DOI Artikel:
Xyngopulos, Andreas: Nea alexandrina osteïna anaglypha
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14279#0056
48 Νέα αλεξανδρινά όστέϊνα ανάγλυφα" ύπυ Α. Ξνγγοπούλου.
ΑΕ 191«
στρέφουσαν την κεφαλήν προς δεξιά. Δια της δε-
ξιάς σωζόμενης χειρός κρατεί το άκρον τοΟ πέπλου
ό όποιος κολποΟται τοςοειδώς ύπέρ την κεφαλήν
αύτής και όστις έχει μορφήν εντελώς έσχηματο-
ποιημένην καταστάς σχεδόν αγνώριστος.
Παρά τήν νηρηίδα ταύτην ευρίσκεται όρχηστρίς
έχουσα έπίσης το σώμα σχεδόν κατ' ενώπιον καΐ
βλέπουσα προς αριστερά. Δια της δεξιάς χειρός
πλήσσει κύμοαλον το όποιον κρατεί δια της αρι-
στεράς. Δεςιά δέ της δρχηστρίοος ταύτης διασώζε-
ται εις το άκρον μικρόν αέρος του έςέχοντος πλαι-
σίου το όποιον περιέβαλε τήν ολην σύνΟεσιν.
Γό άνάγλυφον τοΟτο, το όποιον από τεχνικής
απόψεως έξεταζόμενον παρουσιάζει αρκετά καλήν
έργασίαν και του όποιου ό'μοιον ούδαμοΰ, καθ' όσον
γνωρίζω, υπάρχει είναι, από τίνων απόψεων έςε-
ταζάαενον, λίαν σπουδαΊ'ον.
Τό σύμπλεγμα τοΰ άναγλύοου τούτου σύγκειται
εκ μορφών άς συχνότατα εύρίσκομεν μεμονομένως
παριστωμένας. Ούτω όμοια προς τήν έπϊ του ανά-
γλυφου τούτου εύρισκομένην νηρηίδα είναι ή έπι ένος
τών άναγλύφων του ημετέρου μουσείου τα όποια
έν τη προηγουμένη ημών διατριβή περιεγράψαμεν
(ΑΕ έ'.ά. σ. 139 κέ. Ν° II). Επίσης ή όρχηστρ'ις
τοΰ περ'ι οδ ό λόγος συμπλέγματος παρέχει πολ-
λά;, ομοιότητας προς μίαν τών όρχηστρίδων του
ημετέρου μουσείου (ΑΕ ε.ά. σ. 142 κέ. Ν° III).
Ή ό'λη σύνΟεσις λοιπόν άπετελέσθη έκ στοι-
χείων τά όποια άντεγράφησαν αυτούσια ες άλλων
μεμονωμένων παοαστάσειον και παρετέθησαν το εν
παρά το άλλο, χωρίς μεταξύ αυτών νά ΰπάρχη
καταφανής κα'ι ισχυρός σύνδεσμος.
Το φαινόμενον τοΰτο, τό όποιον κατά τους μέ-
σους αιώνας είναι λίαν σύνηθες, παρουσιάζεται ήδη
μέ τήν κατάπτωσιν της άρχαίας τέχνης και πρώτα
ίσως δείγματα τούτου είναι αί επί τών όστε'ίνων
τούτων άναγλύφων παραστάσεις αί όποια! Γσταν-
ται ούτως ειπείν εις το μεταίχμιον μεταξύ της αρ-
χαίας και της χριστιανικής τέχνης.
Ότι οέ εις τήν τέχνην τών μέσων αιώνων είναι
1 Ανάλογα ατυμπλέγμάτά ΰπάρ·/ουσι πολλά, ουδέν ό'αυ>; όαοιάίΓ;·.
προς τό ήαέτερον. Προ. βΙτζ^^ΟυίΒΜ, ενΟ' άν. πίν. Ι-ΙΙ Ν° 2039.
2040. 2050. Ψιύΐΐ. Ββδοΐιι-βίβυηκ άβΓ Βϋά\νβΐ'1ίβ <1θγ ΟΚγϊ-
Βΐΐίοΐιβη ΕροοΙίθη I (Αΐΐοΐιπβΐϋοΐιβ ΒΗά\ν.) Ν° 385, 386 πίν.
