DOI Artikel:
Orlandos, Anastasios K.: Parastaseis krēnōn epi angeiōn
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14279#0118
(Μ) Παραστάσεις κρηνών έπι αγγείων νπδ Άναστ. Κ. "Ορλάνδου.
αε 1910
σκευάσθηκαν αϊ δνομασταΐ λίθιναι κρήναι (Έννεά-
κρουνος, II ειρήνη, Γλαύ/.η, θεαγένους Μεγάρων)
αί'τινες, ώς αί άνασκαφαί άπέδειξαν , ήσαν πασαι
άρνκρήναι (δοΐιορΐβΐ'πηηβη). Ή αποστροφή αύτη
των αγγειογράφων προ; το σπουδαιότατον εν χρή-
σε; κρηνών είδος αίτίαν ε/ει λόγους τεχνικούς.
'Αείποτε μεν μάλιστα δέ κατά τον <7' π. Χ. αιώνα
άρυκρηναι δεν ήσαν εύκολοι προ; απεικόνιση/. Ο
1 Ιεισιστράτειος τε'/νίτης δεσμευόμενος υπό τών κα-
νόνων του αύστηροϋ' άρχαϊσμοΰ και άγνοών τε-
λείως την προοπτικήν, ήτο ήναγκασμένος νά είκο-
νίζη εκάστοτε την κρήνην κατά προοολήν ορθήν,
προσβλέπων αύτήν είτε έκ τών έμπροσθεν είτε εκ
τών πλαγίων. Προκειμένης όμως της παραστάσεως
άρυκρήνης πώς νά είκονίση ο τεχνίτης την ψυχήν
της κρήνης, το ύδωρ, άφ' οΰ ή μεν έπιφάνεια αύ-
τοΟ εκείτο βαθύτερον του εδάφους, κεκρυμμένη έν
τη δεξαμενή, το δε ϋδρευάμενον πρόσωπον Γστατο
πολΰ άνώτερον, προ τοΟ λίθινου παραφράγματος,
ό'Οεν έ'ρριπτεν εις την δεςαμενήν τήν ύδρίαν; Έπειτα,
προς τη είρημένη δυσκολία ή παράστασις άρυκρη-
νών είχε και άλλο μειονέκτημα. Επειδή έν ταϊς
κρήναις ταύταις οί κρουνοί τροφοδοσίας εύρηνται
εις ταπεινον συνήθως έπίπεδον δεν ήσαν πόρρωΟεν
ορατοί και δέν διεμορΦούντο τά στόμια αύτών λε-
οντοπρόσωπα. θά έλειπε λοιπόν έκ της εικόνος το
κατ' έξο/ήν γραφικότητα και ζωήν προσδίδον στοι-
γν.ον, το ρέον δηλ. ΰδωρ και αί προς τόν λέοντα
κρηνοφύλακα σχετικαί μιμικαί θρησκευτικά;'/ειρο-
νομίαι 2 τών ΰδρευομένων, ή ο' ολη παράστασις
6 άπέβαινε ζηρά τις παράταξις ύδροφορούντων. Αί
είρημέναι δυσκολίαι ήνάγκαζον τόν άγγειογράφον
νά άπορρίπτη τήν παράστασιν άρυκρηνών νά προ-
τίμα οέ πάντοτε τάς ροοκρήνας. 'Ροοκρήνας όμως
τοΟ π. Χ. αιώνος, οίαι αί έπι τών άγγείων εί-
1 Της Εννεακρούνου ευρέθησαν λείψανα του λίθινου παραφράγματος
μαρτυροΰντα, ότι ητο άρυκρήνη. Αναπαρίσταται δ' ώς ρέουσα μόνον
ένεκα τών αγγειογραφιών Βγ. Μΐ18. ΟβΙ. Β 331 και ΑΙνΙΌροΙίβ
8ο1ιβι·1>βη πίν. 47, 732). Ή Γλαύκη Απι. «Γ. ΑγοΗ. 1910 σ. 19 έ.
και ή Πειρηνη ε. ά. 1900 σ. 204 έ. ηααν άρυκρηναι" ωσαύτως δε και
ή του Θεαγένους έν Μεγάροις Αΐΐΐ. ΜΪΙΙ. XXV, πίν. 8, ΐνα τάς σπου-
δαιότατος άναφέρω. Μόνον ή Κασταλία ητο ρέουσα, άλλ'όίνευ κιο-
νοστοιχίας· μεταγεν/στεραι δ' ε'νε κατά τήν κρατούσαν γνοΐμην χοή
αί διακοσμητικά! παραστάόες, ας έφερε.
