον του
σπηλαίου (είκ. 1. Ρ1). Το κτίσμα τούτο κατέχει
μέρος της αρχαίας στοάς, ή όποια κατά τον Οί-
ΓαΓά (ένθ' άν. σ. 8) έχρησίμευεν ώς διαμονή των
ασθενών τών άναμενόντων τήν ιασιν αυτών. Άνω-
θεν ήτο τούτο έστεγασμένον, ώς φαίνεται, δια κα-
μάρας, φέρει δ' εσωτερικώς και έςωτερικώς κατά
διαστήματα άντηρίδας. Εις τί έχρησίμευε το οικο-
δόμημα τούτο, δεν είναι εύ'κολον νά είπη τις. Ό
Οτί&Γά λέγει, ότι έ'/ρησιμοποίΟη ώς εκκλησία χρι-
στιανική. ΙοΟτο όμως δεν φαίνεται ποσώς πιθανόν
ουδέ αί διαστάσεις του οικοδομήματος έπιτρέπουσι
τοιαύτην ύπόθεσιν. Νομίζω όμως, ότι άλλος ίσως
ήτο ό προορισμός του κτίσματος τούτου.
Μεταξύ τών ερειπίων ύπάρχουσι δύο τεμάχια
πλακός τετραγώνου, ή όποια φέρει πέριξ λίαν εξέ-
χον πλαίσιον. Το μέσον της πλακός, τό βαθύτερον
λελαξευμένον, είναι εντελώς γυμνόν καϊ φαίνεται,
ό'τι θά έ'φερέ ποτε έζωγραφημένην εικόνα. Έπι του
πλαισίου είναι κεχαραγμένη επιγραφή. Τήν έπι-
γραφήν ταύτην, ήτις περιέχει φράσεις τινάς έκ τών
Ψαλμών, έξέδωκεν ό Πανάρετος Κωνσταντινίδης 4,
ό όποιος λέγει: « Η πλάξ αύτη, ώς έκ τών έπ'αύ-
τής κεχαραγμένων γραφικών λογίων (Ψαλμ. ρμδ'
16 Ή) είκάζομεν, ύπήρχεν έντετοιχισμένη επί
τοΟ ύπερθύρου εστιατορίου κοινοβιακού τίνος ιδρύ-
ματος ή π'ζωγοτρο'ύζίου, κειμένου κατά τον μεσαί-
(υνα εν τω χώρω του Ασκληπιείου ». Ή γνώμη
αύτη δεν φαίνεται διόλου απίθανος. Συνδυάζοντες
δε τήν έπιγραφήν και τήν γνώμην ταύτην προς το
έπίμηκες οικοδόμημα νομίζομεν, ότι ίσως θά ήδυ-
1 Α11ιβιΐ3β οΙιηδΙΪΕηαβ. Ι,ίρβίαβ 1868 σ . 42.
2 Χριστιανικά! Άδήναι. Δίλτίον Ίστορ. καϊ Έθνολ. έταιρείας τόα.
III (1889) σ. 25.
:ι ΛΙΙιβηβδ (έν τη ΒίΙ)1ΐοΙΙιβςιαθ άβδ νϊΐΐββ ά'ΑτΙ οβίβ-
1)Γβ8). Ρ&Π8 1912 σ.156 Ό Ροϋ^βΓβδ προσθέτει, ότι τό Ασκλη-
πιεΐον καθιεροΙΟη κατά τόν Τ' ή Ζ' αιώνα.
4 ΙΙαρνασός, τομ. VI (1882) σ. 81 κέ.
νάμεΟα νά παραδεχθώμεν τούτο ώς έστιατόριον
μικράς μονής. Τό σχήμα άλλως αύτου είναι λίαν
τιρό^Ζιορον διά τοιαύτην χ_ρήσιν, ώς δυνάμεθα νά
έννοήσωμεν παραβάλλοντες προς τά ερείπια τοΟ
εστιατορίου της μονής Δαφνιού 5, τοΟ όποιου το
σχήμα έ'χει πολλάς άναλογίας προς το έπίμηκες
κτίσμα του Ασκληπιείου και τό όποιον ευρίσκεται
επίσης παραλλήλως της εκκλησίας εις τήν αυτήν
περίπου θέσιν. Ομοίως λίαν παρεμφερές είναι το
έστιατόριον της εν Μιστρά Μονής τοΟ Βροντοχίου 6.