XVIII.
το φαινόμενον τοΟτο σύνηθες δύνανται ν' άποδείξωσι
δύο προχείρως ληφθέντα παραδείγματα.
Εις μίαν μικρογραφίαν του έν Βατικανώ κωδι-
κός τοΟ Κοσμά ίνδικοπλεύστου, ήτις παοιστά το
όραμα τοΰ Ήσα'ίου και ήτις έχει έμπνευσθή έκ του
βιολιού τοΰ προφήτου τούτου (Ήσα'ίου Κεφ.
κέ.) 1 βλέπομεν έν τή όλη συνθέσει νά δεσπόζη ή
μορφή τοΰ μεταξύ τών έξαπτερύγων καθημένου
Ίησοΰ, όστις παρίσταται έντελώς άπαθής κα'ι απο-
μεμακρυσμένος της άλλης σκηνής της παριστώσης
τον άγγελον προσάγοντα τον άνθρακα εις τόν'Ησα-
'ίαν και ήτις είναι τό καθ' αύτο θέμα της μικρο-
γραφίας. Η όλη παράστασις φαίνεται διηρημένη
εις δύο συμπλέγματα ουδόλως σχετιζόμενα προς
άλληλα" άφ' ένός εχομεν το σύμπλεγμα τοΰ αγ-
γέλου μετά τοΰ 'Ησαίου περιωρισμένον εις αίαν
γωνίαν της όλης εικόνος, άφ' έτέρου δέ τον καθη-
μενον Ιησοΰν δεσπόζοντα της εικόνος, έν ώ ποά-
γματι είναι δευτερεΰον ούτως ειπείν πρόσωπον της
συνθέσεως. Τήν δυσαναλογίαν κα'ι τήν διαίοεσιν
ταύτην της όλης εικόνος δυνάμεθα νά έξηγήσωμεν
άν άνατρέςωμεν εις τήν παρατήρησιν ήν έκάμομεν
σχετικώς προς το άνωτέρω περιγραφέν άνάγλυΦον.
Πρέπει δηλαδή νά παραδεχθώμεν, ότι κα'ι άν ακόμη
τό σύμπλεγμα τοΰ αγγέλου κα'ι τοΰ Ήσα'ίου έδη-
μιουργήθη ύπό τοΰ τεχνίτου τοΰ Ζ' ή κατ: άλ-
λους τοΰ θ αιώνος2, ή παράστασις τοΰ Ίησοΰ
όμως άντεγράφη ώρισμένως έκ μωσαϊκού τίνος, ώς
τοΰτο άλλως τε παρετηρηθη και δι' άλλας μικρο-
γραφίας τοΰ αύτοΰ χειρογράφου 3. Ό λόγος δέ της
εκ οιαφορων προτύπων αποτελεσεως του συνόλου
της παραστάσεως ύπήρξεν ή αιτία ώστε νά παρου-
σιάζη αύτη τά ελαττώματα τά όποια άνωτέρω
άνεφέραμεν.
Κα'ι τό άνωτέοω υ.έν παρατεθέν παράδειγμα
» γ ι γι™
ανάγεται εις τήν παλαιοβυζαντινήν περίοδον' αλλά
κα'ι κατά τήν κυρίως βυζαντινήν εχομεν τοιαύτα
παραδείγματα. Ούτω άν έν τή μονή Δαφνίου πα-
ρατηρήσωμεν τό μωσαϊκόν το παριστών τήν «Εις
1 Είχών παρά ΌίβΗΙ Μπηυβί ά'βΠ β}'Ζ3Πίΐη. ΡβΓΪδ 1910
ίΐχ. 110.
2 Όίβ/ΐΙ, I. αν. σελ. 224. Εις τόν Θ' αιώνα /.αταό'ιβάζει τοΰτο ό
ΨηΙΐί: ΑΙΙοΙιπδΙΙίοΙιβ ιιηά ΐ3γζαηΙϊηΪ8ο1ΐθ ΚιιηβΙ. Ββι-Ηη-
Νβιι&α&βΙβ&θΓσ (Α1ν3(ΐ8ΐηΪ3θ1ιβ νθΐ·ΐ3£8§'β8β1ΐ8(;Ιΐ3ΪΙ; Αίΐιβ-
ηαϊοη) α. 268.