5 ΙΙερί τούτων ό'ρα τήν ώραίαν πραγματείαν τοϋ Βθ§α]'β\νδ]α] ίν
«Ιοιιπιβΐ ΜίηίκΙβΓβ άβ ΙΊπβΙγ. ΡυΙ^Ηςυβ 1911, 1-27 (ρω-
σιστί), ης περιληπτικήν προφορικήν μετάφρασιν οφείλω εις τήν χαλω-
σύνην του φίλου καθηγητού κ. Α. Αδαμαντίου.
κονιζόμεναι, δέν απεκάλυψαν αί άνασκαφαί μέχρι
σήμερον, τον οέ λόγον της σπάνιος αυτών διδάσκου-
σιν αύτά ταΟτα τά αγγεία. Πράγματι αν έξετάσω-
μεν μετ' έπιστάσεως τάς έπ' αυτών παριστωμένας
κρήνας Οά παρατηρήσωμεν, ότι αί άναλογίαι τών
διαφόρων αυτών μελών, μάλιστα δέ τών κιόνων,
δέν συμοιοάζονται προς τάς αναλογίας τάς κρατού-
σας έν τή αρχιτεκτονική της έπο/ής εκείνης. ΊΙ
υπέρμετρος τών κιόνων όαδινότης, τά ταπεινά έπι-
στύλια κλπ. δύνανται νά έςηγηθώσι μόνον έάν
παραδεχθώμεν, ότι αί κιονοστοι/ίαι ήσαν ζύλιναι 1.
υτος οε εινε ρεοαιους ο λόγος οι ον και ουοεμια
τοιαύτη κρήνη διετηρήΟη μέχρι σήμερον.'Ροοκρή-
ναι κα'ι άρυκρηναι συνυπήρξαν κατά πασαν έπο/ήν,
ή δέ εφαρμογή του ένος ή του ετέρου τών συστη-
μάτων τούτων δέν ές"ηρτάτο έκ του επικρατούντος
εκάστοτε συρμοί/ άλλ'έκ του σχετικοί υψομέτρου,
καθ ο ένεφανίζετο εκάστοτε ή ύδροΦόρος φλέψ είς
τόν έλεύθερον άέρα.
Η στοιχειώδης κα'ι ταχίστη άμα παράστασις
κρήνης έπι άγγείου εϊνε ή έπι του γυμνού πεδίου
του άγγείου άπεικόνισις άπλου κρουνού, αύλοσχή-
μου ή λεοντοπροσώπου, οιονεί αιωρουμένου έν τώ
κενώ, άπό τοΟ οποίου μάλιστα παραλείπεται ένίοτε
κα'ι αύτοΟ τοΟ έκρέοντος ύδατος ή δήλωσις. Τοι-
αύτα μεμονωμένα στόμια, συμβολίζοντα βεβαίως
κρήνας, άπαντώσι συνήθως επί εντάφιων μελανο-
γράφων ληκύθων (Βπί. Μιΐδ. Οαί. Β 338, Γ 239,
ΟοΙΙ. Οοιινβ Οαί. <3ιι Μιΐδββ ά'Α11ΐθΠΘ8,δ52, 1026.
1791). Είς τήν αυτήν κατηγορίαν δύναται νά ύπα-
χθή και ή κρήνη, ήν εύρίσκομεν επί της έκ ΪΊοο-
ΐΌηϊ πυξίδος 2 (είκ. 1). ΈνταΟθα ή ανώμαλος του
βράχου επιφάνεια περί μέν τό σημεϊον έκροής τοϋ
ύδατος έλαξεύθη είς λεοντοκεφαλήν, ή οέ λοιπή
άφείθη άκατέργαστος. Παρά τό λεοντόκρανον εύ-
ρηται ανηρτημένη δι' ήλου άπό του βράχου κύλιξ,
όμοια τή τοϋ πίνοντος. Ότι τοιαύτα ποτήρια, προς
χρήσιν μάλιστα τών οδοιπόρων, άνηρ;ώντο συνή-
θως παρά τάς κρήνας πιστοποιεί κα'ι επιγραφή έκ
Λεβαδείας, ένή αναφέρεται, ότι ό τήν κρήνην κατα-
1 Ότι ή επί τοϋ άγγείου ΡΓίίης.οίβ κρήνη εΤ/ε τούς κίονας ξύλι-
νους άπέδε^εν ό ν3ΐ1θί3 έν Κθν. Αΐ'θ1ΐ6θ1. 1908 σ. 359. Ό Τ3Γ-
1)θ11 αντιθέτως παραδέ/ετα; (Α^Α 1910 σ. 429) ότι ή ραδινότης
τών κιόνων οφείλεται πάντοτε είς τήν κακήν σ^εδίασιν.
