60 Λεζίνας: Βυζαντιακός ρυΰ'μός.
ΑΕ 1921
ωθήσεις των λοφίων, ήναγκάσθησαν νά έξεύρωσι ώς αποκλειστικώς διμιουργηθεις ύπο των Έλλή-
διαοόρους τρόπους προς καταπολέμησιν αυτών. νων της Μικρας Ασίας.
Ούτως είς τρόπος είναι ή άνύψωσις των πλαγίων Ενταύθα θεωρουμεν άναγκαΐον νά προσθέσωμεν
στοών έτερος τρόπος είναι ή παρεμβολή μεταξύ ολίγα τινά περί τρούλλων ή σφαιρικών θόλων
του τρούλλου και των εξωτερικών τοίχων ήμικυ- έπι τετραγώνου βάσεως.
λινδρικών θόλων [εκκλησία της Παρθένου έν Έφέ- Οί σφαιρικοί θόλοι διαιρούνται εις δύο κατηγο-
σω)' άλλ' οί ήμικυλινδρικοι θόλοι μετά του με- ρίας 10ν τους μετά λοφίων και 20ν τούς έπι λοφίων,
σου κλίτους έσχημάτιζον τότε σταυρόν ισοσκελή 1
ούτω δε διά τών διαδοχικών τούτων μετατροπών ί. Σφαιρικοί ΰόλοι μετά λοφίων
παρήχθη ό κύριος Βυζαντιακός τύπος της έκκλη- 7/ λοφιοφόροι.
σίας έν σνήματι σταυρού.
Και ενώ. ό υπό γωνιαίων κογχών ύποβασταζό- Έστω ήμισφαίριον διαμέτρου ΑΒ 3) προ-
μενος τροΟλλος διαδίδεται έν Αίγύπτω και Συρία, βεβλημένον έν κατόψει κατά τον κύκλον ΑΒΓΔ. Έάν
ή Βασιλική μετά τρούλλου υποβασταζόμενου υπό έγγραφη έν τούτω το τετράγωνον αβγδ, ύψωθώσι
Λοφίων εφαρμόζεται κατα μήκος τής ακτής της ο επι των αρ, ρο, ογ, γα κατακόρυφα επιπεοα,
Μικρας Ασίας, έν Μύροις, Φιλαδέλφεια, Μαγνη- ταύτα τέμνουσι τό ήμισφαίριον κατά τέσσαρα ήμι-
σία, Σάρδεσι και Έφέσω. κύκλια αζβ, βηδ, δθγ και γεα. Έάν ήδη τμηθή ή
Έν τή τελευταία ταύτη πόλει μεγάλη τις έκ- σφαίρα δι έπ'.πέδου οριζοντίου έφαπτομένου, έκ
κλησία τρίστοος και μετά διπλού νάρθηκος στέφε- τών άνω τών τεσσάρων τούτων ημικυκλίων, θά
ται υπό τρούλλου διαμέτρου δώδεκα μέτρων ύπο- ύπολειφθώσιν έκ τής σφαίρας τέσσαρα σφαιρικά
βασταζομένου υπό τεσσάρων στύλων και άντερει- τρίγωνα αζε, ζβη, ηδθ, θγε άτινα φαίνονται κάλλιον
δομένου προς ανατολάς και δυσμάς ύπο δύο ίσχυ- έν τω προοπτικω σχήματι (Σχ. 3α).
ρών ήμικυλινδρικών θόλων. Φαίνεται οτι το μνη- Γούτων τεθέντων, έάν θέσωμεν έπι του κύκλου
μείον τούτο χρονολογείται από τής 6^ έ/.ατονταε- εθηζ τό τμήμα τή; σφαίρας τό όποιον ύπετέθη ώς
τηρίδος μόνον, άλλά τά πλείστα τών άλλων άνή- άφαιρεθέν, θχ έχωμ·ν εν σύνολον αποτελούν τον
κουσιν είς τήν 4γϊν και 5'ΐν εκατονταετηρίδα. σφαιρικον θόλον μετά λοφίων (παρωτίδων ή θολο-
Έπίσης χρήσις τρούλλου υποβασταζόμενου ύπο τριγώνων). Συνεπώς ό σφαιρικό; 0όλος μετά λο-
λοφίων έγένετο έν τω Άγίω Γεωργίω τών Σάρδεων φίων εχει ώς έσωρράχιον τά τέσσαρα σφαιρικά τρί-
ή εκκλησία δε αύτη παρουσιάζει τα Γχνη τής συγ- γωνα και τό ύπολειπόμενον μέρος τοΟ σφαιρικού
χωνεύσεως τών αρχιτεκτονικών τύπων τής Ρώ- θόλου ήτοι τήν σφαιρικήν χαλύπτραν (οαΐοίίβ).