3 ΌίβΜ Ι.άν, σ. 227.
11 10 16.
ΑΕ 191«
στρέφουσαν την κεφαλήν προς δεξιά. Δια της δε-
ξιάς σωζόμενης χειρός κρατεί το άκρον τοΟ πέπλου
ό όποιος κολποΟται τοςοειδώς ύπέρ την κεφαλήν
αύτής και όστις έχει μορφήν εντελώς έσχηματο-
ποιημένην καταστάς σχεδόν αγνώριστος.
Παρά τήν νηρηίδα ταύτην ευρίσκεται όρχηστρίς
έχουσα έπίσης το σώμα σχεδόν κατ' ενώπιον καΐ
βλέπουσα προς αριστερά. Δια της δεξιάς χειρός
πλήσσει κύμοαλον το όποιον κρατεί δια της αρι-
στεράς. Δεςιά δέ της δρχηστρίοος ταύτης διασώζε-
ται εις το άκρον μικρόν αέρος του έςέχοντος πλαι-
σίου το όποιον περιέβαλε τήν ολην σύνΟεσιν.
Γό άνάγλυφον τοΟτο, το όποιον από τεχνικής
απόψεως έξεταζόμενον παρουσιάζει αρκετά καλήν
έργασίαν και του όποιου ό'μοιον ούδαμοΰ, καθ' όσον
γνωρίζω, υπάρχει είναι, από τίνων απόψεων έςε-
ταζάαενον, λίαν σπουδαΊ'ον.
Τό σύμπλεγμα τοΰ άναγλύοου τούτου σύγκειται
εκ μορφών άς συχνότατα εύρίσκομεν μεμονομένως
παριστωμένας. Ούτω όμοια προς τήν έπϊ του ανά-
γλυφου τούτου εύρισκομένην νηρηίδα είναι ή έπι ένος
τών άναγλύφων του ημετέρου μουσείου τα όποια
έν τη προηγουμένη ημών διατριβή περιεγράψαμεν
(ΑΕ έ'.ά. σ. 139 κέ. Ν° II). Επίσης ή όρχηστρ'ις
τοΰ περ'ι οδ ό λόγος συμπλέγματος παρέχει πολ-
λά;, ομοιότητας προς μίαν τών όρχηστρίδων του
ημετέρου μουσείου (ΑΕ ε.ά. σ. 142 κέ. Ν° III).
Ή ό'λη σύνΟεσις λοιπόν άπετελέσθη έκ στοι-
χείων τά όποια άντεγράφησαν αυτούσια ες άλλων
μεμονωμένων παοαστάσειον και παρετέθησαν το εν
παρά το άλλο, χωρίς μεταξύ αυτών νά ΰπάρχη
καταφανής κα'ι ισχυρός σύνδεσμος.
Το φαινόμενον τοΰτο, τό όποιον κατά τους μέ-
σους αιώνας είναι λίαν σύνηθες, παρουσιάζεται ήδη
μέ τήν κατάπτωσιν της άρχαίας τέχνης και πρώτα
ίσως δείγματα τούτου είναι αί επί τών όστε'ίνων
τούτων άναγλύφων παραστάσεις αί όποια! Γσταν-
ται ούτως ειπείν εις το μεταίχμιον μεταξύ της αρ-
χαίας και της χριστιανικής τέχνης.
Ότι οέ εις τήν τέχνην τών μέσων αιώνων είναι
1 Ανάλογα ατυμπλέγμάτά ΰπάρ·/ουσι πολλά, ουδέν ό'αυ>; όαοιάίΓ;·.
προς τό ήαέτερον. Προ. βΙτζ^^ΟυίΒΜ, ενΟ' άν. πίν. Ι-ΙΙ Ν° 2039.
2040. 2050. Ψιύΐΐ. Ββδοΐιι-βίβυηκ άβΓ Βϋά\νβΐ'1ίβ <1θγ ΟΚγϊ-
Βΐΐίοΐιβη ΕροοΙίθη I (Αΐΐοΐιπβΐϋοΐιβ ΒΗά\ν.) Ν° 385, 386 πίν.
XVIII.
το φαινόμενον τοΟτο σύνηθες δύνανται ν' άποδείξωσι
δύο προχείρως ληφθέντα παραδείγματα.