2 Βγειιιι, άίθ ΡϊοθΓθηΪ8θ1ΐ6 ΟϊδΙα Ι,θίρζϊ^ 1849 Πίν. Ι-ΙΠ.
26· 1· 17.
αε 1910
σκευάσθηκαν αϊ δνομασταΐ λίθιναι κρήναι (Έννεά-
κρουνος, II ειρήνη, Γλαύ/.η, θεαγένους Μεγάρων)
αί'τινες, ώς αί άνασκαφαί άπέδειξαν , ήσαν πασαι
άρνκρήναι (δοΐιορΐβΐ'πηηβη). Ή αποστροφή αύτη
των αγγειογράφων προ; το σπουδαιότατον εν χρή-
σε; κρηνών είδος αίτίαν ε/ει λόγους τεχνικούς.
'Αείποτε μεν μάλιστα δέ κατά τον <7' π. Χ. αιώνα
άρυκρηναι δεν ήσαν εύκολοι προ; απεικόνιση/. Ο
1 Ιεισιστράτειος τε'/νίτης δεσμευόμενος υπό τών κα-
νόνων του αύστηροϋ' άρχαϊσμοΰ και άγνοών τε-
λείως την προοπτικήν, ήτο ήναγκασμένος νά είκο-
νίζη εκάστοτε την κρήνην κατά προοολήν ορθήν,
προσβλέπων αύτήν είτε έκ τών έμπροσθεν είτε εκ
τών πλαγίων. Προκειμένης όμως της παραστάσεως
άρυκρήνης πώς νά είκονίση ο τεχνίτης την ψυχήν
της κρήνης, το ύδωρ, άφ' οΰ ή μεν έπιφάνεια αύ-
τοΟ εκείτο βαθύτερον του εδάφους, κεκρυμμένη έν
τη δεξαμενή, το δε ϋδρευάμενον πρόσωπον Γστατο
πολΰ άνώτερον, προ τοΟ λίθινου παραφράγματος,
ό'Οεν έ'ρριπτεν εις την δεςαμενήν τήν ύδρίαν; Έπειτα,
προς τη είρημένη δυσκολία ή παράστασις άρυκρη-
νών είχε και άλλο μειονέκτημα. Επειδή έν ταϊς
κρήναις ταύταις οί κρουνοί τροφοδοσίας εύρηνται
εις ταπεινον συνήθως έπίπεδον δεν ήσαν πόρρωΟεν
ορατοί και δέν διεμορΦούντο τά στόμια αύτών λε-
οντοπρόσωπα. θά έλειπε λοιπόν έκ της εικόνος το
κατ' έξο/ήν γραφικότητα και ζωήν προσδίδον στοι-
γν.ον, το ρέον δηλ. ΰδωρ και αί προς τόν λέοντα
κρηνοφύλακα σχετικαί μιμικαί θρησκευτικά;'/ειρο-
νομίαι 2 τών ΰδρευομένων, ή ο' ολη παράστασις
6 άπέβαινε ζηρά τις παράταξις ύδροφορούντων. Αί
είρημέναι δυσκολίαι ήνάγκαζον τόν άγγειογράφον
νά άπορρίπτη τήν παράστασιν άρυκρηνών νά προ-
τίμα οέ πάντοτε τάς ροοκρήνας. 'Ροοκρήνας όμως
τοΟ π. Χ. αιώνος, οίαι αί έπι τών άγγείων εί-
1 Της Εννεακρούνου ευρέθησαν λείψανα του λίθινου παραφράγματος
μαρτυροΰντα, ότι ητο άρυκρήνη. Αναπαρίσταται δ' ώς ρέουσα μόνον
ένεκα τών αγγειογραφιών Βγ. Μΐ18. ΟβΙ. Β 331 και ΑΙνΙΌροΙίβ
8ο1ιβι·1>βη πίν. 47, 732). Ή Γλαύκη Απι. «Γ. ΑγοΗ. 1910 σ. 19 έ.
και ή Πειρηνη ε. ά. 1900 σ. 204 έ. ηααν άρυκρηναι" ωσαύτως δε και
ή του Θεαγένους έν Μεγάροις Αΐΐΐ. ΜΪΙΙ. XXV, πίν. 8, ΐνα τάς σπου-
δαιότατος άναφέρω. Μόνον ή Κασταλία ητο ρέουσα, άλλ'όίνευ κιο-
νοστοιχίας· μεταγεν/στεραι δ' ε'νε κατά τήν κρατούσαν γνοΐμην χοή
αί διακοσμητικά! παραστάόες, ας έφερε.
