Hē En Athēnais Archaiologikē Hetaireia [Hrsg.]: Archaiologikē ephēmeris: periodikon tēs en Athēnais Archaiologikēs Hetaireias (1921)

60 Λεζίνας: Βυζαντιακός ρυΰ'μός.

ΑΕ 1921

ωθήσεις των λοφίων, ήναγκάσθησαν νά έξεύρωσι ώς αποκλειστικώς διμιουργηθεις ύπο των Έλλή-

διαοόρους τρόπους προς καταπολέμησιν αυτών. νων της Μικρας Ασίας.

Ούτως είς τρόπος είναι ή άνύψωσις των πλαγίων Ενταύθα θεωρουμεν άναγκαΐον νά προσθέσωμεν

στοών έτερος τρόπος είναι ή παρεμβολή μεταξύ ολίγα τινά περί τρούλλων ή σφαιρικών θόλων

του τρούλλου και των εξωτερικών τοίχων ήμικυ- έπι τετραγώνου βάσεως.

λινδρικών θόλων [εκκλησία της Παρθένου έν Έφέ- Οί σφαιρικοί θόλοι διαιρούνται εις δύο κατηγο-

σω)' άλλ' οί ήμικυλινδρικοι θόλοι μετά του με- ρίας 10ν τους μετά λοφίων και 20ν τούς έπι λοφίων,
σου κλίτους έσχημάτιζον τότε σταυρόν ισοσκελή 1

ούτω δε διά τών διαδοχικών τούτων μετατροπών ί. Σφαιρικοί ΰόλοι μετά λοφίων

παρήχθη ό κύριος Βυζαντιακός τύπος της έκκλη- 7/ λοφιοφόροι.

σίας έν σνήματι σταυρού.

Και ενώ. ό υπό γωνιαίων κογχών ύποβασταζό- Έστω ήμισφαίριον διαμέτρου ΑΒ 3) προ-

μενος τροΟλλος διαδίδεται έν Αίγύπτω και Συρία, βεβλημένον έν κατόψει κατά τον κύκλον ΑΒΓΔ. Έάν

ή Βασιλική μετά τρούλλου υποβασταζόμενου υπό έγγραφη έν τούτω το τετράγωνον αβγδ, ύψωθώσι

Λοφίων εφαρμόζεται κατα μήκος τής ακτής της ο επι των αρ, ρο, ογ, γα κατακόρυφα επιπεοα,

Μικρας Ασίας, έν Μύροις, Φιλαδέλφεια, Μαγνη- ταύτα τέμνουσι τό ήμισφαίριον κατά τέσσαρα ήμι-

σία, Σάρδεσι και Έφέσω. κύκλια αζβ, βηδ, δθγ και γεα. Έάν ήδη τμηθή ή

Έν τή τελευταία ταύτη πόλει μεγάλη τις έκ- σφαίρα δι έπ'.πέδου οριζοντίου έφαπτομένου, έκ

κλησία τρίστοος και μετά διπλού νάρθηκος στέφε- τών άνω τών τεσσάρων τούτων ημικυκλίων, θά

ται υπό τρούλλου διαμέτρου δώδεκα μέτρων ύπο- ύπολειφθώσιν έκ τής σφαίρας τέσσαρα σφαιρικά

βασταζομένου υπό τεσσάρων στύλων και άντερει- τρίγωνα αζε, ζβη, ηδθ, θγε άτινα φαίνονται κάλλιον

δομένου προς ανατολάς και δυσμάς ύπο δύο ίσχυ- έν τω προοπτικω σχήματι (Σχ. 3α).
ρών ήμικυλινδρικών θόλων. Φαίνεται οτι το μνη- Γούτων τεθέντων, έάν θέσωμεν έπι του κύκλου

μείον τούτο χρονολογείται από τής 6^ έ/.ατονταε- εθηζ τό τμήμα τή; σφαίρας τό όποιον ύπετέθη ώς

τηρίδος μόνον, άλλά τά πλείστα τών άλλων άνή- άφαιρεθέν, θχ έχωμ·ν εν σύνολον αποτελούν τον

κουσιν είς τήν 4γϊν και 5'ΐν εκατονταετηρίδα. σφαιρικον θόλον μετά λοφίων (παρωτίδων ή θολο-

Έπίσης χρήσις τρούλλου υποβασταζόμενου ύπο τριγώνων). Συνεπώς ό σφαιρικό; 0όλος μετά λο-

λοφίων έγένετο έν τω Άγίω Γεωργίω τών Σάρδεων φίων εχει ώς έσωρράχιον τά τέσσαρα σφαιρικά τρί-

ή εκκλησία δε αύτη παρουσιάζει τα Γχνη τής συγ- γωνα και τό ύπολειπόμενον μέρος τοΟ σφαιρικού

χωνεύσεως τών αρχιτεκτονικών τύπων τής Ρώ- θόλου ήτοι τήν σφαιρικήν χαλύπτραν (οαΐοίίβ).
μης και τής Κεντρικής Ασίας.

Επίσης έν τή Βασιλική τής Φιλαδέλφειας (σή- 2. Σφαιρική ΰ'όλοί έπι λοφίων.

μεοον Αλά Σε'ί'ρ) ό τροΟλλος υποβασταζόμενος

ύπο λοφίων προσηρμόσ^ίη είς τήν γενικήν διάταξιν Έάν έπι του κύκλου εθηζ θέσωμεν σφαιρικήν

τής Ρωμαϊκής Βασιλικής. καλύπτραν μή άνή/.ουσαν είς την σφαΐρκν τών

Εκ τών ανωτέρω έςάγεται σαφώς οτι ό τύπος θολοτριγώνων, θά εχωμιν τον σφαιρικόν θόλον

τής Βασιλικής μετά τρούλλου υποβασταζόμενου επί λοφίων. Συνεπώς τά τέσσαρα θολοτρίγωνα

ύπο λοφίων και ούχι υπό γωνιαίων κογχών έμορ- και ή σφαιρική καλύπτρα άνήκουτιν είς δ'ύο έπι-

φώθη έν Μικρά Ασία" άλλ' έπειδή ή χώρα αύτη φανείας σφαιρικάς διακεκριμένας ένώ έν τω σφαι-

κατωκεΐτο τότε ύπο 2ο Εκατομμυρίων Ελλήνων, ρικώ θόλω μετά λοφίων, ταύτα και το ύπολειπόμε-

ό τύπος ούτος τής Βασιλικής δύναται νά θεωρηθή νον μέρος του σφχιρικου θόλου είναι μέρη μιας και

τής αυτής έπιφανείας.

ΙΌ ισοσκελή; σταυρός άπαντα, ώ; ίΠοΑΞν προηγουμένως, έν τω Οί θόλοι λόγου χάριν της κοιλάδας τθΰ Έρμου

Πραιτωρίω Μουσυ.ίαν. /λ\ ^ <> , V / <> λ \ ' ' » ν

,ο , * ., „ ν , γ η, , ,-γ , , Ψιλαοελφ-ιας, Ιιαοόεων κλπ.) ανάγονται εις τους

Επίσης ουτο; άπαντα εν τινι ταρω ευρίϋεντι εν Ιίαλμυοα και Χ ' ' ' '

χρονολολουμένω άπό του 259 μ. Χ. μετά λοφία>ν σφαιρικούς θόλους. Ό τροΰλλος τής