Εις μίαν μικρογραφίαν του έν Βατικανώ κωδι-
κός τοΟ Κοσμά ίνδικοπλεύστου, ήτις παοιστά το
όραμα τοΰ Ήσα'ίου και ήτις έχει έμπνευσθή έκ του
βιολιού τοΰ προφήτου τούτου (Ήσα'ίου Κεφ.
κέ.) 1 βλέπομεν έν τή όλη συνθέσει νά δεσπόζη ή
μορφή τοΰ μεταξύ τών έξαπτερύγων καθημένου
Ίησοΰ, όστις παρίσταται έντελώς άπαθής κα'ι απο-
μεμακρυσμένος της άλλης σκηνής της παριστώσης
τον άγγελον προσάγοντα τον άνθρακα εις τόν'Ησα-
'ίαν και ήτις είναι τό καθ' αύτο θέμα της μικρο-
γραφίας. Η όλη παράστασις φαίνεται διηρημένη
εις δύο συμπλέγματα ουδόλως σχετιζόμενα προς
άλληλα" άφ' ένός εχομεν το σύμπλεγμα τοΰ αγ-
γέλου μετά τοΰ 'Ησαίου περιωρισμένον εις αίαν
γωνίαν της όλης εικόνος, άφ' έτέρου δέ τον καθη-
μενον Ιησοΰν δεσπόζοντα της εικόνος, έν ώ ποά-
γματι είναι δευτερεΰον ούτως ειπείν πρόσωπον της
συνθέσεως. Τήν δυσαναλογίαν κα'ι τήν διαίοεσιν
ταύτην της όλης εικόνος δυνάμεθα νά έξηγήσωμεν
άν άνατρέςωμεν εις τήν παρατήρησιν ήν έκάμομεν
σχετικώς προς το άνωτέρω περιγραφέν άνάγλυΦον.
Πρέπει δηλαδή νά παραδεχθώμεν, ότι κα'ι άν ακόμη
τό σύμπλεγμα τοΰ αγγέλου κα'ι τοΰ Ήσα'ίου έδη-
μιουργήθη ύπό τοΰ τεχνίτου τοΰ Ζ' ή κατ: άλ-
λους τοΰ θ αιώνος2, ή παράστασις τοΰ Ίησοΰ
όμως άντεγράφη ώρισμένως έκ μωσαϊκού τίνος, ώς
τοΰτο άλλως τε παρετηρηθη και δι' άλλας μικρο-
γραφίας τοΰ αύτοΰ χειρογράφου 3. Ό λόγος δέ της
εκ οιαφορων προτύπων αποτελεσεως του συνόλου
της παραστάσεως ύπήρξεν ή αιτία ώστε νά παρου-
σιάζη αύτη τά ελαττώματα τά όποια άνωτέρω
άνεφέραμεν.
Κα'ι τό άνωτέοω υ.έν παρατεθέν παράδειγμα
» γ ι γι™
ανάγεται εις τήν παλαιοβυζαντινήν περίοδον' αλλά
κα'ι κατά τήν κυρίως βυζαντινήν εχομεν τοιαύτα
παραδείγματα. Ούτω άν έν τή μονή Δαφνίου πα-
ρατηρήσωμεν τό μωσαϊκόν το παριστών τήν «Εις
1 Είχών παρά ΌίβΗΙ Μπηυβί ά'βΠ β}'Ζ3Πίΐη. ΡβΓΪδ 1910
ίΐχ. 110.
2 Όίβ/ΐΙ, I. αν. σελ. 224. Εις τόν Θ' αιώνα /.αταό'ιβάζει τοΰτο ό
ΨηΙΐί: ΑΙΙοΙιπδΙΙίοΙιβ ιιηά ΐ3γζαηΙϊηΪ8ο1ΐθ ΚιιηβΙ. Ββι-Ηη-
Νβιι&α&βΙβ&θΓσ (Α1ν3(ΐ8ΐηΪ3θ1ιβ νθΐ·ΐ3£8§'β8β1ΐ8(;Ιΐ3ΪΙ; Αίΐιβ-
ηαϊοη) α. 268.
3 ΌίβΜ Ι.άν, σ. 227.
11 10 16.