5 ΙΙερί τούτων ό'ρα τήν ώραίαν πραγματείαν τοϋ Βθ§α]'β\νδ]α] ίν
«Ιοιιπιβΐ ΜίηίκΙβΓβ άβ ΙΊπβΙγ. ΡυΙ^Ηςυβ 1911, 1-27 (ρω-
σιστί), ης περιληπτικήν προφορικήν μετάφρασιν οφείλω εις τήν χαλω-
σύνην του φίλου καθηγητού κ. Α. Αδαμαντίου.
κονιζόμεναι, δέν απεκάλυψαν αί άνασκαφαί μέχρι
σήμερον, τον οέ λόγον της σπάνιος αυτών διδάσκου-
σιν αύτά ταΟτα τά αγγεία. Πράγματι αν έξετάσω-
μεν μετ' έπιστάσεως τάς έπ' αυτών παριστωμένας
κρήνας Οά παρατηρήσωμεν, ότι αί άναλογίαι τών
διαφόρων αυτών μελών, μάλιστα δέ τών κιόνων,
δέν συμοιοάζονται προς τάς αναλογίας τάς κρατού-
σας έν τή αρχιτεκτονική της έπο/ής εκείνης. ΊΙ
υπέρμετρος τών κιόνων όαδινότης, τά ταπεινά έπι-
στύλια κλπ. δύνανται νά έςηγηθώσι μόνον έάν
παραδεχθώμεν, ότι αί κιονοστοι/ίαι ήσαν ζύλιναι 1.
υτος οε εινε ρεοαιους ο λόγος οι ον και ουοεμια
τοιαύτη κρήνη διετηρήΟη μέχρι σήμερον.'Ροοκρή-
ναι κα'ι άρυκρηναι συνυπήρξαν κατά πασαν έπο/ήν,
ή δέ εφαρμογή του ένος ή του ετέρου τών συστη-
μάτων τούτων δέν ές"ηρτάτο έκ του επικρατούντος
εκάστοτε συρμοί/ άλλ'έκ του σχετικοί υψομέτρου,
καθ ο ένεφανίζετο εκάστοτε ή ύδροΦόρος φλέψ είς
τόν έλεύθερον άέρα.
Η στοιχειώδης κα'ι ταχίστη άμα παράστασις
κρήνης έπι άγγείου εϊνε ή έπι του γυμνού πεδίου
του άγγείου άπεικόνισις άπλου κρουνού, αύλοσχή-
μου ή λεοντοπροσώπου, οιονεί αιωρουμένου έν τώ
κενώ, άπό τοΟ οποίου μάλιστα παραλείπεται ένίοτε
κα'ι αύτοΟ τοΟ έκρέοντος ύδατος ή δήλωσις. Τοι-
αύτα μεμονωμένα στόμια, συμβολίζοντα βεβαίως
κρήνας, άπαντώσι συνήθως επί εντάφιων μελανο-
γράφων ληκύθων (Βπί. Μιΐδ. Οαί. Β 338, Γ 239,
ΟοΙΙ. Οοιινβ Οαί. <3ιι Μιΐδββ ά'Α11ΐθΠΘ8,δ52, 1026.
1791). Είς τήν αυτήν κατηγορίαν δύναται νά ύπα-
χθή και ή κρήνη, ήν εύρίσκομεν επί της έκ ΪΊοο-
ΐΌηϊ πυξίδος 2 (είκ. 1). ΈνταΟθα ή ανώμαλος του
βράχου επιφάνεια περί μέν τό σημεϊον έκροής τοϋ
ύδατος έλαξεύθη είς λεοντοκεφαλήν, ή οέ λοιπή
άφείθη άκατέργαστος. Παρά τό λεοντόκρανον εύ-
ρηται ανηρτημένη δι' ήλου άπό του βράχου κύλιξ,
όμοια τή τοϋ πίνοντος. Ότι τοιαύτα ποτήρια, προς
χρήσιν μάλιστα τών οδοιπόρων, άνηρ;ώντο συνή-
θως παρά τάς κρήνας πιστοποιεί κα'ι επιγραφή έκ
Λεβαδείας, ένή αναφέρεται, ότι ό τήν κρήνην κατα-
1 Ότι ή επί τοϋ άγγείου ΡΓίίης.οίβ κρήνη εΤ/ε τούς κίονας ξύλι-
νους άπέδε^εν ό ν3ΐ1θί3 έν Κθν. Αΐ'θ1ΐ6θ1. 1908 σ. 359. Ό Τ3Γ-
1)θ11 αντιθέτως παραδέ/ετα; (Α^Α 1910 σ. 429) ότι ή ραδινότης
τών κιόνων οφείλεται πάντοτε είς τήν κακήν σ^εδίασιν.
2 Βγειιιι, άίθ ΡϊοθΓθηΪ8θ1ΐ6 ΟϊδΙα Ι,θίρζϊ^ 1849 Πίν. Ι-ΙΠ.
26· 1· 17.