μης και τής Κεντρικής Ασίας.
Επίσης έν τή Βασιλική τής Φιλαδέλφειας (σή- 2. Σφαιρική ΰ'όλοί έπι λοφίων.
μεοον Αλά Σε'ί'ρ) ό τροΟλλος υποβασταζόμενος
ύπο λοφίων προσηρμόσ^ίη είς τήν γενικήν διάταξιν Έάν έπι του κύκλου εθηζ θέσωμεν σφαιρικήν
τής Ρωμαϊκής Βασιλικής. καλύπτραν μή άνή/.ουσαν είς την σφαΐρκν τών
Εκ τών ανωτέρω έςάγεται σαφώς οτι ό τύπος θολοτριγώνων, θά εχωμιν τον σφαιρικόν θόλον
τής Βασιλικής μετά τρούλλου υποβασταζόμενου επί λοφίων. Συνεπώς τά τέσσαρα θολοτρίγωνα
ύπο λοφίων και ούχι υπό γωνιαίων κογχών έμορ- και ή σφαιρική καλύπτρα άνήκουτιν είς δ'ύο έπι-
φώθη έν Μικρά Ασία" άλλ' έπειδή ή χώρα αύτη φανείας σφαιρικάς διακεκριμένας ένώ έν τω σφαι-
κατωκεΐτο τότε ύπο 2ο Εκατομμυρίων Ελλήνων, ρικώ θόλω μετά λοφίων, ταύτα και το ύπολειπόμε-
ό τύπος ούτος τής Βασιλικής δύναται νά θεωρηθή νον μέρος του σφχιρικου θόλου είναι μέρη μιας και
τής αυτής έπιφανείας.
ΙΌ ισοσκελή; σταυρός άπαντα, ώ; ίΠοΑΞν προηγουμένως, έν τω Οί θόλοι λόγου χάριν της κοιλάδας τθΰ Έρμου
Πραιτωρίω Μουσυ.ίαν. /λ\ ^ <> , V / <> λ \ ' ' » ν
,ο , * ., „ ν , γ η, , ,-γ , , Ψιλαοελφ-ιας, Ιιαοόεων κλπ.) ανάγονται εις τους
Επίσης ουτο; άπαντα εν τινι ταρω ευρίϋεντι εν Ιίαλμυοα και Χ ' ' ' '
χρονολολουμένω άπό του 259 μ. Χ. μετά λοφία>ν σφαιρικούς θόλους. Ό τροΰλλος τής
ΑΕ 1921
ωθήσεις των λοφίων, ήναγκάσθησαν νά έξεύρωσι ώς αποκλειστικώς διμιουργηθεις ύπο των Έλλή-
διαοόρους τρόπους προς καταπολέμησιν αυτών. νων της Μικρας Ασίας.
Ούτως είς τρόπος είναι ή άνύψωσις των πλαγίων Ενταύθα θεωρουμεν άναγκαΐον νά προσθέσωμεν
στοών έτερος τρόπος είναι ή παρεμβολή μεταξύ ολίγα τινά περί τρούλλων ή σφαιρικών θόλων
του τρούλλου και των εξωτερικών τοίχων ήμικυ- έπι τετραγώνου βάσεως.
λινδρικών θόλων [εκκλησία της Παρθένου έν Έφέ- Οί σφαιρικοί θόλοι διαιρούνται εις δύο κατηγο-
σω)' άλλ' οί ήμικυλινδρικοι θόλοι μετά του με- ρίας 10ν τους μετά λοφίων και 20ν τούς έπι λοφίων,
σου κλίτους έσχημάτιζον τότε σταυρόν ισοσκελή 1
ούτω δε διά τών διαδοχικών τούτων μετατροπών ί. Σφαιρικοί ΰόλοι μετά λοφίων
παρήχθη ό κύριος Βυζαντιακός τύπος της έκκλη- 7/ λοφιοφόροι.
σίας έν σνήματι σταυρού.