Έν μέρει δέ άνάλογον είναι καϊ τό έστιατόριον της
Ααύρας έν Άγ.Όρει, καίτοι το σχήμα τούτου πε-
ριέχει παραλλαγάς τινας, διότι προς το μέρος της
εισόδου εχει καϊ έγκαρσίαν καμάραν σχ_ηματίζου-
σαν μετά του κυρίου κτίσματος σταυρόν 7.
Ουδέ είναι πράγμα άπίθανον ή ύπαρξις μικράς
μονής έν τω χώρω έκείνω. Άρκεΐ νά άναφέρωμεν
ώς παράδειγμα, ότι ακριβώς εις τούς αντιθέτους
πρόποδας της Ακροπόλεως, εις τό βόρειον δηλαδή
μέρος, διακρίνονται τά έρείπια μοναστηρίου μικρού,
εις το όποιον άνήκεν ή έπίσης έν έρειπίοις έκκλη-
σία του Άγιου Σεραφείμ. Δέν φαίνεται δέ πιθανή
ή ύπόθεσις, ότι τό έπίμηκες τοΰτο κτίσμα ήδύνατο
νά χρησιμεύση ώς κατοικία τών μοναχών, διότι
ούτε ίχνη χωρισμάτων διακρίνονται εντός, ούτε
θύρας πολλάς εχει, είναι δέ καϊ εντελώς άκατάλ-
ληλον ώς έκ τών διαστάσεων αύτοΟ διά τοιαύτην
χρησιν.
Έν τέλει έρχόμεθα εις το σπήλαιον (είκ. 1. ^),
περί του οποίου ελάχιστα γνωρίζομεν. Τούτου ή
είσοδος απεκαλύφθη κατά τας άνασκαφάς, όπότε
καϊ ευρέθησαν έντός αύτου τοιχογραφία!, λίαν
όμως έφθαρμέναι (Πρακτικά 1876 σ. 16 κέ.), ών
σήμερον ούδέ ίχνος σώζεται. Πότε τό σπήλαιον
τοΰτο μετεβλήθη εις έκκλησίαν και πότε κατεχώ-
σθη δέν είνε γνωστόν. ΤΙ κατάχωσις όμως αύτοΰ
έγένετο, φαίνεται, ένωρίς ήδη, διότι εις ούδέν σχέ-
διον ή εικόνα τήςΆκροπόλεως σημειοΰται.Τόν χρό-
5 ΜίΙΙβί, ϋίφΐΐηϊ σ. 22 κέ. ττίν. II.
6 ΜίΙΜ, ΜΐβίΓα ττίν. 16. 2, 27. 4-7.
7 Βλ. τό σ/εδιον του Βα,ΤΒΐΐ]] παρα Ββΐ/Ηβ, 1ΐ3βϊΐ3ΐϊθη \)γ-
ζβηίίηθ. (3ΓβηοΙ)1β-Ρ3Πδ 1902 σ. 66. Πρβ. και ΒτοοΙίΗαιίΒ
ϋίβ Κυη8ί ϊη <ίβη Αίΐιοδ Κΐδβίβι'η. Ι,θϊρζί^ 1891 σ. 31. Εις
ταϋτα προσθετέον και τό λίαν άνάλογον επίμηκες μετ'άψΐδος κτίσμα εν
Κιονσταντινουπόλει (Κβίβΐβ Μθ8]θ(ϋ) τ6 όποιον ό ΜϊΙΜη</β?1
(Βγζ3ηίίηβ οΙιυΐΌΐιβΒ ίη Οοηδί&ηίϊηορίβ. Ι,οηάοη 1912 σ.
253 κέ.) ταυτίζει πρός τήν τράπεζαν της μονής τοΰ Μανουήλ.