Και ενώ. ό υπό γωνιαίων κογχών ύποβασταζό- Έστω ήμισφαίριον διαμέτρου ΑΒ 3) προ-
μενος τροΟλλος διαδίδεται έν Αίγύπτω και Συρία, βεβλημένον έν κατόψει κατά τον κύκλον ΑΒΓΔ. Έάν
ή Βασιλική μετά τρούλλου υποβασταζόμενου υπό έγγραφη έν τούτω το τετράγωνον αβγδ, ύψωθώσι
Λοφίων εφαρμόζεται κατα μήκος τής ακτής της ο επι των αρ, ρο, ογ, γα κατακόρυφα επιπεοα,
Μικρας Ασίας, έν Μύροις, Φιλαδέλφεια, Μαγνη- ταύτα τέμνουσι τό ήμισφαίριον κατά τέσσαρα ήμι-
σία, Σάρδεσι και Έφέσω. κύκλια αζβ, βηδ, δθγ και γεα. Έάν ήδη τμηθή ή
Έν τή τελευταία ταύτη πόλει μεγάλη τις έκ- σφαίρα δι έπ'.πέδου οριζοντίου έφαπτομένου, έκ
κλησία τρίστοος και μετά διπλού νάρθηκος στέφε- τών άνω τών τεσσάρων τούτων ημικυκλίων, θά
ται υπό τρούλλου διαμέτρου δώδεκα μέτρων ύπο- ύπολειφθώσιν έκ τής σφαίρας τέσσαρα σφαιρικά
βασταζομένου υπό τεσσάρων στύλων και άντερει- τρίγωνα αζε, ζβη, ηδθ, θγε άτινα φαίνονται κάλλιον
δομένου προς ανατολάς και δυσμάς ύπο δύο ίσχυ- έν τω προοπτικω σχήματι (Σχ. 3α).
ρών ήμικυλινδρικών θόλων. Φαίνεται οτι το μνη- Γούτων τεθέντων, έάν θέσωμεν έπι του κύκλου
μείον τούτο χρονολογείται από τής 6^ έ/.ατονταε- εθηζ τό τμήμα τή; σφαίρας τό όποιον ύπετέθη ώς
τηρίδος μόνον, άλλά τά πλείστα τών άλλων άνή- άφαιρεθέν, θχ έχωμ·ν εν σύνολον αποτελούν τον
κουσιν είς τήν 4γϊν και 5'ΐν εκατονταετηρίδα. σφαιρικον θόλον μετά λοφίων (παρωτίδων ή θολο-
Έπίσης χρήσις τρούλλου υποβασταζόμενου ύπο τριγώνων). Συνεπώς ό σφαιρικό; 0όλος μετά λο-
λοφίων έγένετο έν τω Άγίω Γεωργίω τών Σάρδεων φίων εχει ώς έσωρράχιον τά τέσσαρα σφαιρικά τρί-
ή εκκλησία δε αύτη παρουσιάζει τα Γχνη τής συγ- γωνα και τό ύπολειπόμενον μέρος τοΟ σφαιρικού
χωνεύσεως τών αρχιτεκτονικών τύπων τής Ρώ- θόλου ήτοι τήν σφαιρικήν χαλύπτραν (οαΐοίίβ).
μης και τής Κεντρικής Ασίας.
Επίσης έν τή Βασιλική τής Φιλαδέλφειας (σή- 2. Σφαιρική ΰ'όλοί έπι λοφίων.
μεοον Αλά Σε'ί'ρ) ό τροΟλλος υποβασταζόμενος
ύπο λοφίων προσηρμόσ^ίη είς τήν γενικήν διάταξιν Έάν έπι του κύκλου εθηζ θέσωμεν σφαιρικήν
τής Ρωμαϊκής Βασιλικής. καλύπτραν μή άνή/.ουσαν είς την σφαΐρκν τών
Εκ τών ανωτέρω έςάγεται σαφώς οτι ό τύπος θολοτριγώνων, θά εχωμιν τον σφαιρικόν θόλον
τής Βασιλικής μετά τρούλλου υποβασταζόμενου επί λοφίων. Συνεπώς τά τέσσαρα θολοτρίγωνα
ύπο λοφίων και ούχι υπό γωνιαίων κογχών έμορ- και ή σφαιρική καλύπτρα άνήκουτιν είς δ'ύο έπι-
φώθη έν Μικρά Ασία" άλλ' έπειδή ή χώρα αύτη φανείας σφαιρικάς διακεκριμένας ένώ έν τω σφαι-
κατωκεΐτο τότε ύπο 2ο Εκατομμυρίων Ελλήνων, ρικώ θόλω μετά λοφίων, ταύτα και το ύπολειπόμε-
ό τύπος ούτος τής Βασιλικής δύναται νά θεωρηθή νον μέρος του σφχιρικου θόλου είναι μέρη μιας και
τής αυτής έπιφανείας.
ΙΌ ισοσκελή; σταυρός άπαντα, ώ; ίΠοΑΞν προηγουμένως, έν τω Οί θόλοι λόγου χάριν της κοιλάδας τθΰ Έρμου
Πραιτωρίω Μουσυ.ίαν. /λ\ ^ <> , V / <> λ \ ' ' » ν
,ο , * ., „ ν , γ η, , ,-γ , , Ψιλαοελφ-ιας, Ιιαοόεων κλπ.) ανάγονται εις τους
Επίσης ουτο; άπαντα εν τινι ταρω ευρίϋεντι εν Ιίαλμυοα και Χ ' ' ' '
χρονολολουμένω άπό του 259 μ. Χ. μετά λοφία>ν σφαιρικούς θόλους. Ό τροΰλλος τής